Morgunblaðið - 13.10.1985, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR13. OKTÓBER1985
23
W
\/3 /'at /' ío5> A
11 0^0 r •
(h\ m fO C\cf fj ocf Oc h? 5onu>
Gc e fo~ rdim
VY\<h CK<f X/e ca r Ov / H Scjck •
\/o í J i 0i h <-if /c f
V 9 fcK 1 Gfiufós,
Texti skrifaöur af tíu ára gömium nemanda sem á í lestrar- og skriftarörðugleikum.
Sveit
Fara í fjósið
Keyra traktor
Gaman aö fara aö gefa
hestunum
Gefa hænum
Gaman aö fara í
hænsnakofann
Fara í svínahúsiö
Fara í kvígufjósiö
Það er freistandi að draga sig í hlé
þegar maður stendur hinum ekki
jafnfætis.
svo hægi lestur gerir það að verk-
um að þau missa samhengið í
setningunum, ekkert síður en hin.
Þessi börn virðast eiga mjög erfitt
með að muna orðin sem heildar-
myndir og þegar þau skrifa þá
skrifa þau orðin nákvæmlega eins
og þau hljóma. En við vitum að
fjöldinn allur af orðum eru rituð
á annan hátt en þau eru borin fram
og þá vandast málið hjá þessum
nemendum," segir Þóra.
Úrrædi innan grunnskólans
„Flestir nemendur sem eiga í
lestrar- og skriftarörðugleikum
þurfa á aðstoð að halda til að yfir-
vinna þá og það er mikilvægt að
sú aðstoð komi sem fyrst eftir að
vart hefur orðið við örðugleikana.
Annars er hætt við að þeir aukist
því kröfur skólans verða stöðugt
meiri eftir því sem barnið eldist.
Og þá er sú hætta fyrir hendi að
það missi sjálfstraustið og löngun-
Að berjast við
„litlu, svörtu merkin“
Andrés í 2. bekk á við lestrar- og skriftarörðugleika að stríða. Hann
glímir stöðugt við „litlu svörtu merkin" eins og hann kallar bók-
stafina. Hann „hljóðar" og berst áfram kófsveittur. Það er eins og
bókstafirnir séu á iði, hann nær ekki tökum á þeim. Þórður og Kjartan
eru byrjaðir að geta lesið. Þeir eru í sama bekk og finnst gaman að lesa.
Þeir fara á bókasafnið og fá lánaðar bækur og segja svo hvor öðrum frá
því sem þeir voru að lesa.
Andrési þykir ekkert gaman í skólanum lengur. Það er svo erfitt að
lesa. t fyrsta bekk var svo gaman en ekki núna. Hann ruglast stöðugt í
svörtu merkjunum. Andrés er þungt hugsi yfir þessu. „Hvers vegna get
ég ekki það sem hinir geta? Ég get alveg reiknað allt nema dæmi sem
þarf að lesa fyrst. Þetta er vonlaust."
Þetta er þýtt og endursagt úr litlu hefti sem gefið var út í Umeá í
Svíþjóð handa foreldrum barna sem eiga við lestrar- og skriftarörðug-
leika að stríða. Ljósmyndirnar með greininni eru einnig fengnar að láni
úr þessu hefti.
ina til að læra að lesa og skrifa,"
segir Þóra. „í mörgum skólum er
reynt að fylgjast sérstaklega með
lestrarnámi barnanna í upphafi
og reynt að gripa til fyrirbyggjandi
aðgerða strax og grunur leikur á
því að barnið eigi í erfiðleikum.
„Fyrir nokkrum árum var sett
samasemmerki á milli þess að geta
ekki lært að lesa og þess að vera
heimskur. En með aukinni þekk-
ingu og skilningi á fyrirbærinu þá
hefur verið látið af þessari skoðun
sem betur fer. Aðstoðin sem börn-
um með lestrarörðugleika er veitt
er mjög misjöfn og fer hún eftir
því hvers eðlis erfiðleikarnir eru.
Það er reynt að finna út hvar
nemandinn er staddur í lestrar-
og skriftargetu og einnig er reynt
að skoða þær sterku hliðar barns-
ins sem oftast eru fyrir hendi á
einhverjum öðrum sviðum og
byggja meðferðina jafnframt á
þeim. Allir skólar hafa ákveðinn
tímakvóta til sérkennslu, en þar
sem þessi tímakvóti fer nokkuð
eftir fjölda nemenda í skóianum
þá verður sérkennslan misjafnlega
mikil í skólunum. Við flesta skóla
í þéttbýlinu eru starfandi sérkenn-
arar, sem eru þá oftast almennir
kennarar með mikla reynslu auk
viðbótarnáms í sérkennslufræð-
um,“ segjaÞóra og Rannveig.
Fyrirkomulag sérkennslunnar
innan skólanna er á ýmsa vegu.
Að sögn þeirra Þóru og Rann-
veigar getur nemandinn til dæmis
verið tekinn út úr bekk, einn eða
með fleirum, t.d. í þeim tímum sem
móðurmálskennsla fer fram í
bekknum hans. í sumum tilvikum
fer sérkennarinn inn í bekkina og
aðstoðar nemendur þar. Sérkenn-
arar aðstoða einnig kennara við
að útbúa verkefni er henta þessum
nemendum til nota inni í bekknum.
„Hjá yngstu börnunum er oftast
byrjað á nýjan leik í lestrar-
kennslu og þá reynt að hafa hana
í einhverju öðru formi en þá lestr-
arkennslu sem þau hafa notið áður
og ef til vill beðið ósigur fyrir."
Þær benda á að það fari mikið
eftir afstöðu foreldra til skólans
og sérkennslunnar hvernig til
tekst. Það sé mikið atriði að börnin
fái rétta hjálp heima og i skóla
og að góð samvinna sé á milli
þessara aðila.
I Lestrarsérdeildina, sem er til
húsa í Fellaskóla í Breiðholti,
koma börn sem hafa ekki náð lestr-
inum þrátt fyrir mikla leshjálp í
sínum skólum. Flest eru þau á
aldrinum tíu til tólf ára. “Þau eru
misjafnlega stödd námslega og fé-
lagslega, segir Rannveig, sem
starfað hefur við Lestrardeildina
frá stofnun hennar árið 1981. „Sum
hafa löngu gefist upp á því að
reyna að fylgjast með og minni-
máttarkenndin hefur valdið því að
skólinn er þeim kvalræði. ónnur
eru alls ekki eins buguð, að
minnsta kosti ekki á yfirborðipu.
Þau fylgjast jafnvel með í öllum
námsgreinum í sinum bekk, nema
lestri og stafsetningu. Þeir nem-
endur fá að jafnaði tvær kennslu-
stundir á dag í Lestrarsérdeildinni,
en þeir nemendur sem eru tíma-
bundið eingöngu við nám í deild-
inni fá mun fleiri tíma. Þessi deild
á að þjóna fræðsluumdæmi
Reykjavíkur en vissulega veldur
staðsetning hennar því að flest
börn koma úr skólunum í Breið-
holti og Arbæ, enda eru bamflestu
skólarnir í þeim hverfum. Það
segir sig sjálft að það er erfitt
fyrir barn að stunda nám í öðru
hverfi og vera líka í sínum hverfis-
skóla. Það að þurfa að senda barn
í þessa deild hlýtur því í sumum
tilfellum að vera neyðarúrræði,"
segir Rannveig.
„Við grunnskólana eru mjög
góðir sérkennarar sem vinna vel,
en þeim er mikill vandi á höndum.
Þær stundir sem fara til sér-
kennslu eru of fáar miðað við
þörfina fyrir þær. Mikill þrýsting-
ur er á sérkennara með að taka
börn í leshjálp. Mörg þessara
barna eru fljót að ná tökum á
lestrinum, en svo eru önnur börn
sem þurfa miklu meiri tíma eins
og þau sem koma í Lestrarsér-
deildina. Ef þau fengju tímamagn
við sitt hæfi í skólum sínum kæmi
það ef til vill niður á þeim stóra
hópi barna sem aðeins þarf að ýta
við,“ segir Rannveig.
Það er oft erfiðara að eiga við
örðugleikana þegar komið er upp
í efri bekki grunnskólans, þ.e. 7.,
8. og 9. bekk og að sögn Rannveigar
eru þó nokkur brögð að því að
lestrarkunnátta nemenda í þessum
bekkjum sé svo slök að nemendur
geti ekki lesið þær námsbækur sem
ætlast er til af þeim. „Það gæti
einmitt verið viðmiðunin þegar
talað er um ólæsi á þessum aldri.
Það er að sjálfsögðu um allt annan
hlut að ræða þegar verið er að
tala um hvort sjö til átta ára gömul
börn séu læs eða þau sem orðin
eru fjórtán til fimmtán ára. Hjá
eldri nemendum eru lestur og
skrift orðin tæki til þess að afla
sér frekari þekkingar og til alls
konar tjáskipta." Rannveig segir
að ekki sé vist að kennararnir verði
beint varir við þetta því þessir
aldurshópar hafi oft marga kenn-
ara og yfirsýn þeirra sé því oft
takmörkuð. „Þau miklu tengsl sem
nemendur hafa haft við einn
ákveðinn kennara til tólf ára ald-
urs eru oft ekki lengur fyrir hendi.
Það er líka erfiðara að fá þessa
nemendur til að koma í sérkennslu
í lestri. Bæði er, að stundatöflur
þeirra ná oft yfir mikinn hluta
dagsins og ef til vill finnst þeim
það sér ekki samboðið."
„Nýlega hófst sú starfsemi hjá
Námsgagnastofnun að gefa út
námsefni, svo sem í landafræði,
íslandssögu og fleiri fögum, á
snældum sem lestreg börn innan
grunnskólans geta nýtt sér. Hér
er um mjög lofsvert framtak að
ræða og losar foreldra þessara
barna við mikla vinnu sem fylgir
því að lesa námsefnið fyrir börnin.
Þess eru dæmi að unglingar hafi
komist upp í framhaldsskóla með
stuðningi foreldra sinna. 1 fram-
haldsskólunum er að mér vitandi
engin bein sérkennsla í lestri og
stafsetningu, svo við getum ímynd-
að okkur aðstæður og líðan þeirra
nemenda," segir Rannveig.
Eftir að grunnskóla lýkur
Rannveig og Þóra segja að í
nágrannalöndunum séu víða hald-
in námskeið á vegum bæjar- og
sveitarfélaga þar sem fullorðnir
sem séu lestregir geti bætt lestrar-
færni sína og einnig hafi þeir víða
stofnað sín eigin hagsmunafélög.
Að sögn Bergþóru Gísladóttur,
sérkennslufulltrúa hjá Fræðslu-
skrifstofu Reykjavíkurumdæmis,
er alltaf nokkuð um að fullorðnir
leiti þangað vegna lestrarörðug-
leika. „Við gerum allt hvað við
getum til að greiða fyrir þessu
fólki, en þessi mál eru í hræðileg-
um ólestri. Það er knýjandi að
hjálpa því í gegnum örðugleikana.
Það verður ekki ráðin bót á þessu
meðan ekki er til nein löggjöf fyrir
framhaldsskóla, það ætti náttúru-
lega að vera sérkennsla í hverjum
einasta þeirra. Við höfum reynt
að hjálpa fólki við að finna sér-
kennara og einnig höfum við vísað
því á Námsflokkana, en þeir hafa
stundum tekið nokkra nemendur.
Það er hins vegar alltaf verið að
þrengja að fjárhagnum hjá þeim
þannig að það er ekkert sem fólk
getur reitt sig á,“ sagði Bergþóra.
Hún sagðist hins vegar telja að
lestrarkennslan hefði líklega batn-
að og meira væri unnið af fyrir-
'byggjandi starfi en áður þannig
að trúlega færi þeim fækkandi sem
fyrir mistök kæmu illa læsir úr
grunnskólum.
I TEXTI/ELÍSABETJÓNASDÓTTIR
Og það er líklega eitthvað til í
því. Fólk beið spennt í vor þegar
framkvæmdir hófust, eftir fréttum
út álfabyggðum, en ekkert skeði.
Og þegar leið á sumarið fór að
heyrast að þeir mundu ekki einir í
verkinu Samtaksmenn.
Undanfarna daga hefur verið
unnið að flutningi efnis í burðarlag
vegarins, og er það mjög stór kostn-
aðarliður. Hafa sjö bílar frá bif-
reiðastöðinni Stefni ekið ásamt
verktaka, alls tíu bilar. Hafa menn
þóst sjá mun fleiri, allt að þremur
og vel af efni á þeim öllum.
Stefnisbílstjórar ræddu mjög um
að mikið væri á sínum bílum og
báðu um vigtun hjá Vegagerðinni,
en þeim var neitað. Vegagerðar-
menn hafa slæma reynslu af úti-
stöðum við hinar huldu vættir
landsins. Einn bílstjóranna lét sig
þó ekki og fór með sinn bíl á vigt
á Akureyri. Hann reyndist vera
með 16 tonna hlass eða 4 tonnum
meira en leyfður hámarksþungi er.
Þessi bílstjóri hafði ekki annað upp
úr krafsinu en að hann eyðilagði
tvö dekk og var sá eini sem ekki
kom sínu hlassi á leiðarenda.
Burðarlagið er komið á veginn
og aðeins eftir að setja harpað efni
ofan á. Síðan má hleypa umferð á.
Liklega hefur enginn sem vann að
þessari vegarlögn, hagnast á henni.
Ef til vill hefur enginn tapað held-
ur. En allir hafa orðið ríkari eftir
og eignast góðan veg um óvenjulegt
vegarstæði og ótrúlega fallega og
tilbreytingaríka leið að ferðast um.
Víkingur