Morgunblaðið - 17.06.1981, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ1981
Menn úr verkfræðinKasveitum breska hersins vinna hér að því að taka sundur og fjarlægja eitt
fallstykkið, sem í hálfa old hafa gætt Njörvasunds og yfirráða Breta yfir Gibraltar. Raunar hefur
áldrei komið tii þess, að byssunum hafi verið beitt i stríði, en þær hafa þó ávallt þótt mjög
tilkomumiklar. Hlaupvíddin er 9,2 þumlungar, hluturinn vegur 144 tonn og hlaupið sjálft er 37 feta
langt. Fallstykkið verður flutt til Englands og sett upp á Striðsminjasafni heimsveldisins í
Cambridge-skíri. AP*imamynd
r *
Iranir og Irakar
skiptast á föngum
Amnesty International:
Skýrsla um „endurhæf-
ingarbúðir“ í Víetnam
l^ondon. 2. júní. AP.
VÍETNAMAR höfðu, að eigin
sögn, sleppt í september sl. heim-
ingi þeirra 40.000 foringja í her
Suður-Víetnams, sem handteknir
voru eftir fall Saigon-borgar.
I>essar upplýsingar komu fram á
fundi. sem fulltrúar Amnesty
International efndu til í dag.
Á fundinum var einnig birt
skýrsla um tilraunir samtakanna
til að fá Víetnama til að hætta við
svokallaðar „endurhæfingarbúð-
ir“, en þar er fólki haldið gjarna
mánuðum eða árum saman án
þess að nokkrar sérstakar sakir
séu tilgreindar. Víetnamar hafa
fallist á að veita þessu fólki frelsi
fyrr en fyrirhugað var, en vilja
hins vegar ekki viðurkenna, að um
mannréttindabrot sé að ræða.
Víetnamar hafa haldið því fram
við fulltrúa Amnesty Internation-
al, að sjálfsagt sé og eðlilegt að
láta norður-víetnömsk lög ná til
íbúa í Suður-Víetnam og að einnig
sé rétt, að þau séu afturvirk. I
skýrslu AI kemur hins vegar
fram, að margir fanganna hafi
aldrei haft neitt saman við ríkis-
stjórnina í Saigon að sælda, kvart-
að er yfir því, að fólk sé haft í
haldi árum saman án þess að til
réttarhalda sé efnt og nefnt er, að
læknishjálp sé lítil, einkum við þá,
sem á sérstakri meðferð þurfa að
hatda..
Hornsteinn að Nor-
rænu húsi í Færeyjum
Kaupmannahofn. 16. júni. Frá írúttarit-
ara Mbi.
í DAG, þriðjudag, kl. 14,30 var
iagður hornsteinn að Norræna
húsinu í Þórshöfn í Færeyjum
að viðstöddum menntamálaráð-
herrum Norðurlandanna. Horn-
steininn lögðu þeir Pauli Ell-
effsen lögmaður. fyrir hönd
færeysku landsstjórnarinnar,
og Kalevi Kivisto, formaður
ráðherranefndar Norðurlanda-
ráðs.
Norræna húsið í Þórshöfn er
ávöxtur umræðna og áætlana
allan síðasta áratug um að auka
menningarleg samskipti Færey-
inga og annarra Norðurland-
abúa. Arið 1977 var efnt til
samkeppni um smíði hússins og
voru 143 tillögur lagðar fram um
gerð þess og útlit. Ola Steen,
arkitekt í Niðarósi í Noregi, varð
hlutskarpastur í samkeppninni
en samkvæmt tillögu hans verð-
ur húsið 2000 fermetrar á tveim-
ur hæðum.
Smíði Norræna hússins hófst í
september sl. en hornsteinninn
er lagður nú af því tilefni, að
menntamálaráðherrar Norður-
landa eiga um þessar ■ mundir
sinn fyrsta fund í Færeyjum.
Byggi ngarkostnaðu r er talinn
verða um 60 milljónir dkr. og
munu Færeyingar greiða þrið-
jung hans. Hina tvo þriðjungana
munu önnur Norðurlönd sjá um.
PEiTER Benenson, stofnandi
mannréttindasamtakanna Am-
nesty International, sést hér
kveikja á kerti, sem umvafið er
gaddavir. Þykir það táknrænt
fyrir starf samtakanna. Kertið er
á tröppum St. Martin-inthe-
Fields-kirkjunnar i London og
var á þvi tendrað til að minnast
þess, að nú eru tuttugu ár liðin
frá stofnun Amnesty Internation-
al.
Larnara, Kýpur. 16. júni. AP.
ÍRANIR og írakar áttu i fyrsta
sinn skipti á striðsföngum á
þriðjudag síðan striðið milli þjóð-
anna hófst í september sl. Skiptin
fóru fram á Larnaca-flugvelli á
Kýpur með mikilli leynd og undir
þungum öryggisverði.
Yfirvöld á Kýpur staðfestu
fangaskiptin og sögðu að 17 Irök-
um hefði verið skipt fyrir 25 írani.
Gos í
Etnu
Sikiley. Moskvu. 16. júni. AP.
SPRENGIGOS varð í vesturhlið
Etnu, hæsta eldfjall Evrópu, á
þriðjudag. Eldfjallafræðingar á
Sikiley sögðu að ekki væri um
hraungos að ræða en mikill
reykur ryki úr gignum.
Mikið hraungos átti sér stað í
Etnu í mars og þá þurftu íbúar
þorps í hlíðum hennar að yfirgefa
heimili sín.
Á þriðjudag gaus einnig eldfjall
í austur-hluta Sovétríkjanna.
Öskustrókur steig 8 metra og
hraun rann 400 metra, samkvæmt
heimildum Tass-fréttastofunnar.
Gosið varð í óbyggðum, á Kam-
chatkaskaga norður af Kurile-
eyjum.
Eitraður
reykur á
dagheimili
Kaupmannahöfn. 16. júni. AP.
UM 100 dönsk börn voru lögð inn
til rannsóknar og dvöldu nætur-
langt á sjúkrahúsi eftir að þau
höfðu andað að sér eiturreyk frá
báli sem var kynt á dagheimili
þeirra I Ballerup, úthvcrfi Kaup-
mannahafnar, á mánudag.
„Engan sakaði alvarlega,“ sagði
talsmaður lögreglunnar. Hann
sagði að einhver hefði hellt 3
kílóum af áburði á brennuna til að
glæða bálið en ekki gert sér grein
fyrir að í áburðinum gátu leynst
hættulegir kemikalar.
Sjónarvottar á Larnaca-flugvelli
sögðu að marga fangana hefði
vantað fætur og verið bornir á
börum en aðrir hefðu verið illa
særðir.
Skrúfuvél íraka lenti fyrst á
Larnaca en skömmu síðar kom
svissnesk leiguvél írana. Vélarnar
stoppuðu nálægt hvor annarri á
enda flugbrautarinnar og vopnuð
lögregla umkringdi vélarnar.
Rauði krossinn hafði umsjón með
skiptunum og 20 fulltrúar hans
sáu um flutninga fanganna sem
hófust samtímis milli vélanna.
I yfirlýsingu Rauða krossins í
Genf sagði að íranir hefðu farið
fram á fangaskiptin. Ekki eru
frekari skipti í bígerð. Bæði íranir
og írakar hafa sagst hafa þúsund-
ir stríðsfanga undir höndum.
Veður
víða um heim
Akureyri 8 léttskýjað
Amsterdam 20 skýjaö
Aþena 30 heiöskírt
Barcelona 28 heiðskírt
Berlin 18 rigning
Brussel 20 heiöskírt
Chicago 31 rigning
Oyflinní 13 skýjað
Feneyjar 27 léttskýjað
Frankfurt 31 skýjaö
Færeyjar 9 alskýjað
Genf 30 heiðskírt
Helsinki 18 skýjað
Hong Kong 29 heiðskírt
Jerúsalem 25 heiðskírt
Jóhannesarborg 18 heiðskírt
Kaupmannahöfn 20 skýjað
Las Palmas 24 léttskýjað
Lissabon 36 heiöskírt
London 17 skýjað
Los Angeles 39 heiðskírt
Madrid 36 heiöskírt
Malaga vantar
Mallorka 29 léttskýjað
Mexicoborg 21 rigning
Miami 30 heiðskírt
Moskva 17 skýjað
New York 27 heiðskirt
Nýja Oelhi 44 heiðskirt
Osló 21 skýjað
Reykjavík 10 léttskýjað
Rió de Janeiro 30 heiðskírt
Rómaborg 34 heiðskírt
San Francisco 31 heiðskírt
Stokkhólmur 16 rigning
Sydney 15 heiðskirt
Tel Aviv 27 heiðskírt
Tókýó 26 heiðskírt
Vancouver 16 skýjað
Vínarborg 23 skýjað
41. stjórnln að
fæðast á Italíu?
Róm. 16. júni. AP.
Sósíalistaflokkurinn ítalski
lýsti i dag yfir stuðningi sinum
við stjórnarmyndunartilraunir
Giovanni Spadolinis, leiðtoga
Repúblikanaflokksins, og hefur
með þvi aukið mjög Ifkurnar á
þvi að Spadolini verði fyrsti
forseti lýðveldisins, sem ekki er
úr flokki kristilegra demókrata.
Bettino Craxi, leiðtogi sósíal-
ista, lagði þó áherslu á í yfirlýs-
ingu flokksins, að nauðsynlegt
væri að bíða úrslitanna í sveitar-
stjórnarkosningunum 21. og 22.
júní áður en stjórn yrði mynduð.
Spadolini sagði i dag, að á morgun
myndi hann leggja fyrir formenn
þingflokkanna drög að stefnuskrá
væntanlegrar stjórnar.
ítölskum sósíalistum svellur nú
mjög móður vegna sigurs skoð-
anabræðra þeirra í Frakklandi og
er talið, að ef þeim vegnar vel í
sveitarstjórnarkosningunum muni
þeir gerast kröfuharðari og jafn-
vel heimta forsætisráðherraem-
bættið sjálfir.
Raoul Wallenberg
heiðursborgari
Bandaríkjanna?
TILLAGA um að gera Raoul
Wallenberg að öðrum heiðurs-
borgara Bandarikjanna var
samþykkt einróma á sameigin-
iegum fundi undirnefnda utan-
rikismálanefndar Fulltrúadeild-
ar bandaríska þingsins fyrr i
mánuðnum. Winston Churchill
hefur einn manna verið sæmdur
þeim heiðri i Bandarikjunum
fram til þessa. ''
Tom Lantos, fulltrúadeildar-
þingmaður demókrata frá Kali-
forníu, er höfundur tillögunnar.
Hann var meðal þúsunda ung-
verskra gyðinga sem Wallenberg
bjargaði úr fangabúðum nasista
á stríðsárunum með því að útvega
þeim sænsk vegabréf. Lantos
skorar á Ronald Reagan Banda-
ríkjaforseta í tillögunni að kom-
ast að hvar Wallenberg er niður-
kominn í Sovétríkjunum og fá
hann gefinn frjálsan.
Bandaríska flóttamannaráðið
fór fram á það á stríðsárunum, að
Wallenberg, sem er Svíi, færi til
Búdapest árið 1944 og ynni að
málum gyðinga í Evrópu. Hann
var handtekinn í janúar 1945,
þegar Rússar fóru inn í Ung-
verjaland. Rússar hafa fullyrt
allar götur síðan 1957 að Wallen-
berg sé látinn, en fangar úr
sovéskum fangelsum hafa marg-
sinnis sagt að þeir hafi séð
Wallenberg eftir það. Síðast hélt
fyrrverandi fangi því fram í
janúar 1981.
Claiborne Pell, öldungadeildar-
þingmaður demókrata frá Rhode
Island, er einn höfunda sams
konar tillögu í öldungadeild
bandaríska þingsins um að gera
Wallenberg að heiðursborgara.
Við yfirheyrslur í Fulltrúadeild-
inni sagði hann að það myndi
bera vott um þakklæti banda-
rísku þjóðarinnar í garð Wallen-
bergs „fyrir hreystileg og óvenju-
leg afrek hans í starfi" ef hann
yrði gerður að heiðursborgara.
Við yfirheyrslurnar sagði
Lanton: „Við þurfum að stíga
þetta óvenjulega skref til að láta
Rússa og heiminn allan vita, að
Bandaríkjamenn láta brot á al-
þjóðalögum og mannréttindum
ekki viðgangast. Bandaríkjamenn
eru hreyknir af ábyrgðinni sem
þeir bera á starfsemi Wallen-
bergs í Ungverjalandi."
Kona Lantons er stofnandi og
formaður alþjóðahreyfingar sem
berst fyrir frelsi Wallenbergs.
Hún bar einnig vitni í þinginu og