Morgunblaðið - 13.03.1979, Blaðsíða 20

20 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. MARZ 1979
ræn samvinna
Hinn 4. apríl n.k. verða 30 ár liðin frá stofnun
varnarsamtaka vestrænna þjóða, Atlantshafsbanda-
lagsins. Af því tilefni gengust Samtök um vestræna
samvinnu fyrir ráðstefnu hér í Reykjavík sl. laugardag
undir heitinu „Atlantshafsbandalagið — friður í 30 ár“, sem
var vel sótt og tókst með ágætum.
Þegar við gerum okkur grein fyrir því, hver árangur hefur
orðið af vestrænu varnarsamstarfi í 30 ár, verðum við að
hafa í huga aðdragandann og tilganginn með stofnun
Atlantshafsbandalagsins. í lok síðari heimsstyrjaldarinnar
og á fyrstu árum eftir hana lögðu Sovétríkin undir sig
Eistland, Lettland, Lithauen og hluta af Finnlandi, Pólland,
Rúmeníu, Þýzkaland og Tékkóslóvakíu. Á næstu árum var í
skjóli rauða hersins sovézka komið til valda kommúnískum
strengbrúðustjórnum í Albaníu, Búlgaríu, Póllandi,
Rúmeníu, Tékkóslóvakíu, Ungverjalandi og A-Þýzkalandi.
Það var þessi sovézka útþenslustefna í Evrópu sem knúði
vestrænar lýðræðisþjóðir, er bjuggu að þjóðfélagsgerð
þingræðis og þegnréttinda, til varnarsamstöðu með stofnun
Atlantshafsbandalagsins. Megintilgangur þess var
tvíþættur, að stöðva útþenslu Sovétríkjanna í Evrópu og
tryggja frið, einkum í okkar heimshluta. Hvort tveggja
hefur tekizt. Frá stofnun Atlantshafsbandalagsins hafa
Sovétríkin ekki bætt við sig þumlungi lands í Evrópu, þó að
útþenslustefnu þeirra hafi gætt annars staðar í heiminum,
og friður verið tryggður í álfunni í 30 ár, sem út af fyrir sig
er mikilvægur árangur.
Þjóðfélög lýðræðis og þingræðis sem mynda Atlantshafs-
bandalagið, hafa ekki einungis tryggt þegnum sínum frið og
víðtækari mannréttindi, hvers konar en þjóðfélög marxism-
ans, heldur jafnframt menningarlegt, félagslegt og efna-
hagslegt öryggi, sem er mörgum áratugum á undan þeim
aðþúnaði og lífskjörum, er þegnar hinna kommúnísku landa
búa við.
Norðurlöndin þrjú, sem aðilar eru að Atlantshafsbanda-
laginu, Danmörk, Noregur og Island, vóru öll hernumin í
heimsstyrjöldinni síðari, þrátt fyrir yfirlýsingar um
ævarandi hlutleysi. Það haldleysi hlutleysis sem þá varð
lýðum ljóst, knúði þær til að tryggja varnaröryggi sitt, sem
er brýnasta skylda hverrar sjálfstæðrar þjóðar, innan
sameiginlegs varnarmáttar vestrænna lýðræðisþjóða, sem
þeim eru skyldastar að þjóðfélagsgerð, menningu og háttum
öllum.
I samanskroppnum heimi, þar sem samgöngutækni, og
raunar hernaðartækni einnig hefur gert fjarlægðir að engu,
er einangrun okkar, yzt í veraldarútsæ, úr sögunni. Þvert á
móti erum við komin í landfræðilega miðju heimssvæðis,
sem er mjög mikilvægt í jafnvægistafli hinna ólíku
þjóðfélagsgeröa í heiminum. Virkjun þess samtakamáttar,
sem lýðræðisþjóðirnar búa yfir, er því varnaröryggi okkar
mikilvægt, ekki síður en annarra þjóða, sem raunar eru
flestar betur í stakk búnar en við á þessum vettvangi.
Vera okkar í Atlantshafsbandalaginu hefur og styrkt
stöðu okkar í samskiptum við umheiminn, eins og bezt kom
í ljós í samningum okkar vegna útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar. Ekki er vafi á því að áhrif ýmissa afla í
Atlantshafsbandalaginu áttu veigamikinn þátt í því að
lokatafl landhelgismála tefídist okkur til sigurs í Ósló.
Enginn vafi er heldur á því, að mikill meirihluti þjóðar-
innar styður aðild okkar að bandalaginu, eins og gerst kom í
ljós í undirskriftasöfnuninni Varið land.
Á fyrrgreindri ráðstefnu flutti dr. Þór Whitehead,
sagnfræðingur, gagnmerkt erindi um aðdragandann, að
þátttöku okkar í Atlantshafsbandalaginu. Tómas Á.
Tómasson, sendiherra, flutti lærdómsríkt erindi um
Atlantshafsbandalagið og landhelgismálið. Og þingmenn úr
öllum lýðræðisflokkunum, Alþýðuflokki, Framsóknarflokki
og Sjálfstæðisflokki, fjölluðu um efnið „ísland, vestræn
samvinna og Atlantshafsbandalagið“. í þeim erindum kom
greinilega fram sú samstaða lýðræðisafla hér á landi, sem
svo mikilvæg er fyrir íslenzkt þjóðfélag í utanríkis- og
öryggismálum. Á þessum vettvangi verður þjóðin að halda
vöku sinni og varðveita samhug sinn og varnaröryggi.
ísland og vest-
Útgefandí hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fróttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 3000.00 kr. á mónuði innanlands.
I lausasöiu 150 kr. eintakið.
Ný útgáfa af frumvarpi ríkisstjómarinnar:
Sparifé. inn-
og útlán verði
verðtryggð
FRUMVARP ríkisstjórnarinnar til laga um stjórn efnahagsmála og fleira stefnir
að því að verðtryggja sparifé landsmanna og almannasjóða. í því skyni segir í 33.
grein, er heimilt að mynda sparifjárreikninga og stofna til lánsviðskipta í
íslenzkum krónum eða öðrum verðmæli með ákvæðum þess efnis, að greiðslur, þar
með taldir vextir skuli breytast í hlutfalli við verðvísitölu eða gengi erlends
gjaldeyris.
Skilyrði verðtryggingar samkvæmt frumvarpinu eru í fjórum liðum:
1) að verðtryggðir sparifjárreikningar, kröfur og skuldhindingar séu ætíð
skráðar á nafn;
2) að við endurlán verðtryggðra peningalána standist verðtryggingarákvæði í
aðalatriðum á í báðum samningum;
3) að Seðlabankinn ákveði vexti og dráttarvexti af verðtryggðum skuldbinding-
um skv. 13. gr. laga nr. 10/1961;
4) að grundvöllur verðtryggingar sé sem hér segir:
a. miðað sé við opinbera skráða verðvísitölu eins og hún er reiknuð á hverjum
tíma;
b. gengi erlends gjaldeyris þar sem slíkt er heimilt samkvæmt lögum eða
reglugerð.
innlendra hráefna og aukinni
framleiðni atvinnuveganna
og traustum rekstrargrund-
velli þeirra. Jafnframt skulu
kannaðar hugmyndir og
gerðar áætlanir um nýjár
atvinnugreinar, er treyst
gætu undirstöðu þjóðarbú-
skaþarins. Við undirbúning
og skipulagningu áætlana
skal leggja áherzlu á skyn-
samlega landnýtingu til
lengri tíma. Ennfremur skal
hafa í huga æskilegt jafnvægi
milli einstakra atvinnugreina
auk þess sem áætlanir stuðli
að skipulegri byggðarstefnu
og eflingu atvinnustarfsemi á
félagslegum grundvelli.
Til hagræðingar í undir-
stöðugreinum atvinnulífsins
mun ríkisstjórnin á árinu
1979 útvega sérstaklega 1000
milljón króna lán. A árinu
1980 mun ríkisstjórnin beita
sér fyrir 2000 milljón króna
fjáröflun í sama skyni.
Þá er í kafla frumvárpsins
um peninga- og lánamál sagt
að á árinu 1979 skuli að því
stefnt, að aukning peninga-
magns í umferð fari ekki
fram úr 25% frá upphafi til
loka árs að teknu tilliti til
árstíðabundinna sveiflna. Á
sama hátt skal að því stefnt
að vöxtur peningamagns
verði að minnsta kosti 5%
hægari á árinu 1980 en á
árinu 1979.
Við sjötta kafla frumvarps-
ins er ákvæði til bráðabirgða,
sem hljóðar svo: „Vaxta-
ákvarðanir á árunum 1979 og
1980 skuiu við það miðaðar,
að fyrir árslok 1980 verði í
áföngum komið á verðtrygg-
ingu sparifjár og inn- og
útlána sbr. VII kafla þessara
laga um verðtryggingu spari-
fjár og lánsfjár. Meginreglan
verði sú, að höfuðstóll skuld-
ar breytist með verðlagsþró-
un en jafnframt verði nafn-
vextir lækkaðir. Afborganir
og vextir reiknist af verð-
bættum höfuðstól. V ;rð-
trygging verði reiknuð í hlut-
falli við veiðbreytingar. Sam-
hliða verðtryggingu verði
lánstími almennt lengdur og
skal setja um þetta efni al-
mennar reglur, þ. á m. um
heimild til skuldabréfaskipta
af þessu tilefni."
Þá segir í frumvarpinu, að
heimilt sé að ákveða verð-
tryggingu í því formi, að
sérstakur verðbótaþáttur
vaxta, sem sé tengdur verð-
lagsbreytingum með formleg-
um hætti, leggist við höfuð-
stól láns eða sé hluti for-
vaxta. Önnur verðtryggð við-
skipti utan banka og innláns-
stofnana fara eftir þeim regl-
um, sem Seðlabankinn setur,
skv. ákvæðum í kafla frum-
varpsins um „verðtryggingu
sparifjár og lánsfjár".
Þá er í frumvarpinu lífeyr-
issjóðum heimilað að ávaxta
sjóði sína með verðtryggðum
lánum, tryggðum með veði í
íbúðarhúsum og með hlið-
stæðum vaxta- og verðtrygg-
ingarkjörum og gilda um
íbúðalán Húsnæðismála-
stofnunar ríkisins.
I 54. grein, sem er í kaflan-
um um vinnumarkaðsmál, er
atvinnurekendum gert að
skyldu „að tilkynna vinnu-
málaskrifstofunni og viðkom-
andi verkalýðsfélagi með
tveggía mánaða fyrirvara
ráðgerðan samdrátt eða aðr-
ar þær varanlegar breytingar
í rekstri, er leiða til uppsagn-
ar 4 starfsmanna eða fleiri.“
í kafla frumvarpsins um
ríkisfjármál segir m.a. í 9.
grein hins endurskoðaða
frumvarps: „Niðurgreiðsla
landbúnaðarafurða úr ríkis-
sjóði skal ekki vera hærri en
svo, að útsöluverð hverrar
afurðar til neytenda verði
lægra en sem svarar verði til
framleiðanda sbr. 2. mgr.
Þess skal jafnan gætt að
ákvarðanir um niðurgreiðsl-
ur miðist við það að sem
minnstar sveiflur verði í
þeim.“ Síðan segir að þessu
marki skuli náð í áföngum á
árunum 1979, 1980 og 1981 og
skulu ákvarðanir um niður-
greiðslur teknar til endur-
skoðunar í því skyni.
Þá segir að eigi síðar en 1.
apríl 1979 skuli ráðuneyti
gera tillögur til fjárlaga- og
hagsýslustofnunar um lækk-
un ríkisútgjalda á árinu 1979
um 1000 milljónir króna frá
þeirri fjárhæð, sem fjárlög
kveða á úm og eigi fjárlaga-
og hagsýslustofnun að skila
samræmdum tillögum til rík-
isstjórnarinnar fyrir 15. apríl
1979. Þá er og ákvæði um að
heildartekjur og útgjöld á
fjárlögum haldist innan
marka sem svara 30% af
vergri þjóðarframleiðslu. Frá
þessu megi þó víkja ef óvænt-
ar og verulegar breytingar
steðji að.
Gert er ráð fyrir að ríkis-
stjórnin leggi fyrir Alþingi
fjárfestingar- og lánsfjárætl-
anir fyrir eitt ár í senn og
skulu þær fylgja fjárlaga-
frumvarpi. Á árinu 1979 eiga
ákvarðanir stjórnvalda að
miðast við það að heildarfjár-
munamyndun verði innan við
fjórðung af vergri þjóðar-
framleiðslu. Þá segir og að
við ákvörðun lánskjara verði
kannað hvernig bezt verður
komið fyrir tilliti til félags-
legra sjónarmiða og þess
gagns sem af fjárfestingu er
án þess að það komi fram í
peningalegum arði fjár-
festingaraðila.
í kafla, sem ber heitið „Um
framfarir í atvinnuvegum og
hagræðingu í atvinnurekstri"
segir að ráðuneyti einstakra
atvinnuvega skuli hafa for-
göngu um gerð atvinnuvega-
áætlana hvert á sínu sviði.
Við áætlanagerðina skal sér-
staklega miða að frekari
vinnslu og bættri nýtingu
Vinnuveit-
endur skulu
tilkynna
vinnumála-
skrifstofu
með 2ja mán
aða fyrirvara
verði4 eða
fleiri starfe-
mönnum
sagt upp