Morgunblaðið - 13.12.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 1986
?11Rn-71*?7n S0LUSTJ LARUS Þ VALDIMARS
4II3U ÉIJ/U logm joh þoroarson hdl
Til sölu m.a.:
Glæsilegt endaraðhús
við Barðaströnd. Um 180 fm nettó á þremur pöllum. Góöur bílsk., um
30 fm. Stór ræktuö eignarlóö. Útsýni. Teikn. á skrifst.
Góðar eignir — lausar strax
við Hvassaleiti. 4ra herb. rúmg. íb. á 4. hæð. Sórhiti. Sérþvottah.
Rúmg. kjherb. Bílsk. 21,7 fm nettó. Skuldlaus.
Við Engjasel. 3ja herb. glæsil. íb. á 2. hæö, 85,6 fm nettó. Mjög góð
innr. Ágæt sameign. Fullg. bílhýsi. Útsýni yfir borgina og nágrenni.
Úrvalsíbúð — bflskúr — útsýni
2ja herb. óvenju stór íb. á 2. hæö viö Blikahóla, 80,6 fm. Stór og
góður bflsk. Skuldlaus. Frábært útsýni.
Ein bestu kaup á markaðnum í dag
Stórt og glæsii. raöhús í byggingu rétt viö Gullinbrú í Grafarvogi. 4
rúmg. svefnherb. Tvöfaldur bilsk. Sólsvalir um 24 fm. Allur frágangur
utanhúss fylgir. Húni sf. er byggjandi. Aðeins 1 hús eftir.
Fjársterkir kaupendur óska eftir
einbýlishúsi eða raðhúsi í Fossvogi eöa nágrenni, í Vesturborginni
eöa á Seltjarnarnesi. Skipti á úrvalsséríb. koma til greina.
Einbýlishúsi helst í Vesturborginni. Má þarfnast endurbóta. Skipti
mögul. á sérhæð.
Sérhæð með bflskúr óskast á Nesinu eöa í borginni. Skipti mögul. á
stórri eign á úrvalsstað m. útsýni.
5-6 herb. íb. óskast í lyftuhúsi v. Espigeröi. Skipti mögul. á glæsil.
sérhæð í Hlíðunum.
3ja-5 herb. íb. óskast i borginni og nágr. Margskonar eignaskipti mögul.
SIMAR
Opið í dag, laugardag,
kl. 11.00-16.00.
AIMENNA
FASTEIGKASALAN
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150 - 21370
Dreifar af dagsláttu í Hótel
Örk, Hveragerði
Sýning í tilefni af 70 ára afmæli Kristjáns
frá Djúpalæk í Hótel Örk, Hveragerði, í
kvöld, laugardag, kl. 22.15.
HQTEL
Leikfélag Akureyrar
HVERAGERÐT
Barónsstíg 18. s. 23566.
Úrval af leðurkápum, leðurjökkum og leður-
pilsum frá v-þýska fyrirtækinu SÍnvu?j
Einnig mikið úrval af ullarjökkum og
ullarkápum.
fetariM máíl
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Svo sem að líkum lætur, hafa
dönsk áhrif á íslenskt mál farið
minnkandi. En smekkurinn, sem
kemst í ker, keiminn lengi eftir
ber. Víða eimir enn eftir af
dönskum áhrifum, svona af vana
og hugsunarleysi. Ég ætla að
nefna fáein dæmi.
Ennþá má heyra fólk tala um
að vaska upp og uppvask, þar
sem enginn vandi er að íslenska
þetta tal. Sögnin að þvo og nafn-
orðið þvottur eru ekki amaleg
í þessum samböndum. Ég legg
því til að við þvoum upp og
geymum ekki uppþvottinn, en
fellum niður allt vask-tal um
þessa athöfn. Ég er hins vegar
ekki svo harður af mér að vilja
útrýma orðinu vaski (vaskur),
enda þótt stundum a.m.k. megi
setja þvottaskál eða eitthvað
þvíumlíkt í staðinn. Ég setti
auðvitað orðmyndina vaskur í
sviga, samkvæmt eyfirskum
uppruna mínum. Mér er tamt
að hafa veiku beyginguna,
vaski, um vaska o.s.frv. Eitt-
hvað fer í vaskann og er í
vaskanum.
Þá þykir mér einboðið að nota
sögnina að flysja (í stað skralla
eða skræla) um kartöflur og
fleiri ávexti. Það sem utan af
ávöxtunum kemur, heitir þá
flus, en ekki ónefninu skræl eða
skrall.
Ég sé litla ástæðu til að stag-
ast á sögninni að redda í staðinn
fyrir að bjarga. Hin síðari er
fullboðleg, svo og björgun í stað
redding. Skal ég þó viðurkenna
að redding getur haft á sér
sérstakan blæ. Þá þekki ég orð-
ið reddari í stað björgunar-
maður, hjálparmaður eða hins
hátíðlega orðs bjargvættur.
Frægt er þegar nemandi var að
útskýra Þrymskviðu á prófi og
sagði að Loki hefði verið bjarg-
vættur ásanna, en setti reddari
í sviga svona til þess að vera
viss um að íslenskukennarinn
og prófdómarinn skildu sig.
Þá langar mig til að ýta að
mönnum fornöfnunum slíkur og
þvílíkur sem oft þoka ómaklega
fyrir orðum eins og svona og
svoleiðis. Reyndar er aðeins hið
síðara til marks um dönsk áhrif.
Mér þykir sem sagt ólíkt réttara
að segja: hann er slíkur maður,
heldur en hann er svoleiðis mað-
ur, og betra þykir mér að tala
um þvílíka menn en svona
menn.
Má ég svo að lyktum í þessum
kafla þáttarins minnast enn á
hið þýsk-danska jú (kallað í stíl-
fræði aula-jú) sem oft má sjá
og heyra um þessar mundir í
íslensku máli. Þetta er hortittur,
merkingarsnauð eyðufylling, og
til lýta. Ef menn vilja endilega
setja eitthvað í staðinn, er oftast
hægt að notast við raunar eða
reyndar. Fyrir kemur að menn
bíta höfuðið af skömminni og
hafa bara og jafnvel enn fleira
þarflaust með aula-júinu: Hann
er jú bara einmitt ágætur! Heyr-
um hvað Halldór Laxness hafði
um þennan málgalla að segja í
Eimreiðinni 1974, þar sem hann
ræddi um þrjá danska hortitti í
íslensku:
„Fyrst skal telja orðið “jú“,
notað samkvæmt dönsku sem
atviksorð inní miðjum setníng-
um, í þeirri trú að það ljái
ræðunni aukna áherslu; dæmi,
maturinn er jú ágætur. Er hugs-
anlegt að sá matur sé góður sem
þessa einkunn fær? Ég hygg
flestir mundu gera ráð fyrir að
slíkur matur væri hálfgert óæti.
Danir segjast hafa feingið orðið
“jo“ úr lágþýsku og gefa á því
flóknar útskýríngar eftir saman-
burðarmálfræði. Stundum bæta
íslendíngar orðinu “bara“ við: í
blaði 1. febrúar stóð t.d. þessi
fróðleikur: „orðið íjölskylda þýð-
ir jú bara fjöldi skyldna."
Ályktunarorð: Burt með
aula-júið úr íslensku.
★
Kannski við lítum aðeins í
guðsorðabók, þegar nær dregur
jólum, og þykir þá rétt að leita
til þess preláta sem hvað snjall-
orðastur hefur þótt á íslenska
tungu. Að vísu þótti meistari Jón
367. þáttur
Þorkelsson Vídalín stundum
nokkuð gífuryrtur, eða að
minnsta kosti tæpitungulaus.
Látum okkur þá sjá brot úr pre-
dikun á þriðja sunnudegi eftir
þrettánda:
„Svo banvæn sem nú líkþráin
er, þá er þó syndin hálfu verri.
Bæði sálu og líkama hefur henn-
ar spilling inntekið. Enginn
ilmur líkamans, engin tilhneig-
ing sálarinnar er sú, að eigi
stríði í gegn guði. Augun hlaupa
eftir sinni fýsn og drambsömu
líferni. Munnurinn býr yfir högg-
orma eitri. Hendumar útrétta
menn til að slá og deyða. Fæt-
urnir eru skjótir til að hlaupa
hinn breiða veg sem til glötunar-
innar liggur. Eyrun daufheyrast
við drottins orði, en klæja eftir
nýjum lærdómum, eftir róg og
bakmælgi, eftir náungans
óhróðri og nálega öliu því er
menn vilja þar illt í bera. Nasim-
ar hitna af fólsku, þegar vér
sjáum þann er vér þykjumst eiga
nokkrar heiftir að gjalda ...
Skynsemin er aflöguð, svo
þegar holdið ræður fyrir hana,
þá er hún óvinátta í gegn guði.
Viljinn er hálfu verri, því hann
keppir í mót andanum, og af
hjartanu framkoma illar hugs-
anir, agg, reiði, þræta, morð,
manndráp, hóranir og annað því
um líkt. Svo er þessi vesala tjald-
búð ekki annað en eitt hospítal
dauðsjúkra lima sem af andskot-
anum og syndinni eitraðir eru.“
Þarna var ekki verið að skafa
utan af hlutunum.
★
Hvernig væri þá að milda
þetta ofurlítið og enda þáttinn á
þessu gullfallega erindi Einars
Benediktssonar (Landið helga í
Hvömmum 1930):
Þótt allir knerrir berist fram á bárum
til brots við eina og sömu klettaströnd,
ein minning fylgir mér frá yngstu árum,
- þar er sem bliki á höfn við friðuð lönd.
Ég man. Ein bæn var lesin lágt í tárum
við Ijós sem blakti gegnum vetrarhúmið.
Og svo var strokið lokki af léttri hönd
sem litla kertið slökkti og signdi rúmið.
Víkurútgáfan
og Sögusafn
heimilanna:
Samræður um
kenningu
Búddha og
Borgarljóð
- meðal jólabókanna
„Samræður um kenningu
Búddha" eftir Francis Story í
þýðingu Skúla Magnússonar og
„Borgarljóð" eftir Gunnar Dal
eru meðal þeirra bóka sem
Víkurútgáfan sendir frá sér.
Auk þess kemur bókin „Manns-
sonurinn" eftir Kahlil Gibran út í
þýðingu Gunnars Dal. Sögusafn
heimilanna sendir frá sér bækumar
„Nellikkustúlkan" eftir A.J. Cronin,
„Son eyðimerkurinnar" eftir E.
Marlitt og „í örlagafjötrum" eftir
Charles Garvice.
Bladburöarfólk
óskast!
ÚTHVERFI
Ártúnshöfði
(iðnaðarhúsnæði)
Heiðargerði 2-124.
GARÐABÆR
Langafit
Ásgarðuro.fl.
AUSTURBÆR
Ingólfsstræti
PovcixtnXiIníiii>
INNKAUPASTJÓRAR!
RASTAL-KRISTALL, STÖLZLE-KRISTALL, KARÖFLUR OG VÍNGLÖS, BLÓMAVASAR OG UÓSKER.
AKTA, heildverslun, Sundaborg 1, sími: 685005.