Morgunblaðið - 17.06.1981, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1981
Árlegur fundur bóka-
fulltrúa Norðurlanda var hald-
inn í Reykjavík 9. júní sl. Á
fundinum lögðu fulltrúarnir
fram skýrslu um starfsemi ok
ástand hókasafna hver frá sínu
landi ok rædd voru sameÍKÍn-
le»í mál. Dagana 10. ok 11. júní
var haldinn vorfundur um
málefni almenninssbókasafna
en hann sátu um hundraó
hókaverðir víðsvegar að af
landinu ásamt hinum norrænu
Kestum. Voru þar m.a. flutt
eftirtalin erindi: Illutverk
hókasafnsstjóra. Menninn ok
þáttur bókasafna, Sveitar-
stjórnir (»k bókasöfn. Lök um
almenninKsbókas()fn ok Er sér-
stök b(')kasafnsstjórn nauðsyn-
leK? Að loknum erindaflutn-
inKÍ var svarað fyrirspurnum
en seinni daKÍnn störfuðu um-
ra“ðuhópar. l>ann 12. júní var
haldinn fra-ðslufundur um
flokkun ok skráninKU.
Iilaðamaður MorKunblaðs-
ins ræddi við norrænu bóka-
fulltrúana fjóra ok var um-
raðuefni fyrst ok fremst árs-
skýrslur þær er þeir kynntu á
fundi bókafulltrúa Norður-
landa hinn 9. júní.
Frá fundi norrænna bókafulltrúa i Reykjavik 9. júni: F.v. Elfa Björk Gunnarsdóttir borKarbókavörður. Lars G. Andersson bókafulltrúi
Sviþjóðar, Kristin II. Pétursdóttir bókafulltrúi rikisins, Kristian Lindbo-Larsen bókafulltrúi Danmerkur, Else Granheim bókafulltrúi Noregs,
Kaarina Ranta bókafulltrúi Finnlands og Andrea Jóhannsdóttir aðstoðarmaður bókafulltrúa rikisins. Ljósm. Emilia.
Bókasafnsmál á NorÖurlöndum
- rætt við bókafulltrúa frá Danmörku, Finnlandi, Noregi og Svíþjóð
Norsk bókasöfn ekki
ósvipuð íslenzkum
Else Granheim, bókafulltrúi
Noregs á fundinum er forseti
Alþjóðasamtaka bókasafna. Hún
var kosin árið 1979 og er fyrsta
konan er gegnir þessu embætti.
Þetta er yfirgripsmikið starf og
krefst mikilla ferðalaga — Al-
þjóðasamtökin hafa tvær skrif-
stofur í Englandi en aðalskrif-
stofan er í Haag. Hingað kemur
Granheim frá Kína en nú er verið
að vinna að því að Kína gangi í
Alþjóðasamtök bókasafna.
„Ég hef komið til íslands tvisv-
ar áður og þekki því íslenzk
bókasöfn töluvert vel,“ sagði Else
Granheim. „Þau líkjast að mörgu
leyti bókasöfnunum í Noregi því
hér éins og þar eru víðast lítil
samfélög sem standa að hverju
bókasafni. Fyrir nokkrum árum
voru bókasöfnin í Noregi hins
vegar sett undir sameiginlega
stjórn og var það til mikilla bóta.
I Noregi hefur alla tíð verið
mikill áhugi fyrir að styrkja
menningarmál og bókasöfnin
falla að sjálfsögðu innan ramma
þess málaflokks. Þess vegna hef-
ur lengst af verið búið vel að
bókasöfnunum. Og þó að það
skorti auðvitað alltaf peninga til
menningarmála og þar með til
bókasafna þá er mikill vilji fyrir
því í Noregi núna að bæta
bókasafnsþjónustu — sérstaklega
gagnvart þeim þjóðfélagshópum
sem minna mega sín, s.s. sjúkl-
ingum, föngum, fötluðum og öldr-
uðum. Þjónusta bókasafnanna í
Noregi er ókeypis en gagnvart
þessum hópum þarf að bæta hana
mikið og það starf er þegar komið
vel á veg.
Þá hefur verið mikið rætt um
tölvuvæðingu bókasafna — þetta
er nokkuð umdeilt málefni sem
starfsmannafélögin láta til sín
taka því auðvitað gjörbreyta tölv-
urnar vinnuaðstöðu starfsfólks-
ins.
Vegna erfiðleika í peningamál-
um hafa sífellt fleiri bókasöfn í
Noregi orðið að stytta opnunar-
tíma sinn en á sama tíma eru nú
stór bókasöfn að opna en geta
ekki ráðið nógu margt starfsfólk
til að nýta að fullu það húsnæði
sem þau hafa. Á þessu verður að
reyna að finna einhverja lausn.
— Notkun bókabíla hefur sífellt
farið vaxandi sem þýðir auðvitað
bætta bókasafnsþjónustu fyrir þá
sem búa í strjálbýli.
í Noregi hefur lengi verið
miðað við að bókakostur bóka-
safna hefði sem mest fræðslu- og
upplýsingagildi — aðrir þættir
s.s. skemmtiefni eru númer tvö.
Útlánstölur sýna að útlán eru um
50 prósent fagbækur og 50 pró-
sent skáldsögur. Noregur hefur
ekki eins háar útlánstölur eins og
Svíþjóð, Danmörk og ísland, en
Norðmenn kaupa hinsvegar mest
af bókum sjálfir næst á eftir
Islendingum, sem eiga víst
heimsmetið," sagði Granheim að
lokum.
Moð ríkisframlögum næst
hoztur áranjfur
„Staða bókafulltrúa er ekki sú
sama í Svíþjóð og á hinum
Norðurlöndunum en engu að síð-
ur getum við stært okkur af
góðum bókasöfnum," sagði Lars
G. Anderson bókafulltrúi Sví-
þjóðar. „Ég hef stöðu í Menning-
arráði sænska ríkisins, sem er
ríkisstofnun er hefur umsjón með
ríkisframlögum til menningar-
mála — og þar með bókasafna.
Högun opinberra framlaga til
menningarmála í Svíþjóð er
ákveðin með lögum frá 1974. Þar
■
m

Kristian Lindbo-Larsen
er kveðið á um hlutdeild fjár-
framlaga ríkis, héraða og hreppa
til þessara mála. í stórum drátt-
um er þetta þannig að ríkið sér
um stærstu menningarstofnan-
irnar s.s. stóru leikhúsin og
söfnin, héruðin sjá um sínar
stofnanir en það eru eiginlega
hrepparnir sem alfarið sjá um
bókasöfnin úti á landsbyggðinni.
Ef bókasöfn á Norðurlöndum
eru borin saman þá kemur í ljós
að söfnin eru bezt þar sem ríkið
borgar mest til þeirra. Bezt eru
bókasöfnin í Danmörku, síðan
kemur Finnland þar sem ástand-
ið er álíka gott, þá Svíþjóð og
Noregur en svo rekur ísland
lestina, enda borgar ríkið engan
kostnað af þeim. Það er líka
augljóst að með ríkisframlögum
næst bestur árangur í rekstri
bókasafna. Þannig koma fjár-
munirnir að meiri notum, því
mörg verkefni bókasafna eru
sameiginleg, heldur en ef hvert
og eitt byggðarlag er að potast í
sínu horni.
Það eru efnahagsvandræði í
Svíþjóð núna sem að sjálfsögðu
hafa komið niður á bókasöfnun-
um og sérstaklega er það í stóru
borgunum sem dregið hefur úr
útlánaþjónustu og útlánatími
verið styttur. Nú er verið að
vinna að allsherjarskýrslu um
starfsemi bókasafnanna í Svíþjóð
og verður beðið með allar meiri-
Else Granheim
háttar aðgerðir þar til hún verð-
ur tilbúin — við reynum eftir
megni að halda í horfinu á
meðan.
Það sést greinilega á útlánum
að nú er þrengri fjárhagur hjá
fólki og það hefur ekki eins mikla
peninga til að kaupa bækur og
áður. Það er óneitanlega öfug-
snúið að almenningsbókasöfn
verði að draga úr þjónustu sinni
einmitt þegar þörfin fyrir þau er
að aukast.
Það er mikið af inpflytjendum í
Svíþjóð og almenningsbókasöfn
hafa alltaf reynt að koma til
móts við þá. Síðustu 4 árin hefur
verið gert mikið átak til að auka
þjónustu við þetta fólk en það er
síður en svo auðvelt þar sem
innflytjendur í Svíþjóð eru af um
100 þjóðernum og oft miklum
erfiðleikum bundið að útvega
bækur á máli viðkomandi þjóðar.
Um greiðslur til höfunda er
það að segja að til þeirra fara 32
aurar af hverri bók sem lánuð er
út eftir þá. 16 aurar renna beint
til höfunda en afgangurinn í
sameiginlegan sjóð sem styrkir
rithöfunda. Það eru ekki margir
höfundar sem geta lifað á þeim
peningum er þeir fá með þessum
hætti en um 100 höfundar hafa
hins vegar þokkaleg föst laun úr
sjóðnum," sagði Ándersen að
lokum.
Lars G. Andersson
Bókabílar reyndust
heppilegasta lausnin
„I Norður-Finnlandi þar sem
byggðin er strjál eru útlán mest
frá bókabílum," sagði Kaarina
Ranta bókafulltrúi frá Finnlandi.
„Orsökin er náttúrulega sú
hvernig byggð er háttað í Finn-
landi — þar eru stór landsvæði
með fáum íþúum og bókabílar
hafa reynst heppilegasta lausnin.
Hér áður fyrr var reynt að reka
lítil útibú á þessum svæðum en
það varð lítið líf í þeirri starfsemi
— það komu kannski ekki nema
10—20 nýjar bækur í hvert safn á
ári sem er auðvitað allt of lítið.
Það kemur mikið betur út þó fólk
fái jafnvel ekki bókabílinn nema
einu sinni í mánuði að þá er
miklu ríkulegra bókaúrval. Bóka-
bíllinn er líka töluvert góð aug-
lýsing fyrir bókasöfnin og dregur
að, því hann vekur alltaf mikla
athygli hvar sem hann kemur.
Ríkið greiðir 86 prósent af
innkaupsverði bókabílsins og
sama hlutfall af rekstrarkostnaði
hans. Þeim hefur farið stöðugt
fjölgandi — í ár hefur fengist
leyfi fyrir 10 nýjum bókabílum og
líkur á að hægt verði að bæta við
tveimur áður en árið er liðið.
Einn sjötti af útlánum finnskra
bókasafna fer nú fram frá bóka-
bílum.
Til byggingar á bókasafns-
Kaarina Ranta