Morgunblaðið - 13.03.1979, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. MARZ 1979 17
þangað í hlutverki hermanns. Ég
gat fljótlega skrifað henni eftir að
hingað kom, að mér hefði verið
tekið sem væri ég glataði sonur-
inn! Þannig var það í rauninni.
Ég kom því aftur til íslands.
Kom ég með skipalest sem sigldi
inn í Hvalfjörð í marzbyrjun 1942.
Nokkrum dögum seinna var skip-
inu siglt inn á Reykjavíkurhöfn og
sté ég þá í fyrsta skipti fæti í
Reykjavík, síðan ég hafði farið til
Ameríku rúmlega 30 árum áður.
Síðan má segja að ég hafi verið hér
á landi með nokkrum mislöngum
hléum.
Hófst nú hinn samfelldi her-
mennskuferill Ragnars. Þegar hér
er komið sögu er hann byrjaður að
feta sig upp eftir stiganum og var
orðinn lautinant. Yfirmaður hans
var fyrsti ameríski landhershöfð-
inginn á Islandi, Charles Bonesteel
að nafni. Hann hafði komið
nokkru áður til landsins, og það
var hann, sem tók við hervernd
þess af Bretum.
Til íslands
— Þegar ég var kominn hér í
land fórum við í herbúðir, sem
voru inni í Sogamýri, þar sem nú
eru Iðngarðar. Hét sú herstöð
til þeirra (Bandamanna), því nú
þegar þeir færu kvaðst hann þora
að fullyrða að samstaðan með
Bandamönnum væri 95 prósent
meðal íslendinga.
Annars get ég ekki sagt þér
hasarsögur frá stríðsárunum hér.
Þær komu ekki til minna kasta,
það voru mál lögreglunnar, herlög-
reglunnar og svo ísl. lögreglunnar.
— Var lið Bandaríkjamanna
hér fjölmennara en landsmenn
sjálfir á þessum árum?
Ég heyrði og sá það í blöðum að
slíkt var fullyrt. Ég tel mig vita að
svo hafi ekki verið. — Að vísu voru
þess dæmi að í herbúðum úti á
landi hafi hermenn verið upp
undir það og jafnvel aðeins fleiri
en íbúar viðkomandi sveitarfélags.
Dettur mér þá einna helzt í hug
Reyðarfjörður og Siglufjörður. En
heildarmannaflinn í land- og flug-
her þegar flestir voru hér samtím-
is hefur verið tæplega 35.000 og
langsamlega flestir hér í Reykja-
vík og í herbúðum og spítölum í
nágrenni Reykjavíkur og auðvitað
á Keflavíkurflugvelli.
— Kynntist þú Bonesteel hers-
höfðingja?
Það var ekki mikið. — En þó nóg
til þess að mér er óhætt að
fullyrða að hann hafi verið Islend-
ingum mjög- velviljaður í öllum
samskiptum hersins við yfirvöld
var Ragnar beðinn um að vera hér
eftir á vegum hersins til þess að
ganga frá ýmsum þeim málum
sem ekki hafði unnizt tími til að
gera áður en herinn hvarf af landi
brott. Var Ragnar þá fluttur með
sitt skrifborð inn í ameriska sendi-
ráðið við Laufásveg.
— Það var ekki gert ráð fyrir að
ég yrði hér nema um skamma hríð,
sagði Ragnar. En það fór með það
eins og vesturförina forðum. Það
dróst og dróst og mér voru stöðugt
falin ný og ný verkefni.
Þegar hér er komið sögu hefur
Ragnar enn verið hækkaður í tign
og gerður að ofursta í fastahern-
um.
Árið 1952 fer Ragnar af landi
brott. Hann var orðinn fjölskyldu-
maður. Þau María og Ragnar
höfðu gift sig hér í Reykjavík árið
1948.
En Ragnar er sendur aftur til
Islands á árinu 1956. — Mér er það
minnisstætt m.a. fyrir það, að
Þjóðviljamenn heiðruðu mig með
skammargrein. Var ég á Keflavík-
urflugvelli til ársins 1958. Þá fór
ég vestur aftur. Var ég þá t.d. um
skeið í herbækistöð einni í
S-Karólínufylki en þaðan önnuð-
uðumst við birgðaflutninga til
rannsóknastöðva Bandaríkjanna á
Suðurskautslandinu. Ég verð að
segja, að ég harma það að ég kom
— Um haustið á þessu sama ári
vorum við hjóniri mjög að velta því
fyrir okkur að setjast að í bæ
einum i nágrenni Seattleborgar.
Það var um jólaleytið sem við
tókum að ræða það alvarlega hvort
ekki væri betra að fara til Islands,
dvelja þar í svo sem þrjú ár og
gefa þann hátt börnum okkar, sem
eru fjögur, gott tækifæri til að
kynnast nú af alvöru landi og þjóð
forfeðra sinna. Strax og þessi
hugmynd kviknaði var aldrei aftur
minnst á norðvesturhorn Banda-
ríkjanna.
Við komum hingað um sólstöður
árið 1961. Við fluttumst í hús í
Smáíbúðahverfinu. Þá strax
um haustið þegar skólarnir
byrjuðu fóru okkar krakkar í skóla
bæjarins. Hófst nú glíma þeirra
við íslenzkuna fyrir alvöru.
En ég settist líka á skólabekk og
tók að lesa mannkynssögu, Is-
landssögu, ensku og að ógleymdri
miðaldalatínu — við Háskóla
íslands. Einnig las ég ísl. bók-
menntir. Þar með hófust þau
þrjú ánægjulegustu ár ævi
minnar. Það var þó hreint ekki
átakalaust fyrir mig. En svo er
maður háður breytingunum, að
mér sem hafði staðið stuggur af
latínunni svo ekki sé meira sagt á
skólaárum áratugum fyrr, naut
þess að glíma við hana. Ég nefni
þetta aðeins, en prófessorarnir hér
við Háskóla Islands og aðrir þeir
kennarar sem ég sótti tíma hjá
voru mér einstaklega hjálplegir.
Sumir þeirra eru nú horfnir af
sjónarsviðinu. Við alla þessa menn
stend ég í mikilli þakkarskuld, svo
og við sendikennarana. Þessi
háskólaár hér í góðum félagsksap
meðal kennara og samstúdenta
verða mér ógleymanleg.
Og Ragnar heldur áfram: — Nú
fór óðum að nálgast að taka þyrfti
ákvörðunina um brottför af land-
inu. Þrjú ár voru senn liðin og mér
hafði boðizt kennarastarf við
gagnfræðaskóla vestur í Ameríku,
í New Jersey. Ég var að því
kominn að takast þetta starf á
hendur, er þáverandi háskóla-
skólans. Þar var ég svo kennari frá
1964 og þar til skólaárinu lauk
sumarið 1977. Þetta urðu þrettán
ár. Nú finnst mér það hafa verið 13
vikur.
Á Akureyri fór ég inn á nýjar
brautir í tómstundum mínum.
Sótti ég kvöldnámskeið í bókbandi
og einnig lét ég innrita mig í
Tónlistarskóla Akureyrar. Það er
þess vegna sem ég bauð þér að
koma hingað á næstu jólum til að
syngja með mér jólasálmana við
orgelið okkar. Friðrik Bjarnason
tónskáld sagði nefnilega við mig
fyrir fjölda mörgum árum, að það
væri aldrei of seint að læra á
hljóðfæri. Af þessu hef ég haft
mikla ánægju og hvíld. Og þannig
mun ég geta sinnt hugðarefnum
mínum hér heima á næstu árum,
fengizt við bókband og leikið á
orgelið.
Meðal starfa minna við M.A.
sem ég hafði ánægju af var að
aðstoða nemendur sem hug höfðu
á framhaldsnámi við skóla í
enskumælandi löndum og þá ekki
sízt í Bandaríkjunum eins og þú
getur nærri. Hérlendis eru þessir
styrkir á vegum Isl.-ameríska
félagsins og í Bandaríkjunum
Institute of International
Education. Slíkar umsóknir
útheimta mikla skriffinnsku og
pappírsflóð. Stundum komst tala
þessara nemenda uppí tæplega
tuttugu. Margt af þessu fólki hlaut
áframhaldandi námsstyrki. Næst-
um undantekningalaust stóðu
þessir Islendingar sig mjög vel og
voru landi sínu og þjóð til sóma
hvort nú heldur námiö vnr langt
eða skammt. Um árabil hef ég átt
sæti í stjórn Fullbrightstofn-
unarinnar hér.
Kona Ragnars, María, er dóttir
hjónanna Sveinbjarnar Kristjáns-
sonar og konu hans, Daníelínu
Brandsdóttur frá ísafirði. Þau
eignuðust 7 börn, allt dætur. Börn
Ragnars og Maríu eru: Sólveig,
kennari, Jón Sveinbjörn, starfs-
maður hjá Hval hf., Ragnar
Daníel, rafmagnsverkfræðingur,
Ragnar á Lækjartorgi, fyrir naðan Stjórnarráöið, ásamt Lyndon B. Johnaon, er hann
kom hingaö sumarið 1963. Þá var hann varatorseti Bandarikjamanna. Munu allir peir,
sem á Þessari mynd eru, og fleiri sem Þar vöru nærstaddir, enn minnast Þess er
Johnson kallinn gerði sár lítið fyrir og klifraði upp á annan stöpulinn i
stjórnarráðahliðinu með aðstoð Ragnars og fleiri vaskra manna og ávarpaði fólkið.
Ragnar var túlkur varaforsetans meðan á Þessari heímsókn hans til txejarins stóð.
Ragnar í foringjabúningi ásamt Pétri Jónssyni óperusöngvara, sem er við hlið hans.
Beint á móti Þeim sitja hinn heimatreegi söngvari Lauritz heitinn Melchior og kona
hans. „Okkur Pétri pótti hún mjög falleg." Heimssöngvarinn var mjög skemmtilegur
og viðræðugóður maður. Þeir Þekktust, Pétur og Melchior. Urðu með Þeim miklir
fagnaðarfundir er peir hittust á Hotel De Gink, eins og Það hét gamla herhótelið á
Keflavíkurflugvelli, sagöi Ragnar. Ég fékk Þessa mynd lénaða hjá honum. Já, vel á
minnst sagði ég: Þú sem sjélfur ert maður söngvinn, pú hetur sungið hér? Jú, ekki
laust við Þaö. Mér til mikillar ánægju, á Akureyri f Geysi f Kantötukórnum og f
Reykjavík í Fóstbræðrum. Nú er ég f hópi hinna gömlu Fóstbræðra og við tökum lagið
saman. Söngur hefur alla mfna tfð veitt mér ótal énægjustundir.
En svo ég víki aftur að myndinni, sagði Ragnar, Þá stóð Þannig á ferðum
heimssöngvarans Melchiors að hann og kona hans voru farpegar í flugvél á vegum
ameríska flughersins. Þau komu að vestan og fóru til Kaupmannahafnar til að syngja
Þar á 75 ára afmæli Kristjáns konungs tfunda.
Camp Curtis eftir yfirmanni í
brezka setuliöinu hér. Þar fékk ég
að vita hvert verða skyldi starf
mitt hér í hernum. Mér var falin
umsjón með öryggisþjónustu hers-
ins, einkum þó innávið og að því
leyti sem að yfirvöldum hér sneri.
í þessu starfi kynntist ég fljótlega
ýmsum góðum mönnum. Var sam-
starfið hið ákjósanlegasta í alla
staði. Fyrst í stað var Reykja-
víkurhöfn minn starfsvettvangur.
Mér þótti einkennilegt sem ég
heyrði á fundi einum með brezkum
öryggisþjónustumönnum úr liði
Breta hér, skömmu eftir komu
mína. Þeir sögðu okkur, að þegar
þeir hefðu komið til íslands hefðu
nazistar átt hér svo miklu fylgi að
fagna, að segja mætti að 95 prós-
ent af fólkinu hefðu verið á móti
þeim.
Ég fékk síðar staðfestingu á
þessu, því brezki yfirmaðurinn
Curtis hafði nefnilega sagt við
Bonesteel hershöfðingja, um það
leyti sem brezku hersveitirnar
kvöddu, að þeim hefði tekizt að
gjörbreyta ástandinu, afstöðunni
og einstaklinga. Hann var mikill
séntilmaður, Bonesteel, og góður
hermaður. Það var mjög heppilegt
fyrir alla að hann skyldi verða
foringi þessa liðs sem hingað kom.
Eins og ég sagði hér í upphafi
hafði Ragnar bækistöð sína í
Hafnarhúsinu fyrst eftir að hann
kom. En eftir nokkra dvöl hér var
hann sendur norður til Akureyrar
með sína öryggismáladeild. Þar
hafði hann víðáttumikið svæði
sem hann hafði umsjón með. Var
hann á Akureyri um árabil og var
þar framundir lok heimsstyrjald-
arinnar. Því má skjóta hér inn í,
að bernskuslóðir hans, Seyðis-
fjörður, voru innan endimarka
þess svæðis, sem Ragnar hafði
yfirumsjón með, en það náði frá
Hrútafirði austur um og suður um
til Hafnar í Hornafirði.
Við stríðslok urðu eðlilega
þáttaskil á hermennskuferli Ragn-
ars. Hann hafði verið hækkaður í
tign nokkrum sinnum og var orð-
inn majór í Bandaríkjaher.
Nú hófst heimflutningur liðsins
og þegar honum var lokið árið 1947
því ekki við að takast ferð á
hendur þangað suður. Var ég síðan
í herþjónustunni það sem ég átti
eftir af herþjónustutímanum, en
árið 1960 fór ég á eftirlaun hjá
hernum.
Aftur til
*
Islands
— Hvað tók nú við þegar þú
varst ekki lengur í hernum?
rektor, Ármann Snævarr, kom til
mín og sagði eitthvað á þá leið, að
við þyrftum líka á kennara að
halda hér. En meðan þetta er í
gerjun, kom hingað til Reykja-
víkur þáverandi skólameistari
MA, Þórarinn heitinn Björnsson.
Nú skipuðust veður í lofti. Hann
var kominn hingað m.a. i leit að
enskukennara. Eg var ráðinn til
kennarastarfa við MA.
Það var vissulega gott að vera
kominn aftur til Akureyrar. Frá
því á stríðsárunum átti ég marga
góða vini m.a. í kennaraliði
og Stefán Brandur, viðskipta-
fræðingur á Akureyri.
Af fyrra hjónabandi á Ragnar
tvö börn, David Ragnar, hann er
ofursti í landgönguliði bandaríska
flotans og var sendur á víg-
stöðvarnar í Vietnamstríðinu, og
dóttur, sem heitir Mildred
Elisabeth. Hún er meinatæknir.
Ragnar hefur BSc-próf frá
Maryland-háskóla og BÁ-próf frá
Háskóla íslands. Á árinu 1952
sæmdi forseti íslands Ragnar
fálkaorðunni.
Sv.Þ.