Morgunblaðið - 29.01.1980, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 1980
35
Örorkumat og
örorkustyrkur
högg: „Þeir drepa mig.“ Þar var
hann aöeins 15 árum á undan
tímanum.
• Stalín var
óþekktur
— Stalín tók þegar forustuna
um yfirráðin í Kreml á tveimur
næstu árunum eftir dauða Len-
ins. Hvernig var litið á hann í
alþjóöasambandi kommúnista
og í Flokknum í Frakklandi?
— Hann var alveg óþekktur á
báöum stöðum. Hann tók fyrst
þátt í deilum í Komintern frammi
fyrir pólsku nefndinni á 5. þinginu
1924. Áriö eftir tók hann til máls
frammi fyrir júgóslavnesku nefnd-
inni. Bæöi skiptin talaði hann
rússnesku. Hann var eini leiötogi
bolsévikka, sem kunni ekkert
útlent mál. Þaö útilokaöi hann
sjálfkrafa frá því aö taka þátt í
umræöum í Komintern. í franska
kommúnistaflokknum þekkti
hann enginn nema ég.
— Þú hélst áfram aö vera í
sambandi viö andstööuna í
Moskvu eftir aö þú snerir aftur til
Parísar og áriö eftir, 1926, hafð-
irðu í höndum sögulegt plagg,
„Arfleiösluskrá Lenins". Hvernig
fékkstu þaö?
— Lenín ritaöi tvær trúnaö-
arskýrslur. Þá fyrri 25. desember
1922 og þá síöari 4. janúar 1923.
í þeirri síöárnefndu sagöi hann:
„Ég legg til aö félagarnir hugleiöi
leiöir til aö víkja Stalín úr stööu
aöalritara." í deilunum, sem gusu
upp eftir dauöa Leníns 24. janúar
1924, var oft vikiö aö erföa-
skránni en fáir í Moskvu vissu
hvernig textinn var nákvæmlega.
Á þeim tíma var ekki enn farið aö
senda þá bolsévikka, sem stóöu
framarlega í andstööunni, til
Síberíu, heldur í sendiráösstööur
á Vesturlöndum. Sendiráöiö í
París var fullt af þeim. Meö
Rakovski í „Nefndinni vegna
skuldaskila" var Preobrajenski,
sem var í förum milli Parísar og
Moskvu. Eitt sinn fór hann í
heimsókn til Kroupskaiu, ekkju
Lenins, áöur en hann fór frá
Moskvu, og hún baö hann fyrir
afrit af erföaskránni til Parísar,
svo að þaö kæmi á endanum fyrir
almenningssjónir. Þaö var í októ-
ber 1926. Stalín brá viö meö ofsa.
Lýsti því yfir aö skjaliö væri
falsaö. Hann neyddi Trotski, Zino-
viev og Kamenév til aö afneita
opinberlega stuöningsmönnum
sínum erlendis, og ég var einn af
þeim. Því varö nákvæmlega 30
ára bið á því aö erföaskráin yröi
viðurkennd í Kreml eöa fram aö
skýrslu Krúsjeffs í febrúar 1956.
— í febrúar 1929 var Trotski
gerður útlægur úr Sovétríkjun-
um. Þú varst strax kominn í
bréfasamband viö hann. En 4
mánuðum síöar skilduð þiö end-
anlega að skiptum. Hvers
vegna?
— Ég sendi Trotski bréf upp á
25 vélritaðar síður. Þar beindi ég
spjótum mínum jafnt aö sovéska
flússlandi, Alþjóöasambandi
kommúnista og kenningum
Trotskis. Hvaö mig snerti voru
vonirnar, sem bundnar voru viö
Alþjóöasamband kommúnista,
bolsévikkaflokkinn og Sovétrúss-
land endanlega dauöar. Trotski
var á annarri skoöun. í lok
svarbréfsins við bréfi mínu sagöi
hann, aö það væri ekki kommún-
isminn, sem væri dauöur, heldur
Souvarine. Hann notaði eftirfar-
andi tilvitnun: „Maöur varpar
manni fyrir borö og tekur fyrir
næsta mál á dagskrá."
Hér kemur kafli í viðtalinu, sem
mest varöar franska kommúnista
og m.a. Torez leiötoga í áratugi,
sem Souvarine átti mestan þátt í
aö koma þar á framfæri 1923. En
síöan víkur spyrjandinn aftur aö
Moskvu.
• Eftirmaður
Bresnefs?
— í grein sem þú skrifar eftir
endurútkomu bókar þinnar,
„Stalín“, svararðu enn ítarlegar
spurningunni: Stalín, hvers
vegna og hvernig? Alltaf var
vitað að Stalín komst til valda
gegnum framkvæmdastjórnina.
En þú segir, aö til hafi veriö
raunverulegt tæki tækjanna,
sem fáir vissu um. Skipulags- og
útdeilingarrammi, sem ákvarð-
aöi allar stöðuhækkanir eöa
stökkbreytingar. Og aö sú deild
sé enn við lýöi undir nafninu
Allsherjarnefnd. Undanfarin 15
ár hafi stjórnað henni — undir
stjórn Bresnefs — Konstantin
Tcherinienko, sem nýlega var
settur í pólitísku nefndina og
framkvæmdanefndina. Má þá
gera ráö fyrir því að Tcherin-
ienko taki viö af Bresnef?
— Arftaki Bresnefs ákvaröast
ekki af vali milli manna, heldur
viöhaldi pólitískrar stefnu. Þaö
eina sem ekki hefur breyst síöan
Stalín leið er valiö milli persónu-
legs einræöis og samstjórnar.
Þess er reglulega gætt aö allt
hallist að samstjórn.
Daginn eftir dauða Stalíns virt-
ust menn í öllum spám um
eftirmann hans hallast aö þremur
stjórnendum, Malenkov, Beria og
Molotov. Þeim var öllum rutt úr
vegi fyrir Krúsjeff, sem enginn
haföi sþáö sigri. Hvers vegna?
Vegna þess aö hann gat sannfært
flokksapparatiö. Því skjátlaöist
ekki í mati sínu. Krúsjeff tók upp
merki Lenins, sem Stalín haföi
horfið frá. „Ekki úthella blóöi
Flokksins“. En þánn dag sem
Krúsjeff fór aö verða hættulegur
flokksmönnunum, ekki aöeins lífi
þeirra heldur fengnum stöðum
þeirra, þ.e. þegar hann ákvaö aö
endurnýja þriðjung Miöstjórnar-
innar á hverju þingi, þá undirritaöi
hann sinn pólitíska dauöadóm.
Kerfiskarlarnir sögöu sem svo, aö
betra væri aö varpa Krúsjeff fyrir
borð en aö láta hann fleygja sér.
Þaö var gert 1964.
— Hvaö gerist undir stjórn
Bresnefs?
— Síðan Bresnef kom til
valda, hefur alltaf veriö stjórnaö
með samstjórn. Það kerfi virkar
bæöi innanlands og í utanríkis-
málum. Útþenslustefna Sovétríkj-
anna er viö góöa heilsu síöan
Bresnef veiktist. Bresnef foröaöist
þau mistök Krúsjeffs aö vilja
hreyfa viö þeim sem sitja við
stjórnarkatlana. Afleiöingin er sú,
aö fámennisstjórn kommúnista
færist nú meira og meira til
gamalmennastjórnar.
— Hver ber skikkju eftir-
manns Bresnefs á heröum?
— Val eftirmanns hans fer
fram í stjórnmálanefndinni, þar
sem ein tylft manna á sæti. Valið
mun falla á Rússa eöa einhvern
rússneskan stjórnmálamann.
Þeir, sem komnir eru yfir 75 ára
aldur, geta varla tekiö aö sér
(nema skamma stund) starf aðal-
ritara. Úrvalið takmarkast því viö
3, 4 eöa 5 menn í stjórnmála-
nefndinni eöa framkvæmda-
stjórninni. Nafn þess hins sama
skiþtir ekki máli. Þaö, sem máli
skiptir, er áframhaldandi pólitísk
stefna, einkum hvaö viðkemur
viöhorfinu til þess heimshluta,
sem ekki er undir stjórn kommún-
ista.
Þeir, sem nú sitja viö völd, hafa
ekki haldiö eftir af lénínismanum
nema fáum undirstöðuþáttum.
Orö Lenins hafa þó haldið öllum
sínum slagkrafti: „Kto kogo?“
(Hver veröur ofan á?) Stjórnend-
urnir í Kreml hafa staöfasta trú á
aö þróunin á valdahlutföllum milli
„kaþitalisma“ og „sósíalisma"
veröi í þágu hins síðarnefnda. Þeir
viöurkenna, aö þeim geti skjátlast
um hraöa þróunarinnar, en ekki
stefnu hennar, sem þeir kalla
„framvindu heimsbyltingarinnar“.
(Þýtt úr Express. E.Pá.)
Hr. ritstjóri.
I blaði yðar, þ. 24. þ.m. birtist
grein skrifuð af Pjetru Ingólfs-
dóttur, undir fyrirsögninni „Opið
bréf til Jafnréttisráðs". Þar sem
vitnað er í samtal þessarar konu
við mig, sem tryggingalækni, óska
ég eftir að þér birtið eftirfarandi
til leiðréttingar á þeim misskiln-
ingi, sem fram kemur í áður-
nefndri grein:
Þegar örorkumat er gert er það
ýmist, að viðkomandi mætir til
viðtals, með eða án læknisvottorðs
frá heimilislækni eða sérfræðingi,
sem hefur haft með viðkomandi að
gera. Þá er oft aflað frekari
upplýsinga frá sjúkrahúsum hafi
viðkomandi nýlega dvalið þar.
Ennfremur er aflað upplýsinga
um félagslegar aðstæður, t.d.
hvort viðkomandi er giftur, sé í
sambúð, hafi fyrir fjölskyldu að
sjá, þurfi heimilishjálp og hverjar
tekjur viðkomandi hafi eða maki
hans. Örorkumat, sem er mat á
skerðingu á starfsgetu, byggist
þannig fyrst og fremst á heilsu-
farsástandi viðkomanda, en tekið
er tillit til félagslegra aðstæðna,
ýmist til lækkunar eða hækkunar
örorkustigs.
Örorkustigin eru fjögur. Þeir
sem eru metnir undir 50% geta
ekki sótt um örorkustyrk. Þegar
örorka er metin 50% eða 65%
getur viðkomandi sótt um styrk,
en hann er síðan úrskurðaður af
Lífeyrisdeildinni, samkæmt regl-
um, sem Tryggingaráð setur. Ör-
orkustyrkur er heimildarákvæði.
Hafi örorka verið metin yfir 75%
fær viðkomandi örorkulífeyri og
getur jafnframt sótt um svokall-
aða tekjutryggingu, en hana fá
þeir, sem engar aðrar tekjur hafa
en örórkulífeyri, eða þá mjög
litlar.
Þegar það orkar tvímælis, lækn-
isfræðilega séð, hvort meta eigi
örorku 65% eða yfir 75%, er af
eðlilegum ástæðum, sem allir ættu
að geta sætt sig við, tekið tillit til
félagslegra aðstæðna. Yfirleitt er
gift kona betur sett félagslega en
einstæð kona eða einstæð móðir,
sem er eina fyrirvinna heimilisins.
Því er það þannig, að tvær konur,
sem læknisfræðilega séð eru 65%
öryrkjar, en önnur gift og hefur
góðar félagslegar aðstæður og
getur sinnt um létt heimilisstörf,
þ.e.a.s. þarf kannske að fá heimil-
ishjálp einu sinni eða tvisvar í
viku, hin konan er aftur á móti
einstæðingur og getur ekki sinnt
framfærsluvinnu, sen hugsar um
sjálfa sig heima. Samkvæmt
þeirri meginreglu sem unnið er
eftir hér í Tryggingastofnun ríkis-
ins, mundi sú fyrri vera metin
65% öryrki, en hin að sjálfsögðu
meira en 75%. Ég held nú að
flestir geti sætt sig við þessa
tilhögun og ekki síst Jafnréttisráð.
Sé aftur á móti heilsufar þess-
ara kvenna svo slæmt, að þær eru
báðar frá læknisfræðilegu sjón-
armiði algjörir öryrkjar, er ör-
orkumatið auðvitað í samræmi við
það og báðar metnar yfir 75%
öryrkjar án tillits til hjúskapar-
stéttar.
llúsavík. 28. janúar 1980.
TÓNLEIKA héldu í Húsa-
víkurkirkju í gærkvöldi
Agústa Agústsdóttir söng-
kona og Jón Ingimundar-
son píanóleikari. Viðtökur
voru mjög góðar, en áheyr-
endur færri en skyldi, þar
sem það gerist ekki svo oft
Þannig væri kvæntur karl-
maður metinn 65% öryrki, ef maki
hans væri útivinnandi, en hann
gæti annast heimilishald að veru-
legu leyti. Á sama hátt mundi
einstæður karlmaður vera metinn
til meira en 75% örorku þó hann
gæti hugsað um sjálfan sig heima
fyrir, ef hann gæti ekki stundað
vinnu á almennum vinnumarkaði.
Það er algjörlega rangt hjá
Pjetru Ingólfsdóttur, að hún hafi
ekki verið metin meiri öryrki en
65% af því að hún er gift.Það er
ennfremur fráleitt að halda því
fram, að ég hafi sagt að engin gift
kona sé metin meira en 75%
öryrki. Þessu til stuðnings leyfi ég
mér að birta eftirfarandi tölur,
sem unnar voru í nóvember 1979:
Giftar konur metnar yfir 75% 627,
kvæntir karlar 536.
Ógiftar konur metnar yfir 75%
798, ókvæntir karlar 846.
Giftar konur metnar 65% 1056,
kvæntir karlar 602.
Ógiftar konur metnar 65% 267
ókvæntir karlar 323.
Þessar tölur tala sínu máli.
Þar sem Pjetra Ingólfsdóttir
hefur sjálf lýst því yfir að hún
hafi verið metin 65% öryrki,
virðist það henni ekki á móti
skapi, að það sé rætt opinberlega.
Þegar örorkumat hennar fór fram
í fyrra skiptið, þ.e.a.s. í janúar
1978 var stuðst við læknisvottorð
frá sérfræðingi í hjartasjúkdóm-
um og taldi hann að Pjetra gæti
sinnt heimilisstörfum að hluta.
Þegar endurmat fór fram ári
síðar, eða í janúar 1979 kom
Pjetra sjálf til viðtals með læknis-
vottorð frá heimilislækni sínum.
Pjetra gaf þá sjálf þær upplýs-
ingar, að hún sinnti um heimilis-
hald fyrir sig og útvinnandi mann
sinn. Örorkumat hennar var því í
engu frábrugðið þeirri tilhögun,
sem viðhöfð er við gerð örorku-
mats.
Eftir að seinna örorkumatið fór
fram hefur ekki verið óskað eftir
endurmati og ekkert læknisvott-
orð borist Tryggingastofnun ríkis-
ins um heilsufarsástand Pjetru, en
að sjálfsögðu er alltaf opin leið til
þess að óska eftir endurskoðun á
gildandi mati.
Núgildandi lög um örorkumat
voru sett árið 1971, en eru efnis-
lega nær eins og þegar þau voru
fyrst sett árið 1946. Síðasta reglu-
gerð um úthlutun örorkustyrkja
var sett árið 1974. Öll þjóðfélags-
gerðin hefúr breyst mikið á
síðustu áratugum, einkum hvað
varðar verkaskiptingu karla og
kvenna. Það kann því vel að vera,
að löggjöfin þurfi endurskoðunar
við, og þess má geta, að r.efnd, sem
á að endurskoða lög um almanna-
tryggingar, situr nú að störfum á
vegum Heilbrigðis- og Trygg-
ingaráðuneytisins. Ég er þeirrar
skoðunar, að mikilvægt sé, að sti
nefnd hraði störfum sem mest, svo
að lög og reglur verði í rneira
samræmi við þarfir þess þjóðfé-
lags, sem við lifum í.
Með þökk fyrir birtinguna,
Jón Guðgeirsson.
tryggingalæknir.
að við fáum jafngóðar
heimsóknir sem þessa.
í morgun, á meðan lista-
fólkið beið eftir flugferð,
fór það í heimsókn í skól-
ana og skemmti þar með
píanóleik og söng við mikla
hrifningu.
— Fréttaritari.
Listafólk heim-
sótti Húsavík