Morgunblaðið - 01.09.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. SEPTEMBER 1987
Athugasemd vegna áskor-
unar líffræðinga um hval-
veiðar og hvalrannsóknir
Óvænt og lítt faglega rökstudd áskorun
í sl. mánuði birtu 21 líffræðingur
áskorun til ríkisstjómarinnar um
að hætt verði þeim takmörkuðu
hvalveiðum sem nú eru stundaðar
sem hluti af víðtæku rannsóknará-
taki Hafrannsóknastofnunar á
hvalastofnunum hér við land. í
áskoruninni var einkum þrennt talið
ámælisvert varðandi veiðamar, þ.e.
að þær væru brot á samþykkt Al-
þjóðahvalveiðiráðsins, að ekki væri
við hæfí að ágóði af veiðum fjár-
magni rannsóknimar og að rann-
sóknir á veiddum hvölum væru
lítilsgild vísindi, sem í engu myndu
bæta þekkingargrunn okkar, a.m.k.
ekki hvað varðar veiðiþol stofnanna.
Margir hafa tekið ómakið af okk-
ur og lýst undrun sinni á tímasetn-
ingu yfírlýsingar líffræðinganna.
Það mun vart vera tilviljun, að
gagnrýni þeirra birtist á sama tíma
og sendinefnd íslands sat á rökstól-
um með bandarískum stjómvöldum
um rannsóknaráætlunina. Nú eru
nefnilega rúmlega tvö ár síðan
Hafrannsóknastofnunin kynnti
fyrst áætlun sína um eflingu hval-
rannsókna án þess að þessi hópur
líffræðinga hafí séð ástæðu til að
kveða sér hljóðs opinberlega um
málið.
Þegar hraðsoðnum fullyrðingum
þeirra félaga hefur verið svarað í
fjölmiðlum á liðnum vikum, hefur
einkum verið bent á hversu óviðeig-
andi sé að hópur líffræðinga taki
sig saman um að túlka lagalega
hlið þessa máls, sem okkar bestu
sérfræðingar á sviði þjóðréttar telja
engum vafa undirorpið að sé í fullu
samræmi við lagalega stöðu okkar.
Eins þykir skjóta skökku við, að
eitt það sem líffræðingamir hafa
helst á homum sér er fjármögnun-
arþátturinn. M.a. kom fram í viðtali
við einn þeirra í Morgunblaðinu 23.
júlí sl., að það sé ríkisstjómarinnar
að fjármagna rannsóknimar, Haf-
rannsóknastofnunin sé opinber
stofnun og það sé mjög óvenjuleg
leið að láta einkafyrirtæki §ár-
magna opinberar rannsóknir.
Okkur er til efs að fjármögnun
opinberra rannsókna með hjálp at-
vinnufyrirtækja geti í dag talist
óvenjuleg og sjáum reyndar ekkert
athugavert við slíkt sé það vilji hlut-
aðeigandi yfírvalda. Aþekk dæmi
em reyndar mörg, t.d. eru rann-
sóknir á lífríki Mývatns kostaðar
að verulegu leyti af Kísilgúrsverk-
smiðjunni. Þetta láta líffræðingam-
ir sér vel líka enda þótt sumir þeirra
álíti að námareksturinn ógni perlu
íslenskrar náttúru, Mývatni.
Eina faglega umflöllun líffræð-
inganna í ofannefndri áskorun til
stjómvalda voru fullyrðingar þeirra
um gildi rannsóknaáætlunar stofn-
unarinnar. Fagleg rök voru þó
óneitanlega af skomum skammti. A
meðan þeir fögnuðu mjög rann-
sóknum á lifandi hvölum og töldu
þær af ótilgreindum ástæðum
„líklegar til að bæta verulega þekk-
ingu á fjölda, útbreiðslu og atferli
hvala og gera kleift að meta veiði-
þol hvalastofna við landið", virtust
þeir með jafn litlum rökum geta
ályktað að þær rannsóknir, sem
byggja á athugunum á veiddum
hvölum, væri ekki hægt að kenna
við vísindi.
Síðbúín greinargerð
Það er því ljóst að í upphaflegri
áskorun líffræðinganna skorti fag-
leg rök. Og það var ekki fyrr en
tæpum mánuði síðar að greinargerð
þeirra birtist í fjölmiðlum. Okkur
þykir skylt að geta þess hér, að
mun faglegri bragur er á þessum
síðari skrifum líffræðinganna en í
upphaflegri áskorun þeirra til ríkis-
stjómarinnar. Um fjármögnunar-
þátt rannsóknanna segja þeir t.d.
ekkert. Ef til vill hefur runnið upp
fyrir þeim, að sennilega verði rann-
sóknarstarfseminni í okkar litla
landi best borgið með öflugu sam-
starfí rannsóknaraðila og atvinnu-
lífs. Jafnframt eru nú engar
efasemdir nefndar um lagalegan
grundvöll veiða í vísindaskyni og
er það vel.
Engu að síður er vísað til álykt-
unar Alþjóðahvalveiðiráðsins frá sl.
sumri um stöðvun núverandi veiða.
Sem kunnugt er byggði þessi álykt-
un alls ekki á samhljóða áliti
vísindanefndar ráðsins og hefur því
ekkert faglegt gildi. Sl. sumar lýsti
nefndin raunar velþóknun sinni á
rannsóknaraðstöðu og á því hvemig
búið var að rannsóknarfólki, jafnt
erlendu sem innlendu, og þeirri
staðreynd, að allt hefði verið gert
sem mögulegt væri til að safna og
rannsaka sýni úr þeim langreyðum
og sandreyðum sem veiddar voru.
Ofmat á þekkingu og
nýjum aðferðum
í greinagerð líffræðinganna er
réttilega bent á hve erfítt er að
meta ástand hvalastofna. Einmitt
vegna þessa hljótum við sem að
rannsóknunum vinnum að beita öll-
um tiltækum aðferðum til að ná
settum markmiðum, en þau eru
fyrst og fremst að meta stærð og
veiðiþol stofnanna og þátt þeirra í
lífkerfínu við landið. Þessu starfí
viljum við hafa lokið fyrir árið 1990,
þegar ákvörðun um tímabundna
stöðvun veiða í atvinnuskyni verður
endurskoðuð.
Ekki sýnist ástæða til að fara
orðum um einstaka liði fyrmefndrar
greinargerðar. Almennt virðast
skrifín þó einkennast af tvennu,
sem ekki verður hjá komist að vekja
athygli á. í fyrsta lagi ofmeta höf-
undar hennar þekkingu okkar á
ýmsum þáttum líffræði einstakra
hvalategunda, þekkingu sem hefur
þó fyrst og fremst fengist með hefð-
bundnum aðferðum í sambandi við
fyrri veiðar. Um leið er slíkum að-
ferðum hafnað í greinargerðinni. í
öðru lagi kemur fram algjört ofmat
á rannsóknaraðferðum óháðum
veiðum, og þess ekki getið að marg-
ar þessar aðferðir hafa enn ekki
verið þróaðar nægilega vel og að
slík þróunarvinna er yfírleitt mjög
tímafrek og kostnaðarsöm.
Hvað viðvíkur fyrri þættinum
skal bent á eftirfarandi atriði: Þó
eldri gögn um kynþroska, aldur og
þungunartíðni séu sem betur fer til
frá undanfömum árum, eru þau í
ýmsum tilvikum stopul og óná-
kvæm. Ennfremur benda síðustu
athuganir til þess að engan veginn
sé nóg að afla gagna um þessa
þætti í eitt skipti fyrir öll. Skal
sérstaklega bent á, að þungunar-
tíðni langreyðar breytist mun
hraðar, jafnvel frá ári til árs, en
hingað til hefur verið álitið. Með
núverandi veiðum, sem gefa betra
svigrúm til ítarlegri athugana en
við venjulegar veiðar, fást því mjög
mikilvægar upplýsingar á skömm-
um tíma og á hagkvæman hátt.
Þessar upplýsingar ber að sjálf-
sögðu að skoða í samhengi við gögn
er aflað hefur verið fyrr á árum,
en jafnframt er ljóst að hafa verður
nýjustu upplýsingar um sem flesta
þætti á hveijum tíma.
Þá er þekking á fæðuvali og
fæðuþörf hvala engan veginn eins
vel þekkt og gefíð er í skyn í grein-
argerðinni. Þessu atriði hefur
heldur aldrei verið sinnt með sama
hætti og nú er gert. Hvort sem
höfundum greinargerðarinnar
þykja rannsóknir á þætti hvala í
lífkerfí íslenska hafsvæðisins mikil-
vægar eða ekki, eru slíkar rann-
sóknir okkur á Hafrannsóknastofn-
un afar nauðsynlegar. Hér er um
að ræða alls óplægðan akur, sem
hlýtur að skipta okkur miklu að
öðlast betri skilning á. Auðvitað eru
þessi viðfangsefni flókin, en að
hafna rannsóknunum vegna þess
að þær séu erfíðar viðfangs er ör-
ugglega ekki rétta leiðin til árang-
urs.
Það er rétt eins og segir í greinar-
gerðinni að „á síðustu árum hefur
orðið ör tækniþróun, sem menn eru
smám saman að byija að beita I
stofnvistfræði". Hér er átt við notk-
un aðferða, sem byggja á talningum
úr lofti og af legi og notkun þró-
aðra reiknilíkana til útreikninga á
Qölda hvala, notkun senditækja t.l
að fylgjast með ferðum einstakia
dýra um lengri eða skemmri tíma
o.fl. Það er heldur enginn vafí á
„að aðferðir þar sem beitt er há
tækni verða undirstaða stofnmæ'-
inga sem eru nauðsynlegar til þess
að hvalveiðar verði stundaðar".
Slíkar aðferðir munu þó enn um
sinn ekki leysa allar hefðbundnar
GARÐABÆR » BREIÐHOLT® HAFNARFJÖRÐUR
STÍGÐU
SKREFID
TIL FULLS!
14 september byrjum við haustnámskeið í jassballett,
moderndansi, steppi og barnadönsum 4-6 ára.
Kennarar verða Hafdís Jónsdóttir
og gestakennari frá New York.
LJÓSABEKKIRc GUFA* NUDDPOTTUR
DANSSTÚDÍÓ
DlSU
DANSNEISTINN
Smiðsbiið9, Garöabæ
rétt við nýju Reykjanesbrautina. Félagi í F.Í.D.