Morgunblaðið - 28.09.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1986
Hvemig’ líkar honum
framsóknarfískiriið?
Ásgeir Jakobsson rœÖir við Matthías Bjarnason um sjávarútvegsmál
Enginn íslenzkur ráðherra hefur staðið íjafn
ströngu sem sjávarútvegsráðherra Matthías
Bjamason á árunum 1974—78. Þaðkom íhlut
Matthíasar aðgefa út reglugerðina um 200 sjómílna
fískveiðilögsögu og undirrita lokasamninginn við
Breta. Hluturhans var stór íþessari baráttu, en
harðari baráttu háði hann að þorskastríðinu loknu.
Hafrannsókn hafði lagt fram á síðasta ári Lúðvíks
Jósefssonar sem sjávarútvegsráðherra 10 ára áætlun,
kölluð svarta skýrslan, um fískveiðar okkar, sérílagi
þorskveiðamar, sem mestu skipta þjóðina. Lúðvík
læsti áætlunina niður í skúffu, en það kom lítið á
hann að heyja innlenda stríðið, því útlendingar voru
enn á miðunum ogþjóðin öllíbaráttu viðþá. Það
kom á Matthías aðheyja stríðið við sína eigin þjóð,
fá hana til að njóta ávaxtanna af útfærslunni ístað
þess aðdraga úr veiðum íóráðsdraumi um mokafla
hálfum öðrum áratug síðar; það varekki bara veríð
að færa út tilþess að okkar ágætu fiskifræðingar
gætu gert tilraunir með fiskstofnana. Þaðersöguleg
staðreynd, aðhefðu hagspekingar og fískifræðingar
fengið að ráða sókn og aflabrögðum, hefði
sjávarútvegur landsmanna veriðdrepinn ídróma, sem
hann hefði aldrei losnað úr. Ef við hefðum látið okkur
nægja 230-330þúsund tonna ársafía afþorski
1975—85, væru sjómenn komniríland, fiskvinnslufólk
fíúið úr vinnslunni ogþessiþjóðgjaldþrota. Matthías
fékk svonefnda bláa skýrslu inn á sitt borð, hann
lagði hana ofan á svörtu skýrsluna og tvílæsti
skúffunni. Og í stað 230þúsund tonna þorskveiði
1975 leyfði hann 371 þúsund tonna þorskveiði. Þegar
stjómartíma Matthíasar leið hafði hann náð rúmlega
heilu árííþorskafla, eða rúmum 300þúsund tonnum,
umfram það, sem hefði orðið, ef Hafrannsóknaáætlun
hefði veriðfylgt.
Fyrir þetta fékk Matthías þærmestu svívirðingar,
sem nokkur ráðherra hefur fengið síðustu áratugi.
Það var ekki óalgengt að hann væri kallaður
landráðamaður.
Landslýður var nær allur á einu máli um aðþað
bæri að fylgja Hafrannsóknaráætluninni, annars
værí öllu stefnt ívoða. Matthías gerðiþó margt að
vilja fískifræðinga sem rétt er. Stjórnvöld mega ekki
hundsa fískifræðinga, þótt ekki sé fylgt stórfelldum
framtíðaráætlunum þeirra meðan náttúruleg skilyrði
ráða mestu um afía frá árí til árs en ekki þeirsem
ekki standa fastar í fætuma en það, að þeirdeila
sjálfír um hvenær eigi að stæka fískstofn á tiltekinni
slóð oghvenær að grisja hann.
Matthías stóð aðþvíað stækka stórlega möskva
í veiðarfærum, beitti sér fyrír svæðafriðunum og
skipaði eftirlitsmenn á miðunum. Ogþaðfórá allt
annan veg um aflabrögðin en spáðhafði verið í
skýrslunum svörtu og bláu. Þjóðin á mikið aðþakka
þeim fjandvinunum Lúðvík og Matthíasi. Lúðvík
keypti togara, Matthías leyfðiþeim að veiða.
Það hefur lengi verið ætlan mín að ræða við
Matthías Bjarnason, nú samgönguráðherra og
viðskiptaráðherra og vita hvemighonum liði undir
Framsóknarkvóta. Gangurinn í sjávarútvegi kemur
heldur ekki lítið við störfín í viðskiptaráðuneytinu,
þarsem fískafurðir eru aðalútflutningsvara
þjóðarinnar. Matthías hefur miklu meira um
sjávarútvegsmál að segja en kemst fyrirístuttu
blaðaviðtali aukþess tími hans knappur tilþeirra
hluta. Það held égséþrælavinna að vera ráðherra.
— Asg. Jak.
Matthías Bjarnason
Batnandi hagnr
Matthías Bjarnason hafði þetta
að segja:
„Á síðastliðnu ári og þessu urðu
mikil umskipti til hins betra í sjávar-
útvegi. Afli hefur reynst meiri og
betri en nokkur þorði að vona og
viðskiptakjörin fóru batnandi, físk-
verð hækkað á öllum mörkuðum
og okkur hefur nýst vel hátt verð
á ferskfiskmörkuðum, lágt gengi
dollarans hefur valdið frystivinnsl-
unni miklum erfiðleikum en á móti
hefur þó komið að dregið hefur úr
fjármagnskostnaði útgerðarinnar
af þeim sökum. Olía hefur stórlækk-
að frá miðju ári 1985, gasolía um
29,4% og svartolía um 41% og það
er ekki lítil búbót bæði veiðum og
vinnslu. Það hefur tekist að halda
verðbólgu í umtalsverðum skefjum
síðustu mánuði og það hefur ekki
svo lítið að segja, að betri viðskipta-
kjör svo sem hækkað fiskverð á
mörkuðum eyðist ekki jafnharðan
í verðbólguhít. Síðustu kjarasamn-
ingar verða að teljast mikilvægur
sögulegur viðburður í efnahagslífi
þjóðarinnar, og er það áreiðanlega
von allra góðra manna að þetta lag
til landtöku úr verðbólgusjónum
verði nýtt til að skapa festu og ör-
yggi í höfuðatvinnugreinum okkar.
Um peningamálin, sem heyra undir
mitt ráðuneytið er það að segja, að
þar hefur verið unnið að því að
skapa viðskiptabönkunum meira
svigrúm til að fjármagna atvinnu-
fyrirtækin og væntanlega verður
lækkuð innlánsbinding hjá Seðla-
bankanum. Vextir ráðast meira af
markaðsaðstæðum en áður hefur
verið. Þá hefur verið auðveldað að
taka erlend lán út á útflutningsaf-
urðir.
Nýlega hefí ég undirritað auglýs-
ingu um erlenda fjármögnunarleigu
á vélum og tækjum og lántökur í
því sambandi. Þetta á t.d. við um
kaup á frystitækjum, fiskileitar-
tækjum og öðrum nauðsynlegum
hlutum til útgerðarinnar og munu
þessar nýju reglur, ekki hvað síst
koma fiskvinnslunni til góða.
Þá tel ég að binda megi miklar
vonir við hið nýstofnaða Utflutn-
ingsráð. Viðskiptaráðuneytið fól
sérstakri nefnd að undirbúa drög
að frumvarpi um Utflutningsráð og
hafa lög um það verið samþykkt
og taka gildi 1. október. í Útflutn-
ingsráði eru samankomnir allir þeir
sem að útflutningsstarfsemi standa,
hvort heldur er á sviði sjávarút-
vegs, iðnaðar, samgangna eða
annarrar þjónustu. Það ætti því aö
vera vettvangur til að samstilla
krafta útflutningsaðila og stjóm-
valda.
Um sjóðakerfi
sjávarútveg'sins
Á síðasta Alþingi voru sett lög
sem fela í sér umtalsverðar breyt-
ingar á sjóðakerfí sjávarútvegsins,
sérstaklega er þar að nefna að í
stað útflutningsgjalds, sem lagt var
á sjávarafurðir er nú lagt sérstakt
gjald ofan á fískverð hveiju sinni.
Þá er og margt í þessum lögum sem
gerir sjóðakerfíð einfaldara en það
var, en ekki er ég fyllilega sáttur
við hvernig til tókst um allar breyt-
ingar, til dæmis var ég á móti því
að fella niður hina almennu deild
aflatryggingarsjóðs. Eg hefði
kosið að hún hefði starfað áfram
með svipuðum hætti og verið hef-
ur. Kvótakerfið kemur ekkert í veg
fyrir að, að afli geti brugðist á
ákveðnum svæðum og þá er það
mitt álit það til þurfí að vera sjóð-
ur, sem bæti sjómönnum og
útvegsmönnum aflabrest. Úreld-
ingarsjóður var og sviptur tekjum
sínum í þessum nýju lögum um
sjóðakerfí sjávarútvegsins. Það er
ekki í lögunum gert ráð fyrir neinu
í staðinn til að auðvelda endumýjun
flotans með því að leggja fyrir róða
gömul og úrelt skip og kaupa nýrri
og betri í staðinn. Eg hef áhyggjur
orðið af uppbyggingu fiskiflotans.
Það skiptir ekki máli í því sam-
bandi þótt margir telji að hann
megi ekki vaxa, flotinn verður samt
að endumýjast; það tjóar ekki fisk-
veiðiþjóð að sækja sjóinn á gömlum
og úreltum skipum.
Viðskiptin við
Efnahagsbandalagið
Frelsi í viðskiptum er hveiju
þjóðríki ákaflega þýðingarmikið.
Ef þegnamir búa við frelsi í
milliríkjaviðskiptum geta þeir betur
sérhæft framleiðslu sína og lagt
áherslu á vinnslu þeirra vara sem
auðlindir viðkomandi lands gefa
best efni til. Frjáls viðskipti þjóða
í milli eru megin undirstaða góðra
lífskjara.
Við íslendingar búum nú við
haftalausan og fijálsan innflutn-
ing í öllum meginatriðum. Aðild
okkar að EFTA og samningamir
við Efnahagsbandalagið tryggja
okkur aðgang að þessum þýðing-
armiklu mörkuðum, enda njótum
við þess í fjölbreyttu vöruúrvali sem
til landsins er flutt frá þessum
svæðum.
Hin svokallaða bókun 6 í samn-
ingi okkar við Efnahagsbandalagið
kom ekki til framkvæmda fyrr en
að loknum úrslitasigri í landhelgis-
málinu og hefur síðan verið okkur
til mikilla hagsbóta í viðskiptum
okkar við EB, sem er okkar stærsta
viðskiptasvæði nú orðið. Skiljanlega
hefur Efnahagsbandalagið oft leit-
að eftir veiðiheimildum, en það
hefur aldrei komið til álita af okkar
hálfu að ræða tollamál á þeim
grundvelli.
Tollur sá sem Efnahagsbanda-
lagið lagði á saltfísk 1. júlí 1985
olli okkur miklum áhyggjum en það
mál hefur einnig verið leyst á viðun-
andi hátt fyrir okkur.
Sovétviðskipti
í áratugi hafa íslendingar keypt
megnið af gasolíu, svartolíu og
bensíni frá Sovétríkjunum. Þessi
viðskipti eru því grundvöllur að út-
flutningi til Sovétríkjanna.
Verð á olíuvörum frá Sovétríkj-
unum og gæði þeirra hafa yfírleitt
verið sambærileg við það sem best
hefur fengist á alþjóðamarkaði. Því
getur ekki verið neinn ágreiningur
um það meðal þeirra sem láta sig
hag sjávarútvegsins einhveiju
skipta að þessi viðskipti eru okkur
hagstæð. Eins og kunnugt er hefur
sala á frystum karfaflökum til Sov-
étríkjanna verið í mörg ár undir-
staða undir karfaveiðunum og
augljóst er að engin síldarsöltun
hefði orðið á síðastliðnu hausti ef
ekki hefði náðst samningur um sölu
á 200 þúsund tunnum til Sovétríkj-
anna. Þá skiptir markaðurinn í
Sovétríkjunum miklu máli fyrir lag-
metisiðnaðinn og ullarvöruiðnaðinn.
Það er hins vegar okkur mikið
áhyggjuefni hversu seint gengur
með samninga á saltsíld til Sov-
étríkjanna.
Ferskf isks- og
f rystimarkaður
Um þessar mundir heyrast þær
skoðanir að frystiiðnaðurinn muni
senn heyra fortíðinni til og ferskur
fískur, hvort heldur á uppboðs-
markaði eða í gámum og flugvélum
á erlendri grund, sé sú gæðavara
sem leysi freðfískinn af hólmi.
Eg er ekki andvígur því að við
nýtum okkar góða ferskfískmarkað,
en það er mín sannfæring að þótt
allar nýjungar í útflutningsmálum
sjávarafurða séu góðra gjalda verð-
ar muni frystur sjávarafli enn um
langa hríð verða stór hluti útflutn-
ings landsmanna og uni leið
grundvöllur góðra lífskjara og far-
sældar á Islandi. Við skulum
auðvitað hafa það í huga, að ekk-
ert í fiskvinnslu og markaðsmálum
er svo fullkomið að það geti ekki
veri þörf endurskoðunar.
Fiskvinnslan hér á landi og sér-
staklega frystiiðnaðurinn á mjög
undir högg að sækja í samkeppn-
inni við aðrar þjóðir. Það er okkur
mikið áhyggjueftii að kjör þess fólks
sem vinnur við fískvinnslu eru ekki
með þeim hætti sem við kjósum.
Sömuleiðis hefur tæknivæðing verið