Morgunblaðið - 01.09.1987, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. SEPTEMBER 1987
Jóakim fsrael, prófessor í fél-
agsiræði í Luadi, hefur tekið
upp hanskann fyrir Gnnska
sígauna í Svíþjóð.
við að koma upp skemmtigörðum
fyrir aðskilda kynþætti, einn fyrir
þá svörtu, einn fyrir litaða og einn
fyrir hina hvítu. „Þú færð ábyggi-
lega ókeypis öryggisgæslu hjá
lögreglunni þar, sem beitir svip-
unni óspart," segir hann í opnu
bréfi, sem er mjög harðort, en um
leið háðskt.
Bertil Karlsson, sem er þekktur
fyrir að geta komið fyrir sig orði
hjálparlaust, svaraði prófessom-
um í blaðaviðtali og bauð honum
að vinna hjá sér sem vörður í tvær
vikur. Eftir það segist hann ekki
efast um að ísrael væri sér sam-
mála um sígaunana. En prófessor-
inn svaraði að bragði, að hann
mundi taka boðinu, ef Karlsson
greiddi sér 15 þúsund sænskar
krónur, sem hann vill nota til að
stofna sérstakan sjóð í því skyni
að auðvelda fínnskum sígaunum
að aðlaga sig sænsku þjóðfélagi,
læra málið og fá atvinnu. „Ég bíð
eftir símtali frá Karlsson," sagði
prófessor ísrael, sem nú er rétt
að komast á eftirlaun, „og þá
skal ég gefa honum ókeypis
kennslustund í því hvemig maður
á að koma fram við náunga sinn.“
Jóakim ísrael, sem áður hefur
tekið upp hanskann fyrir sígauna
í opinberum umræðum hér í
Svíþjóð, segir í bréfí sínu að Karls-
son sé sennilega ekki kynþátta-
hatari. (En oft er gripið til þess
orðs hér í Svíþjóð ef minnihluta-
hópar verða fyrir harðri gagn-
rýni.) Hann segir að skemmti-
garðseigandinn sé ekkert annað
en aumkunarverður gróðaseggur,
sem hafí séð fram á tap á rekstri
garðsins vegna þess hve sumarið
kom seint til Svíþjóðar. Með því
að ráðast þannig á sígaunana vilji
hann fá ókeypis auglýsingu og
stuðning þess stóra hóps fólks,
sem undir niðri gengur um með
fordóma gagnvart sígaunum og
vill losna við þá.
Sígmmum niisimumð
íSvíþjóð
■ Meinaður aðgangur að almenningsgarði
■ „Þeir stela og skemma,“ segir eigandinn
Frá Pétri Péturssyni, frétta-
ritara Mbl. í Svíþjóð.
Umsvifamesti athafnamaður-
inn í sænsku skemmtanalífí er án
efa Bert Karlsson. Hann rekur
fjölda fyrirtækja, sem á einn eða
annan hátt, tengjast skemmtana-
iðnaðinum, hljómplötuútgáfu,
diskótek, skemmtigarða, hótel og
margt fleira. Almennt er talað um
hann sem konunginn af Skara,
en það er einmitt í Skara sem
hann hefur miðstöð sína og hefur
þar sterka stöðu, enda hefur hann
fjölda manns í vinnu og enn fleiri
eru á einn eða annan hátt háðir
starfsemi hans. Karlsson er um-
deildur og segir meiningu sína á
stundum óþvegna og hefur þá á
stundum stigið á aumar tær.
Hann hefur átt í útistöðum við
skattlögregluna og það vakti þjóð-
arathygli þegar hann sat í
varðhaldi vegna rannsóknar
skattstjórans á meintum afbrotum
og óreiðu í bókhaldi. Ekki sljákk-
aði í honum við það og nú hefur
hann enn á ný vakið mikla at-
hygli fyrir ummæli sín um
sígauna. Hér er um að ræða
skemmtigarð hans í Skara. Hann
vill banna sígaunum aðgang og
segir að þeir virði öll lög og allar
umgengnisvenjur í garðinum að
vettugi og að þeir gangi þar um
skemmandi og stelandi. Hann
segir að þetta eigi sérstaklega við
fínnska sígauna, sem hann segir
„að sé hundraðprósent glæpalýð-
ur“. Hann hefur ákveðið að vísa
þeim frá og aðrir sígaunar verða
að sýna nafnskírteini og skilja þau
eftir á meðan þeir eru í garðinum,
ef þeir vilja fá inngöngu, til þess
að „hægara verði um vik að hafa
eftirlit með þeim og sækja þá til
saka“. Hann segist orðinn þreytt-
ur á þvi að þurfa að hafa sérstakt
starfsfólk í því að vaka yfír hverju
spori þessa fólks svo það laumi
sér ekki inn í garðinn án þess að
borga og ræni ekki og rupli. Hann
bendir á að það sé í sjálfu sér
ekki óeðlilegt að börn og ungling-
ar laumi sér inn í garðinn án þess
að borga, þau séu oft blönk og
hann skilji það — en heilu fjöl-
skyldurnar, „það eru engir ema
sígaunar sem gera slíkt“.
Bertil Karlsson, sem er einn stærsti athafnamaðurinn í sænskum skemmtanaiðnaði, vill útiloka
sígauna frá skemmtigörðum, sem hann á og rekur.
Sænsk lög gegn mis-
rétti kynþátta
Fyrir þremur árum setti búðar-
eigandi í Malmö upp skilti í glugga
sínum þar sem stóð: „Sígaunar
ekki velkomnir." Hann hafði mar-
goft orðið fyrir því að sígaunar
stálu vörum í búðinni og sagðist
í fæstum tilfellum fá þær eða
verðmæti þeirra til baka. Margir
búðareigendur tóku í sama streng
og almenningsálitið virtist vera á
þeirra bandi. Sögur gengu milli
manna um að sígaunakonur hefðu
innsaumaða leynivasa í svuntum
sínum sem þær fylltu með stolnum
vörum. En eigandinn var kærður
og dæmdur til að greiða um 4.000
kr. í bætur.
í sænskum lögum eru ákvæði
um ströng viðurlög við að mis-
muna fólki vegna þjóðernis, litar-
háttar, kynþáttar eða trúar. Þessi
ákvæði hafa verið hert með laga-
breytingum sem aðeins er árs-
gömul. Nú getur sá, sem rekur
þjónustufyrirtæki af einhverri
gerð, átt á hættu allt að tveggja
ára fangelsi, ef sekt hans er sönn-
uð.
Talsmenn samtaka sígauna
hafa að vonum brugðist hart við
og kært þessi ummæli og vísað
til nefndra laga. Þeir benda á að
sígaunar verði hvað eftir annað
fyrir aðkasti í þjóðfélaginu á ýms-
an hátt og séu niðurlægðir og
settir hjá með ýmsum aðferðum
sem erfítt sé að henda reiður á
þegar til saksóknara er komið,
m.a. þegar um atvinnu er að ræða.
Það er erfítt að fá vinnu í landinu
og þeir benda á að það sé ennþá
erfíðara fyrir sígauna en aðra.
Þeir eiga því oft erfíðara um vik
en aðrir minnihlutahópar að að-
lagast sænsku samfélagi.
Til er embætti sérstaks um-
boðsmanns á vegum hins opinbera
sem athugar mál af þessu tagi
og hefur sá látið í ljósi áhyggjur
sínar vegna yfírlýsinga af þessum
toga. Hann kveðst munu taka
þetta mál til athugunar og leggja
það fyrir saksóknara ef hann sjái
ástæðu til.
Prófessor svarar
fullum hálsi
Ýmsir aðrir hafa tekið í sama
streng og fullyrt að með þessu
sé Karlsson að ýta undir fordóma
gagnvart minnihlutahóp og jafn-
vel æsa til ofsókna á hendur
sígaunum. Daginn eftir áðumefnd
ummæli skemmtigarðseigandans
fékk hann kærur, m.a. frá einum
frammámanni í sænska umhverf-
isvemdarflokknum.
Einn af þeim, sem tekið hefur
upp hanskann fyrir sígaunana, er
hinn þekkti prófessor í félags-
fræðum við Lundarháskóla,
Jóakim ísrael. Hann segir að það
sé best að senda Karlsson til Suð-
ur-Afríku, þar geti hann unað sér
Aðalfundur Hallgrímsdeildar Prestafélags íslands:
Sálmar og* notkun þeirra
í kirkjulífi og trúboði
StvkkÍRhóImi. *
Stykkishólmi.
HALLGRÍMSDEILD Prestafé-
lags íslands hélt aðalfund sinn á
Snæfellsnesi helgina 23. til 24.
ágúst sl. Hófust fundarhöldin
með guðsþjónustum í Stykkis-
hólmi kl. 11 á sunnudag þar sem
Sigurður Kr. Sigurðsson guð-
fræðinemi prédikaði og annaðist
meðhjálparastörf, en sóknar-
prestur þjónaði fyrir altari og
kirkjukórinn söng.
í Staðarhraunskirkju í Mýrasýslu
var sama dag messað kl. 14 þar
sem Geir Waage sóknarprestur, í
Borgarfírði prédikaði en sóknar-
prestur þjónaði fyrir altari. Á
Staðarstað var messað sama dag
og á sama tíma en þar prédikaði
sr. Bjöm Jónsson Akranesi og sókn-
arprestur þjónaði fyrir altari. Á
Helgafelli prédikaði séra Jón Ein-
arsson prófastur í Saurbæ, en
sóknarprestur og sr. Agnes Sigurð-
ardóttir þjónaði fyrir altari auk þess
sem hún -æddi við bömin í kirkj-
unni. Loks var messað í Brimil-
svallakirkju sama dag og á sama
tíma og eins á Helgafelli. Þar préd-
ikaði sr. Friðrik Hjartar Búðardal
en sóknarpresturinn í Ólafsvík þjón-
aði fyrir altari en það er hans kirkja
ásamt Ólafsvík og Ingjaldssandi.
Með því að hann hefír nú fengið
prestsembætti fyrir sunnan notaði
hann tækifærið til að kveðja Brimil-
svallasöfnuð. Þakka samstarfíð og
áma honum heilla.
Kl. rúmlega 17 þennan sama dag
var svo fundurinn settur í Ólafsvík-
urkirkju. Sóttu hann um 20 manns.
Aðalumræðuefni fundarins að
þessu sinni voru sálmar og notkun
þeirra í kirkjulífí og trúboði. Séra
Hjálmar Jónsson prófastur á Sauð-
árkrók, flutti framsöguerindi á
vegum sálmabókamefndar og urðu
miklar og margar umræður á eftir.
Kom í ljós að prestar og viðstaddir
söknuðu margra fagurra og merkra
sálma sem voru í sálmabók 1945,
en ekki i þeirri nýju sem nú er í
notkun. Minntust margra sem þeir
teldu eðlilegt og rétt að taka upp
í næstu sálmabók, auk annarra
nýrra sálma með fagurri tónlist sem
gætu gefíð messunum og kirkju-
starfinu í heild bæði virðulegan og
ferskan blæ. Að máli séra Hjálmars
var góður rómur ger og honum
þakkað erindið.
Kirkjan i Stykkishólmi.
Um kvöldið var svo stund í safn-
aðarheimilinu þar sem séra Gísli
H. Kolbeins sóknarprestur Stykkis-
hólmi, sýndi viðstöddum klukku-
stundar mjmdband frá ísrael og
ferð þangað. Sigurður Kr. Sigurðs-
son söng bæði gamalt og nýtt
sálmalag sem sýndi mismun kirkju-
legs sálmasöngs. Kona hans Kristín
Jóhannesdóttir organisti Víðistaða-
sóknar í Hafnarfírði lék undir, en
hún er Snæfellingur að ætt og uppr-
una.
Á mánudag var svo fundinum
haldið áfram í Flatey. Það þótti
tilvalið með því að bæði sálmurinn
Kirkjan ómar öll og ættjarðarsöng-
urinn ísland ögrum skorið, eftir
Stefán frá Hvítadal og Eggert Ól-
afsson voru frumfluttir með gull-
fögrum lögum Sigvalda Kaldalóns
í Flateyjarkirlgu þegar Sigvaldi var
þar organleikari og héraðslæknir.
Var farið með hraðbát til Flateyj-
ar að morgni í góðu veðri.
Eins og áður hefír verið sagt frá
eru liðin 60 ár síðan Sigvaldi Kald-
alóns samdi þessi ódauðlegu lög og
lét Flateyjinga í upphafi njóta
þeirra. í Fundarlok var svo guðs-
þjónusta í kirkjunni. Þar prédikaði
áðumefndur Sigurður Sigurðsson,
en sóknarprestamir Gísli H. Kol-
beins og Bjöm Jónsson þjónuðu
fyrir altari.
Við þessa guðsþjónustu voru um
40 kirkjugestir og á eftir messu-
gjörð fór fram altarisganga þar sem
yfír 30 kirkjugestir gengu til atlar-
is. Fundinum sleit svo formaður
Hallgrímsdeildar, á leið til Stykkis-
hólms með Brimrúnu í Bjameyjar-
flóa og þótti það vel við hæfí og
auka á fjölbreytni dagsins. Og til
Stykkishólms komu fundarmenn og
gestir hressir ogendumærðir.
— Árni.