Morgunblaðið - 23.09.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. SEPTEMBER 1986
lega að nemandinn er seinn til að
tileinka sér tæknina. Hérna kemur
vel í ljós hugarfarsleg uppbygging
karate: Ytri fæmi skiptir ekki öllu
máli, heldur einnig ástundun, áhugi,
framkoma, þolinmæði og viðhorf.
A hinn bóginn getur nemandi
verið afskaplega fljótur að tileinka
sér tæknina. Þeir geta verið það
góðir að til greina kemur að láta
þá „stökkva" yfir belti. í slíkum
tilfellum kemur einnig til mats dóm-
ara:
1. Hefur nemandinn gott af því að
„stökkva yfir belti?
2. Ofmetnast hann?
3. Missir hann jafnvel áhugann?
4. Eða eykst áhuginn frekar?
Ef prófdómari kemst að þeirri
niðurstöðu að nemandinn sé þannig
innstilltur að honum sé ekki hollt
að „stökkva", þá er oft betra að
kjósa fyrir hann eðlilega framvindu
mála. Það „kælir hann“ og kemur
honum niður á jörðina. Þannig er
mönnum kennd þolinmæði og hóg-
værð.
Vitaskuld veldur þetta kerfi mis-
ræmi innan beltakerfisins, þ.e. tveir
menn sem bera sama belti, geta
verið mjög misjafnlega góðir tækni-
lega séð. Prófdómari verður því að
sigla milli skers og báru, og meta
það í hveiju tilfelli hversu þungt
hver þáttur vegur, sá ytri og sá sem
snýr að hveijum og einum.
Lokaorð
Niðurstaðan er sú að karate er
vegur fyrir hvern og einn, hans eig-
in framabraut. Beltakerfið er aðeins
vegvísir á þessari leið og hvatning
fyrir karateiðkandann til að ná
meiri árangri, og um leið þroska
ýmsa jákvæða eiginleika. Próf-
dómari gegnir þá kannski meira
hlutverki lögreglumanns við um-
ferðarstjóm, stöðvar eða gefur
merki um að halda áfram förinni á
þessum vegi karateiðkandans.
Karateæfingarnar eru oft einlit-
ar, sömu hlutimir gerðir aftur og
aftur, það þjónar ákveðnum tilgangi
í sjálfsvarnaríþróttum, sem ekki er
tími til að Qalla um hér. En einnig
kennir það mönnum þolinmæði og
þrautseigju. Og að halda samt sem
áður brennandi áhuga á sífelldri
einbeitni, bendir til ýmissa mjög svo
verðmætra hæfileika, sem unnt er
að þroska í gegnum ástundum kar-
ate.
Oft koma byijendur í karate full-
ir af áhuga og spyija opineygðir
um þennan hugarfarslega þátt, sem
allir séu að tala um að fínnist í
karate. Svar við þeirri spumingu
getur ekki orðið nema á einn veg:
Æfðu, og þú munt sjálfur upplifa
það fyrr eða síðar. Ég vona að með
þessari grein hafí ég einnig varpað
örlitlu ljósi á þennan mikilvæga
þátt karate, og sjálfsagt margra
annarra íþróttagreina.
Höfundur er formaður Karate■
sambands íslands.
— þroska- og framfarabraut hvers karateiðkanda
einnig hugarfarslegir þættir til
staðar, sem geta valdið því að menn
öðlast hærra belti en fæmi þeirra
segir til um eða jafnvel lægri. Innan
hvers stíls er einnig munur á þessu
eftir prófdómumm. Hugsunin á bak
við þetta er að örva iðkendur til
meiri þroska, og þá ekki aðeins þá
sem ná fæmi á skömmum tíma.
Beltakerfið sjálft
Ytra borð þorskakerfisins er
beltakerfið. Það skiptist í svört belti
og önnur belti. Svarta beltið er
meistaragráða og er frá 1. dan til
10. dan. Tímabilið milli dan-gráða
getur verið mörg ár. Oft em menn
sæmdir dan-gráðum í virðingar-
skyni fyrir störf í þágu íþróttarinn-
ar. Nemendabeltin em hvít, gul,
appelsínugul, græn, blá, fjólublá og
brún í réttri röð. Þessar gráður
nefnast „kyu“ sem þýðir drengur á
japönsku en „dan“ þýðir fullorðinn
maður, og er sú samlíking ágæt
með tilliti til þroskakerfisins að
baki. Kyu-gráðunum má skipta í
þijá flokka sem em meginþrep í
framfömm hvers og eins.
Nýbyijendur 10 kyu
gult 9 kjrn
appelsínugult 8 kyu
rautt 7 kyu
grænt 6 kyu
blátt 5 kyu
fjólublátt 4 kyu
brúnt 3 kyu
brúnt m/striki 2 kyu
brúnt m/2 strikum 1 kyu
svart 1—lOdan
Sagt hefur verið að bilið milli
hverrar dan-gráðu sé sama og á
milli nýbyijenda og 1. dan, og hér
er átt við kunnáttu, tækni og
þroska. Tímabilið milli prófa í kyu-
gráðum em 3 mánuðir og tekur þá
um 3 ár að ná 1. dan ef vel er æft.
A milli 1. kyu og 1. dan em síðan
6 mánuðir. Iðkendur geta með því
að stunda æfíngar af miklum krafti
fengið að taka próf á 2ja mánaða
fresti, og einstakir nemendur geta
sýnt það miklar framfarir að próf-
dómari lætur viðkomandi „stökkva"
yfir eina gráðu, þetta á þó aðeins
við um gráður lægri en brúnt belti.
Slík „stökk“ em þó sjaldgæf,
kannski 5% af nemendum í hvetju
prófi.
Prófdómarar
Strangar reglur gilda um hveijir
megi veita gráður í karate. í Shot-
okan hérlendis verða prófdómarar
að bera svarta belti 1. dan og mega
þá veita brúnt belti 3. kyu. 2. dan
má gráða í 1. kyu. En til þess að
veita 1. dan verður að hafa minnsta
3. dan, og að auki að hafa leyfi til
Magnús Blöndal Þórshamri og Ævar Þorsteinsson Breiðabliki keppa
á síðasta íslandsmeistaramóti.
„Niðurstaðan er sú, að
karate er vegur fyrir
hvern og einn, hans eig-
in framabraut.“
þess í sínu heimalandi, en flestar
þjóðir veita aðeins örfáum meistur-
um leyfi til þess. í Þýskalandi t.d.
em aðeins tveir menn í Shotokan
sem mega veita svart belti, þó fjöl-
margir hafi 3. dan eða meira. Allar
þessar afdráttarlausu reglur em til
vemdar því, að kerfið sé brotið nið-
ur af mönnum sem gætu misnotað
sér réttindi sín.
Þroskakerfið
Að baki beltakerfísins leynist
þroskakerfið og meginhugsunin að
því er að hver og einn sé staddur
á sinni sérstöku framfarabraut,
bæði andlega og líkamlega. Próf-
dómari sem stendur frammi fyrir
nemanda í prófi, verður því að setja
sig í spor nemandans, því ekki
nægir bara að Iíta á ytri getu hans.
Prófdómari verður að meta árangur
með tilliti til líkamlegrar og and-
legrar getu iðkandans. Ef árangur
reynist í samræmi við þá getu þá
kemur sterklega til álita að veita
næstu gráðu. Eftirfarandi þættir
em einnig mikilvægir í þessu mati:
1. Hversu vel hefur nemandinn æft
að undanfömu?
2. Sýnir hann áhuga á æfíngum?
3. Með hvaða hugarfari æfír hann?
4. Reynir hann hvað hann getur?
Og að sjálfsögðu er færni nem-
andans einnig metin með tilliti til
þess hvað venjulega gerist í hverri
gráðu. Ef sú fæmi er ekki fullnægj-
andi þá kemur til kasta ofan-
greindra þátta í viðhorfí
nemandans. T.d. ef nemandi er afar
slakur, en reynir samt alltaf hvað
hann getur, þá kann það eitt sér
að nægja til að hljóta nýja gráðu.
Þegar þannig stendur á, setur próf-
dómari oft sérstök fyrirmæli um
að fara næst í próf eftir t.d. 6
mánuði en ekki 3. Hér getur margt
spilað inní, s.s. ungur aldur, hár
aldur, líkamsbygging eða einfald-
eftir Karl Gauta
Hjaltason
Ein algengasta spuming sem
karateiðkandi er spurður um, er
með hvaða belti hann sé í íþrótt-
inni. Og því dekkra sem beltið er,
því færari á maðurinn að vera í
karate. Þessi skoðun er að nokkm
leyti rétt, en þó er í mörg önnur
hom að líta.
Karatenemendur þreyta próf til
þess að öðlast ný belti, og í því
prófi metur prófdómarinn ekki að-
eins fæmi hvers og eins, eins og
margir halda, heldur tekur hann
mið af miklu fleiri þáttum og þá
líka af hugarfarslegum viðhorfum
Karl Gauti Hjaltason
nemandans til íþróttarinnar og
sjálfs sín.
Þetta kemur til af því að karate-
iðkun er hugsuð sem farvegur
þroska hvers og eins, og kemur þá
fljótlega í ljós að einstaklingarnir
hafa mismunandi hæfíleika til að
tileinka sér það sem læra á. Hér
skiptir því áhugi og öll framkoma
miklu máli.
í þessum greinarstúfi mun ég
leitast við að gera grein fyrir upp-
byggingu þessa kerfið sem liggur
til grundvallar beltakerfinu.
Karatestíll
Hér mun ég aðeins skrifa út frá
því sem ég þekki í Shotokan-kar-
ate, en til er margskonar stíll, og
t.d. er tvennskonar stíll iðkaður hér
á landi. Hver stíll hefur sitt eigið
beltakerfi og byggir það upp eftir
mismunandi áherslum. Einn stfll
byggir meir á því að fæmi nemand-
ans eigi að ráða hvaða belti hann
ber, en annar, og þar á meðal Shot-
okan, byggir á því að ekki aðeins
skipti fæmin sjálf máli, heldur séu
Beltakerfið í karate
Konur vítt um veröld
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Kvinner í Verden — útg. Asche-
houg-forlag 1986.
Formála skrifar: Ase Kleve-
land.
Höfundar: Toril Brekke, Ang-
ela Davis, Anita Desai, Bauchi
Emecheta, Germaine Greer,
Elena Poniatowska, Nawal E1
Saadawi, Manny Shirazi og Jill
Tweedie.
Maryljm FYench er á ferð á
Indlandi, norska skáldkonan Toril
Brekke í Kenýa, ástralski kvenna-
baráttufrömuðurinn Germaine
Greer fer til Kúbu, Elena Poni-
atwska frá Mexíkó er í Astralíu
og svo framvegis. Allar eru að
skrifa um konur á framandi stöð-
um. Meiningin með þessum
heimsóknum að skrifa er að skrifa
um stöðu kvenna og um afstöðu
þeirra til fjölskyldunnar, starfs,
menntunar, stjómmála og kynlífs.
Eiga konur, hvar í heiminum sem
þær búa, eitthvað sameiginlegt,
eða leiða ólíkir lífshættir og
lífsviðhorf til þess að þær geta
aldrei fundið grundvöll til að hefla
raunhæft samstarf á?
Þessi bók, Kvinner i verden,
leiðir einkum og sér í lagi tvennt
fram fyrir lesanda: í langflestum
löndum virðist konan bera skarð-
an hlut frá borði — hvort sem er
í velferðarríkinu Noregi ellegar
Afríkulandinu Kenya. Þrátt fyrir
kvennaáratug og kvennabaráttu
og ég veit ekki hvað. En samtím-
is birtist vel í þessari bók sú
makalausa orka sem heimurinn á
í konum, ef ég mætti leyfa mér
að orða það svo, af fullri hógværð.
Kaflamir eru allir læsilegir, en
misáhugaverðir eins og eðlilegt
er. Efnistök höfunda eru ólík og
fullmikið um þurrar upptalningar
og sjálfsagða hluti í sumum
þeirra. Aðrir eru fysilegri. Sumir
hreinustu listaverk. Þá kemur
fyrst í hugann kafli Toril Brekke
TORILBREKKE
ANCjF.I A DAViS
ANimDESAl
BUCHIEMECIIETA
MARILYN FRENCl I
GERMAINE GKEER
ELENA PON ÍAKAX'SKA
NAVi'AL EL SAMIAWI
MANNY S1IIRAZI
JILLTWEEDIE
um Kenýa, Manny Shiarzi um
Sovétríkin og síðast en ekki sízt
frábær þáttur Anitu Desai um
konur í Noregi.
Vonandi að þessi bók verði fá-
anleg hér innan tíðar. Það er
vemlegur ávinningur í því að
kynnast henni.
Ferðasjóður íbúa Hátúni 12 fengu 440 krónur frá þcssum telpum
en þær efndu til hlutaveltu til ágóða fyrir sjóðinn. Þær heita Edda,
Guðrún Þorbjörg og Maria Kristjana.