Morgunblaðið - 13.12.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 1986
Jólarós
í gamalli franskri helgisögn seg-
ir svo: Þegar vitringamir þrír voru
á leið til Betlehem, slóst í för með
þeim ung bóndastúlka, sem hét
Madelon og fylgdist með þeim að
jötu jólabamsins. En þegar þeir
bám fram dýrmætar gjafir sínar
var hún mjög hrygg af því að hún
hafði ekkert fram að færa. Þá birt-
ist henni engill, sem tók í hönd
hennar og leiddi hana út úr íj'ár-
húsinu — og þar sem vængir hans
snertu jörðina spruttu upp hin feg-
urstu blóm, fannhvít, þó á miðjum
vetri væri, myrkt og kalt. Nú gat
einnig unga stúlkan, Madelon, fært
Jesúbaminu gjöf á þessari helgu
nótt — vetrarblómið bjarta: JÓLA-
RÓSINA.
Sú einkennilega náttúra þessarar
jurtar að blómstra á miðjum vetri
Helleborus niger
— um jólaleytið — á auðvitað sína.
eðlilegu skýringu. í heimkynnum
hennar, kalksteinsfjöllum Suðaust-
ur-Evrópu, eru sumrin svo heit og
þurr, að jurtin gerir ekki meira en
rétt að tóra og hefur engan þrótt
til þess að blómstra. Þegar svo
haustar að með regn og svala daga
færist hún öll í aukana og um jól
hefur hún safnað svo miklum kröft-
um að blómgunin getur hafist. Hér
á norðurslóðum verður þó oftast
að hjálpa henni til með því að taka
hana í hús.
Þessi einkennilegi blómgunartími
hefur auðvitað ýtt undir hugarflug
manna. Trú og hjátrú hafa ofið um
hana sögur og sagnir í tugatali,
öldum saman. Það mun meira að
segja vera hægt að rekja slóð henn-
ar inn í sálmabókina okkar. Gamalt
Máríuvers frá 14. eða 15. öld „Es
ist ein Ros entsprungen" á sér þessa
,Það aldin út er spnmgið

UTSTEIN
til jólaskreytinga
Litsteinarnir eru gegnumiitaðir
skrautsteinar, t.d. til blóma- og
Ijósaskreytinga. Þó mó einnig nota
sem botnsteina í fiskabúr, ó
pottablóm o.fl. Margir litir.
Fóst m.a. í eftirtöldum verslunum:
Hagkaup
Miklagarði og
Blómavali
Góða skemmtun!
VIKurlll/örur
tfil
ö rt
SYNING
i dag kl. 2
í Miklagarði
sögu: Munkur nokkur var sendur í
erindum fyrir klaustur sitt tij
furstahallar í fjallahéraði einu. í
hallargarðinum færði ung stúlka
honum nýútsprungna jólarós, en á
heimleið til klaustursins samdi
munkurinn ljóð og lag, sem í útsetn-
ingu hins mikla kirkjutónskálds M.
Prætoriusar hefur orðið vinsæll
jólasálmur á Norðurlöndum og sem
við hér á landi þekkjum við sálm
séra Matthíasar:
Það aldin út er sprungið
og ilmar sólu mót...
Jólarósin er fræg lækningajurt
og ótal sögur, gamlar og nýjar,
sagðar af krafti hennar. Hún er
t.d. stundum nefnd „hnerrarót"
vegna þess að þurrkuð og mulin
rótin var notuð til þess að fram-
kalla hnerra — en það að hnerra
var talið afskaplega hollt því það
hreinsaði heilann! Pyrrum var hún
notuð til að lækna geðveiki og einn-
ig vatnssýki (bjúg). Jurtin inniheld-
ur sterk efni, sem verka á hjartað
og getur haft hættulegar eiturverk-
anir sé hún etin eins og raunar
nafnið HELLEBORUS bendir til -
en það er samsett úr grísku orðun-
um: Hellein = að drepa og boro =
matur eða fasða. Nafnið JOLARÓS
er oft ranglega notað um aðra
plöntu: Euphorbia eða Poinsettia
sem ber krans eða stjömu af rauð-
um háblöðum. En sú planta heitir
JÓLASTJARNA og er alþekkt
stofujurt.
Ó.B.G.
Góðir lesendur, gleðileg jól. Hitt-
umst aftur með hækkandi sól.
Hávamál og
Völuspá frá
Svörtu á hvítu
BÓKAÚTGÁFAN Svart á hvitu
sendir m.a. frá sér bókina „Grá-
mosinn glóir" eftir Thor VU-
hjálmsson nú fyrir jólin.
Rúnar Armann Arthursson er
höfundur unglingabókarinnar „Al-
gjörir byrjendur" sem einnig kemur
út hjá Svörtu og hvítu. Aðrar bæk-
ur sem bókaútgáfan gefur út fyrir
jól eru „Hávamál og Völuspá",
„Söngbók" í samantekt Gylfa Guð-
mundssonar, „Samningatækni"
eftir Ury og Fischer og ljóðabókin
„M“ eftir Einar Guðmundsson.
Fróðleikur og
skemmtun
fyrir háa sem lága!