Morgunblaðið - 16.12.1984, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1984
„Sérhvert stórmenni á sína
lærisveina og svo er það alltaf
Júdas sem skrifar ævisöguna,"
sagði Oscar Wilde af sinni al-
kunnu orðheppni. Er sennilega
að hrópa „sagði ég ekki?“ þarna í
efra eða neðra, hvaðan sem hann
nú horfir yfir bókaútgáfur
heimsins með ófáum bókum um
hann. En hann sagði líka: „Eng-
ar bækur eru til sem hægt er að
kalla móralskar eða ómóralskar.
Bækur eru bara vel skrifaðar eða
illa skrifaðar. Það er allt og
8umt!“ Verst að sá snjalli skrif-
ari getur ekki farið að ráðum
séra Bjarna, sem sagði við vin
sinn er lánaði honum bók og
hafði af þvi áhyggjur að þeir
kynnu að falla frá áður en bókin
væri komin til skila: „Ég læt
hana þá bara detta!“ Handritin
koma víst illa til skila þá leiðina
og snilldin vill gufa upp. Líklega
betra að hafa vaðið fyrir neðan
sig og skrifa æfisögu sína bara
sjálfur meðan maður er þessa
heims. Það er okkar háttur, for-
sjálla íslendinga, svo sem jóla-
bókamarkaðurinn ber með sér.
Þar eru margar forvitnilegar
sjálfsævisögur af því taginu,
enda þjóðlegur siður að vilja vita
sem mest um náungann. Nú þeg-
ar bókatitlum fækkar í ár virð-
ast sjálfsævisögurnar halda velli
og verða mest áberandi. Sagt að
bókatitlunum fækki um meira
en 100 frá í fyrra og er forvitni-
legt aö sjá hvaöa tegund bóka
þykir mikilvægust og lífvænleg-
ust þegar þarf að grisja.
Kannski þurfa menn þó ekki
lengur að hafa áhyggjur af Júd-
asinum í lærisveinahópnum eða
skrifglöðum lærisveinum yfir-
leitt. Slíkir virðast vera á hverf-
anda hveli, ef marka má ummæli
Indriða G. Þorsteinssonar í síð-
asta sunnudagsblaði er hann
segir að staða rithöfunda hafi
breyst undanfarið: „Áður voru
alltaf stórir hópar kringum góða
rithöfunda sem studdu þá hvað
sem á gekk, núna eru listamenn
hins vegar háðir því opinbera en
ekki í eins miklum tengslum við
aðdáendur sína.“ Ætli hið opin-
bera reynist þeim farsælli vinur
í raun?
Ekki óttast Indriði þó stöðu
bókarinnar, sem hafi fyrr staðið
af sér ýmsar nýtískubylgjur á
borð við myndböndin núna. Aðr-
ir eru áhyggjufyllri. I timariti á
tannlæknabiðstofu sá ég um
daginn að formaður rithöfunda-
sambandsins, Sigurður Pálsson, >
hefur áhyggjur af stöðu bóka-
útgáfu og bókmenntasköpun í
dag. Von að fari svolítill fiðring-
ur um bókamenn þegar sam-
drátturinn í bókaútgáfu er 30%
á árinu 1983 skv. skýrslum bók-
sala og verulegur 1982, sagður 18
til 20% a.m.k. Bókaútgáfa þá
semsagt dregist saman um allt
að helming á tveimur árum.
Ekki hefur almennur lesandi þó
orðið þess mikið var í hinu
margnefnda „bókaflóði“ fyrir
jólin fyrr en í ár, þvi bókatitlum
fækkaði lítið eða ekkert hin árin
og hefur samdrátturinn þá kom-
ið fram í minni upplögum og
færri sölubókum af hverri teg-
und. Þetta kemur m.a. illa niður
á bókasöfnunum, sem þurfa að
kaupa allar bækur er út koma og
fást þá vitanlega færri af hverri
tegund fyrir sömu upphæð og
biðraðir lengjast í nýju eftir-
sóttu bækurnar. Eða kannski
þaö séu ekki endilega þær eigu-
legustu sem fólk vill fá lánaöar,
kaupir þær fremur sjálft. Lán-
þegum hefur á undanförnum ár-
um fækkað í Borgarbókasafni af
þessari og sjálfsagt fleiri ástæð-
um, m.a. lokun útibúa sex vikur í
sumarleyfum meira framboði af-
þreyingarefnis, minni fjárráðum
í erfiðu fjármálaárferði, ekki
kannski síst samkeppni um at-
hyglina frá myndböndum, sjón-
varpi o.fl. Þetta sama er að ger-
ast alls staðar annars staðar i
heiminum — aðeins í bili von-
andi meðan myndbandaholskefl-
an og aukin þjónusta með gervi-
hnattasjónvarpi gengur yfir.
Indriði ýjar að einni skýringunni
enn, segir: „Otgefendur eru
kannski uggandi, en þeir geta
sjálfum sér um kennt því þeir
hafa undanfarið prentað allt
sem þeim hefur boðist og ef fólk
er orðið þreytt á því hafa þeir
eyðilagt markaðinn sjálfir. “Að
vissu marki má taka undir með
Indriða og Piet Hein af öðru til-
efni:
Eg tek ekki ofan minn heiðurshatt
fyrir hverju skáldi, það segi ég satt,
Mundi kannski ekki saka þótt
gefið tilefni yrði til obbolítillar
sjálfsgagnrýni og endurskoðun-
ar hjá bókaþjóðinni. Ekki síst ef
fækkun bókatitla á vertíð yrði
nú til þess að meira seldist af
hverri góðri bók. Tala ekki um ef
það yrði til þess að lengja lestr-
arlífdaga góðra bóka. Ég hefi
aldrei almennilega náð þvf af
hverju íslendingar virðast svo
tregir til að kaupa og lesa gaml-
ar bækur, þær sem komið hafa
út fyrir mörgum jólum. Söfn og
bókabúðir eru full af slíku góð-
gæti, sem maður hefur ekki les-
ið. Gáruhöfundur datt af ytri
ástæðum f slíkan bóklestur síð-
ari hluta þessa árs og það var
hreinasta unun. í rúmlega
tveggja mánaða dvöl f París
reyndist heilmikið mál að
franskra hætti að leigja sjón-
varp, krafðist undirskriftar fjar-
stadds húseiganda, svo að i stað
gláps var bara lagst f staðinn f
bækur sem lengi höfðu beðið
góðs tóms. Af hinum stór-
kostlega póetísku og ljúfu bókum
Saint Exuperys þekkti ég aðeins
Litla prinsinn. Og það borgaði
sig sannarlega að leggjast i þess-
ar fögru bókmenntir f stað þess
að glápa og gleyma jafnhratt
myndum á skermi. Næstur varð
Isaac Bashevic Singer með sínar
seiðandi frásagnir i smásögun-
um úr öðrum menningarheimi
en okkar, en nokkrar sögur úr
þeim sjóði hefur Hjörtur
Pálsson þýtt á íslensku. Aðra
bók frá fjarlægum menningar-
heimi Kína á dögum byltingar-
innar mátti lesa í ágætri fs-
lenskri þýðingu Thors Vil-
hjálmssonar, Hlutskipti manns
eftir André Malreaux, og nú bíð-
ur önnur þýdd bók af hans
hendi, Nafn rósarinnar, og eykur
manni leti í jólalestrinum i ár.
„Þótt blæði hjartasár" eftir
Marilyn French hafði lengi orðið
útundan, líklega vegna þess hvað
ég var orðin leið á blæðandi sár-
um kvennabókmenntanna. Kíkti
nú samt lfka á Sérherbergið
hennar Virginíu Wolf sem kom í
fyrra f íslenskri þýðingu, vissi

■m
ESSS^BnSSfl m
mfm
uv— >UV' '*
ekkert um þessa merkiskonu,
hvað þá að maður skildi hina
tittnefndu tilvitnun f leikrits-
heitinu „Hver er hræddur við
Virginíu Wolf?“ Var raunar
jafnnær um það eftir lesturinn,
en þessi bók frá fyrri tíma varp-
aði nú samt betur ljósi á aðstæð-
ur kvenna en flestar nútimasög-
urnar, hvað þá allar yfirlýsing-
arnar um „konuna“ nú til dags.
Önnur kvennabók — ekki um
konur heldur stórbrotna konu —
beið mín við heimkomuna, „My
mother Golda“, sem góður kunn-
ingi, Mehagem sonur Goldu
Meir, hefur skrifað. Varpar hún
miklu Ijósi á þessa einstöku
konu, land hennar og hugsjónir
fyrir þjóð sína, ekki síst ef mað-
ur hefur hennar eigin sjálfsævi-
sögu til hliðsjónar. Ætlaði að
fara að segja um Goldu, að hún
ætti engan sinn líka, en mundi
þá eftir Eleanor Roosevelt sem
ég las líka tvær langar bækur
um að gefnu tilefni. Ekki sjálfs-
ævisögu þó. Maður hefur gott af
að kynnast svona mikilmennum.
Og skemmtilegt. Það kom mér
því á óvart þegar ég í kjölfar
sjónvarpsþáttanna um Shackle-
ton og Suðurpólsför hans, tók að
rifja upp þá merku hetjusögu
pólfaranna Scotts, Shackletons
og Amundsens með því að lesa
aftur ævisögur þeirra, hve fátt
ungt fólk virðist hafa lesið svo
spennandi bækur. Veit varla
hverjar þessar hetjur eru. Þó
bíða þessar bækur í hillum bóka-
safnanna. Kannski hefur það
bara ekki komist upp á að nota
söfn. Þessvegna er svo ágætt
skipulegt framtak Borgarbóka-
safns við að kynna skólabörnum
sðfnin, sem byrjað hefur verið á.
Þar bíða í hillum fjársjóðir til
langrar ævi. Bækur eru nefni-
lega til að lesa þær. Kannski er
þetta ekki einhlítt viðhorf til
bóka. Grínleikarinn frægi
Groucho Marx hitti einu sinni
bókarhöfund og sagði: „Frá
þeirri stundu sem ég tók fram
bókina þína og þar til ég lagði
hana frá mér veltist ég um af
hlátri. Einn góðan veðurdag
ætla ég mér að lesa hana! Má
kannski i vinsemd benda gagn-
rýnendum í þrengingum jóla-
bókavertíðarinnar á þessa að-
ferð þegar margar bækur berast
að á dag.
Ætlar að
giftast tengda-
móður sinni
Lundnnum, 14. denember. AF.
TÆPLEGA þrítugur vörubílsstjóri í
Englandi, Alan Monk, er kominn
með annan fótinn í umdeilt hjóna-
band. Lávarðadeild breska þingsins
samþykkti í dag að hjónabandið
væri í lagi og blöskri ekki þing-
mönnum fulltrúadeildinnar svo að
þeir setji lög til að koma í veg fyrir
það, ætti Monk að vera genginn að
eiga tengdamóður sína áður en langt
um líður.
Það er réttara að tala um fyrr-
verandi tengdamóður, því Monk er
nýlega skilin við eiginkonuna.
dóttur núverandi ástkonu sinnar
Monk er 29 ára, tengdó 48 ára en
dóttirin og fyrrverandi eiginkonan
snökktum yngri en Monk. Saman
áttu hjónin tvö börn sem eru 4 og
5 ára.
„Ég er í sjöunda himni," sagði
brúðguminn verðandi er lávarða-
deildin hafði gefið sitt græna ljós
og hann gat þess að eiginkona sín
fyrrverandi væri „hlynnt ráða-
hagnum“. Mæðgurnar, Valerie og
Jeanette, eru sagöar mestu mátar
þrátt fyrir allt saman og giftingin
nú sé hugsuð „í þágu barnanna“.
Valerie Hill hefur tvívegis orðið
ekkja og er auk þess fráskilin einu
sinni. Hún sagði í dag að hún væri
„afar spennt“ að vera að ganga í
það heilaga I fjóröa skipti á
ævinni.
Þetta stórglæsilega tæki frá AIWA meö LW — MW — SW og FM stereo, 2x14 w. magnara og lausum
hátölurum, 5 banda tónjafnara, segulband meö Dolby og fyrir CrO2 og Metal-spólur og marga aöra mjög
skemmtilega möguleika.
Allt til hljómflutnings fyrir:
HEIMILIÐ — BÍLINN
0G
DISKÓTEKIÐ
D i- . i
Kaaiooær
Ármúla 38, (Selmúlamegin) 105 Reykjavik
Símar 31133, 83177. Pósthólf 1366.