Morgunblaðið - 13.10.1985, Blaðsíða 40

40 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR13. OKTÓBER1985
VERALDLEGAR SUNNUDAGSPRÉDIKANIR
Isíðasta pistli ræddi ég stuttlega
þær árásir, sem guðstrúin
mátti þola á 19du öld undir dar-
winisma og marxisma og var þar
komið sögunni að báðar þessar
stefnur höfðu
eftir Ásgeir gert innrás í ís-
Jakobsson land en hittu
þar fyrir gaml-
an og góðan
kall, sem ekki varð rurað úr þjóð-
arhjartanu.
Ekki vissi ég nema einn mann í
mínu plássi lenda í sálarþrenging-
um vegna Guðs, og væri þó réttara
að segja: vegna brennivíns, því að
skrokkurinn var sósaður í brenni-
víni en sálin í Guði og varð af hörð
orusta og lokaorustan háð uppi á
háum hóli og stóð náttlangt. Ekki
veit ég á því full deili, en sagt var
að maðurinn hefði legið þar uppí
loft alla nóttina og heilagur andi
komið yfir hann undir morguninn
og frelsað sálu hans og töldu menn
hann heppinn að ekki fór fyrir
honum eins og Maríu, þegar heil-
agur andi kom yfir hana um árið.
Þetta var þó ekki til að spauga
með. Maðurinn varð hinn ágætasti
maður en fullharður í trú sinni um
tíma, átti það til að setja ofan í við
klerkinn á stólnum, og hann hafði
svo sem gott af því, og fyrir kom
að manninum þótti gálaust tal
manna á leiksviði og vildi stöðva
leikinn. En sem sagt þetta varð
hinn mætasti maður undir Guði
en hafði verið afleitur undir
brennivíni. Þetta var líklega eina
dæmið í hinu fjölmenna plássi um
þjáningar Matthíasar Joch, þó
darwinismi og marxismi tækju
þar land, enda matthíasar fáir:
Guð, minn Guð ég hrópa
gegnum myrkrið svarta, —
líkt sem út úr ofni
æpi stiknað hjarta; —
gefðu dag í dauða,
Drottinn, mínu skari;
vonarsnauða vizkan
veldur koldu svari.
Hitt væri nær sanni sem Jón
Helgason segir: (nema í síðustu
ljóðlínu þyrfti að standa
„gleymdi" í stað „neita"),
Ef skip mitt í villum um höfin hrekst
og himintunglanna leiðsogn bregzt,
en sjórinn þýtur með þungum niði,
þín ég leita drottinn.
En þegar hafrænan ljær mér lið
og landið rís yfir hafsins svið,
svo þekkja má hinar þráðu hafnir,
þér ég neita drottinn.
Það var sem sé ekki, að menn
neituðu Drottni, þótt þeir næðu
höfn, en gleymdu honum kannski,
og það hefur nú alla tíð verið svo
um Guð, að hann hefur viljað
gleymast fólki í velgengni og lík-
lega gerir hann ráð fyrir því.
Hann veit eflaust að fólk hans er
gleymið og það er vonandi helzt til
mannlegur hugsunarháttur um
Guð, að hann sjái alltaf gjöf til
gjalda, og reiðist og hefni sín, ef
menn gleyma að þakka honum.
Hitt er svo á að líta að það er
manninum skylt að sýna Guði
fulla kurteisi vegna sjálfs sín. Og
trúlega hafa nú margir gert það í
mínu plássi að lokinni erfiðri sjó-
ferð, þótt þeir hefðu ekki hátt um
það. Ég man ekki eftir að hafa
heyrt Guð nefndan í daglegu tali
sjómanna og ekki heldur Krist, en
postularnir og María mey máttu
sæta ýmsu og bjuggu við misjafna
virðingu eða máski enga. Pétur
þótti lítill sjómaður verið hafa og
til Maríu var gripið af ýmsu til-
efni.
En þótt menn hefðu ekki Guð á
vörunum í sínu daglega striti, þá
báru þeir á sjálfum sér, þessir
menn, um langan veg frá sjó og
upp brattan hól, allan við í kirkju
Guðs og reistu hana veglega, þar
sem Guð sæi úr húsi sínu yfir allt
plássið og fram báða dalina.
Menn voru hættir að lesa sjó-
ferðabænir upphátt í minu ung-
dæmi. Það var ekkert hægt að
standa í því eftir að vélar komu í
báta, þær voru hávaðasamar þess-
ar gömlu tvígengisvélar og það
hefði ekki heyrst til formannsins.
En mestu trúi ég að ráðið hafi um,
að þessi siður lagöist af með vél-
bátunum, að virðing manna hafði
aukizt fyrir Guði, mönnum fannst
þessi utanbókarbænaþula vera
virðingarleysi við Guð, aðstæð-
urnar voru ekki við hæfi bænar-
innar og hún vildi brenglast. „Ýtið
þið frá í Drottins nafni, betur á
bakborða," og svo framvegis.
Einstaka gamall maður heilsaði
svo að morgni: „Guð gefi þér góð-
an daginn," og þótti það óþarflega
hátíðleg kveðja hvunndags.
En þótt Guð lægi þannig ekki á
vörum karlmanna var hann áreið-
anlega rótfastur með þeim og svo
vel geymdur, að sú hríð, sem gerð
var að honum, skaðaði hann ekki.
Þegar marxisminn loks barst til
íslands á öðrum áratug aldarinn-
ar, og í fyrstu undir einum hatti,
þá var í þeim dálítill guðsafneit-
unar vindur og það hjálpaði til að
stöku maður missti Guð sinn, sú
almenna upplýsing svokölluð, sem
ruddist innyfir þjóðina í sama
mund og var mjög í anda náttúru-
fræðinganna, sem fyrr eru nefnd-
ir. Guð fannst ekki í sköpunar-
verkinu og var þar af leiðandi ekki
til.
Stór hluti marxistanna voru
jafnaðarmenn og þeir brugðu
fljótlega á það ráð, að bræða sam-
an jafnaðarstefnu sína og krist-
indóminn, þannig að jafnaðar-
stefnan væri Guði þóknanlegri en
nokkur önnur stefna. Jafnaðar-
menn hugðu á fjöldafylgi án bylt-
ingar og völdu þarna vænlega að-
ferð til fylgisauka og varð vel
ágengt. En svo klofnaði fylking
marxistanna, í harða og lina,
kommúnista og jafnaðarmenn, og
þeir fyrrnefndu hugðu ekki á
fjöldafylgi, heldur harðan kjarna,
sem leitt gæti byltingu, þegar al-
þýða manna næði að verða svo
þjökuð, að hún risi upp í blóðuga
baráttu.
Þessir skirrðust því ekki við að
höggva utan í Guð og kristindóm-
inn. Ekki var þó hátt reitt til
höggsins hérlendis á borð við það,
sem var hjá skoðanabræðrum
þeirra víða í öðrum löndum. Einn
af forsprökkum kommúnista var
dæmdur fyrir guðlast, en það guð-
last þætti nú ekki til dómsáfellis
og ekki fólst í því nein guðsafneit-
un, aðeins smávægilegur skæting-
ur. Hann kallaði Guð „harðstjóra"
og tók mið af kenningum, sem við-
gengust í gömlum kverum, sem
enn voru þá notuð við kennslu í
kristnum fræðum.
Það var miklu heldur, að komm-
únistar vildu breyta Kristsmynd-
inni, en afneita Guði. Sérstaklega
voru þeir ákafir í að feðra Krist
upp og undir Jósef, þótt þeir teldu
fleiri koma til greina, vegna þess
möguleika að María hafi feðrað
undir heilagan anda, af því að
meðgöngutíminn hafi ekki passað
fyrir Jósef hennar, eins og oft vill
verða fyrir konum, að þær lenda í
vandræðum með þessa níu mán-
uði, sem barnsgetnaður þarf að
stemma við. Eitt af ljóðskáldum
kommúnista hafði meyfæðinguna
í flimtingum í fleygu kvæði, þar
sem hann lýsir því, þegar heilagur
andi kom yfir Maríu þar sem hún
lá afturábak — og „unaður meiri
en orð fá lýst, inní skaut hennar
streymdi", eins og segir í ljóðinu.
Annar forsprakki kommanna
skrifaði fræðilega bók um barn-
faðernismál Maríu og fannst allir
líklegri en heilagur andi til þess
að hafa gert Maríu barnið.
Ekki var neitt umtalsvert veður
gert út af þessum skrifum um
Krist. íslendingar hafa aldrei ver-
ið harðir Kristsmenn. Þótt Krist-
ur væri heimilisvinur þjóðarinnar
frá fornu fari og húsmæðrum sér-
lega kær, þá öðlaðist hann ekki
sama sess í hugum fólks og sjálfur
Guð. Margur maðurinn var og er
guðstrúar án þess að vera sterkur
í trúnni á Krist og töldu Krists-
myndina og reyndar alla biblíuna
mannanna verk en ekki Guðs. Af-
stöðu manna má marka nokkuð af
því að fyrrnefndur kommúnisti
var dæmdur fyrir að kalla Guð
„harðstjóra", en ekkert hróflað við
þeim, sem umsneru allri Krists-
myndinni.
Kommúnistar náðu ekki fjölda-
fylgi og skrif þeirra fóru fyrir
ofan garð og neðan hjá öllum al-
menningi. Þeir þóttu trauðla
marktækir, oft vöktu þeir hlátur,
líkt og nazistarnir, þegar þeir
komu á vettvang, æsingurinn var
svo mikill í þessum mönnum,
röddin brast og munnsöfnuðurinn
og látbragðið gerði þá dálítið
skoplega marga hverja, og fólk lét
sig mikið einu gilda, hvað þeir
sögðu, hvort heldur var í pólitík
eða stjórnmálum.
Líkt og kommúnistarnir töpuðu
á því að hnjóða í Guð, græddu sem
fyrr segir jafnaðarmennirnir á því
að nudda sér utan í hann.
Það urðu margir klerkar til að
taka jafnaðarstefnuna upp í sínar
kristindómsprédikanir. I mínu
plássi áttum við ágætan klerk,
sem var í verkalýðsfélagi og byrj-
aði stólræðu sína eitt sinn með
hinni alkunnu vísu:
„Það er dauði og djöfulsnauð,
þá dygðasnauðir fantar,
safna auð með augun rauð,
þá aðra brauðið vantar.”
Prédikunin var svo öll í þessum
dúr, og það var oftari, að hann brá
sér í þennan ham. Fyrir mína tíð
höfðu orðið einhver átök um þenn-
an klerk, en það var löngu liðið hjá
og þótt þetta væri almennt mikið
íhaldspláss, fannst flestum sjálf-
sagt hann fengi að skvetta svona
úr sér, ef hann hefði þörf fyrir
það, og fannst reyndar bragðbætir
að stólræðunum, þegar æsingur
hljóp í klerkinn. Ekki held ég
hann hafi snúið neinum til stefnu
sinnar. Það urðu aðrir til þess. Þó
veit ég ekki nema ræður hans hafi
haft áhrif í pólitikinni, þótt þau
væru ekki merkjanleg strax, en
kenningar hans hrófluðu ekkert
við sjálfri guðstrúnni, því að hann
kenndi sína jafnaðarstefnu undir
trúnni á Guð, sem væri krati í sér.
Hvernig svo sem hann rökstuddi
það, því ekki er nú jöfnuðinum
fyrir að fara í sköpun mannsins.
Eins var um þá jafnaðarmenn,
sem ég heyrði í þennan tíma, að
þeir létu Guð í friði eða nefndu
hann boðskap sínum til styrktar.
Það er ekki að efa, að það var
heilbrigð skynsemi sem var al-
menningi á íslandi leiðarljós, þeg-
ar guðsafneitunarmenn komu til
íslands. Almenningur var þá svo
sjálfstætt hugsandi, öfugt við það
sem nú er, að hann lagði mat á það
sjálfur, hvbrt ráðlegt væri að
kasta þeim Guði, sem hafði lifað
með þjóðinni súrt og sætt um
langar aldir og strangar, fyrir sí-
breytilegar vísindalegar skoðanir
á tilurð heimsins eða nýstárlegar
þjóðfélagskenningar, sem engin
reynsla var fengin fyrir að reynd-
ust nema hugarsmíð, sem ekki
þyldi raunveruleikann.
Álnabúðin, ný verzl-
un í Mosfellssveit
Ny vefnaðarvöruverzlun hefur
opnað að Byggðarholti 53 í Mofells-
sveit. Verzlunin ber nafnið Álna-
búðin og rekur Hjördís Sigurðar-
dóttir hana.
í Álnabúðinni verður til sölu
öll vefnaðarvara, allar tegundir
fataefnis, treflar, vettlingar,
hanskar, belti — allt í stíl, en
einnig öll smávara til sauma, svo
sem tvinni, tölur og rennilásar.
Hjördís Sigurðardóttir sagði í
samtali við Morgunblaðið, að
ástæðan fyrir því, að hún hafi
ráðizt i að setja verzlunina á fót,
hafi verið vöntun á slíkri þjón-
ustu í Mosfellssveit og kvaðst hún
vonast til að fólk tæki þessu
framtaki hennar vel.
MorKunbladid/Emilía
Sálfræðing-
ur með
fyrirlestur
ÞRIÐJUDAGINN 15. október, Byt-
ur Sölvína Konráðs, sáfræðingur
erindi á vegum Rannsóknastofnun-
ar uppeldismála í Kennaraskóla-
húsinu við Laufásveg kl. 16.15.
Erindið nefnist: Þýðingar og
staðlanir á sálfræðilegum prófum.
Öllum er heimill aðgangur.