Morgunblaðið - 02.12.1987, Blaðsíða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1987

FYRRIHLUTI
ANTRÓPÓSÓFÍ (antropos =
maður, sofía = viska) á sitt helsta
setur á Norðurlöndum í Jáma, 50
' kílómetrum sunnan við Stokkhólm.
Antrópósófar þykja, held ég að
ég megi fullyrða, skrýtnir. Hálfund-
arlegur söfnuður manna sem ekki
eru í „takt við tímann". Samt viður-
kenna flestir, sem til þekkja, að
starf þeirra sé gott og jákvætt;
hvort sem það varðar ræktunina,
lækningamar, skólana eða meðferð
þeirra þroskaheftu. Engu að síður
em þeir litnir homauga. Kannski
af því að þeir ganga þvert á ríkjandi
gildi í samfélaginu í dag. Af því
að fyrir þeim er GUÐ raunverulegt
afl. Af því að lífíð hefur sinn til-
gang. Og dauðinn.
Ég hef orðið var við að sumir
Stokkhólmarar til dæmis, hafa
brosað „góðlátlega“ þegar talið
berst að antrópósófí. Þetta á eink-
um við um fólk á „uppleið“ með
glæstan starfsferil framundan;
þetta fólk sem er tímanna tákn.
En antrópósófar eru einnig
tímanna tákn. Þeir stefna fram á
við og með starfí sínu í dag und-
irbúa þeir jarðveginn fyrir þá stund
er mammon og neyslumenningin
hrynur og fólk þarfnast nýrra gilda
til að fóta sig, öruggar en fyrr.
Þrátt fyrir jákvæð skrif mín í
þeirra garð, þá er ekki ætlunin að
draga fram þá mynd af antrópósóf-
um sem hálf-heilögu fólki sem
fundið hefur hinn fullkomna veg.
Og skapað „útópíu" mitt í eyði-
mörkinni. Víst er „flísar" að finna
meðal þeirra, en það lætur mér
best að láta gagnrýnina eiga sig
þar til ég hef sjálfur losað um bjálk-
ann í mínu eigin auga.
Hér mun ég fjalla nokkuð al-
mennt um starfsemi antrópósófa
eins og hún birtist okkur hér í
Jama. En síðar mun ég fara dýpra
í sjálfan hugmyndagrunninn um
leið og ég kjmni einstaka þætti
antrópósófíunnar. Það mun ég fyrst
og frémst gera með viðtölum við
„leiðandi" antrópósófa í Jáma,
hvem á sínu sviði. Með þessum
greinum ætla ég mér ekki að selja
trúarbrögð eða boða nýtt heim-
spekikerfí. Antrópósófí er hvorugt.
Antrópósófí er grundvölluð af
austurríska hugsuðinum og vísinda-
manninum Rudolf Steiner á þrem
fyrstu áratugum þessarar aldar.
Líkt og nafnið felur í sér, þá er
antrópósófí ætlað að vera vegur til
þekkingar og visku um manninn;
að gefa vísbendingu um leið til
aukins þroska manneskjunnar
sjálfrar og hvemig hagsmunir
mannsins og umhyggja fyrir náttúr-
unni fara saman. Antróspóófí er
andleg vísindi; búvísindi; næringar-
fræði; uppeldis- og kennslufræði;
læknisfræði; listir. Antrópósófí
^allar raunvemlega um allt sem
manninum viðkemur.
Antrópósófí barst til Jáma með
Þjóðveijanum Gustav Ritter og
konu hans Lotte. Það var árið 1935
að þau flúðu ofsóknir Hitlers-
Þýzkalands og settust að á gömlum,
hálf-niðurföllnum búgarði skammt
fyrir utan Jáma, Mikael-gárden.
Þau höfðu í Þýzkalandi unnið með
þroskahefta einstaklinga sam-
kvæmt hugmyndum antrópósófí-
unnar um manninn, sjúkdóma,
uppeldi og nám. Á Mikael-gárden
héldu þau starfi sínu áfram með
nokkur þroskaheft böm og ungl-
inga. Býlinu fylgdi nokkurt ræktar-
land og var það eðlilega yrkt á
bíó-dýnamískan hátt. Arangurinn
af þeirri ræktun dró að sér annað
. fólk til starfa, sem sá að þama var
rökrétt og skynsamlegt andsvar við
sí-aukinni iðnvæðingu landbúnað-
arins á kostnað náttúrunnar.
Umsvifín á Mikael-gárden jukust
nokkuð ört. Aðeins sjö árum eftir
að starfið þar hófst fluttu fyrstu
nemendumir þaðan í burtu. Það
vom elstu nemendumir, ungling-
amir, sem fluttu áisamt nokkrum
starfsmönnum að öðrum gömlum
búgarði, Saltá-gárd, í útjaðri Jáma.
Það kom svo að því að starfs-
mennimir vildu að sín eigin böm
fengju kennslu samkvæmt „wald-
orfs“-uppeldisfræðinni. Og þá var
stofnaður skóli. Meiri og flölbreytt-
ari matar var þörf og smám saman
„En antrópósófar eru
einnig tímanna tákn.
Þeir stefna fram á við
og með starf i sínu í dag
undirbúa þeir jarðveg-
inn fyrir þá stund er
mammon og neyslu-
menningin hrynur og
fólk þarfnast nýrra
gilda til að fóta sig,
öruggar en fyrr.“
Sýnishom af byggingarlist Erik Asmussens. Frá þorpinu; til hægri
er bókasafnið en i húsinu lengst til vinstri er tónlistarsalur og bú-
staður nokkurra nemenda.
nemendur árlega við nám, fyrir
utan þá sem sækja þangað skemmri
námskeið. Þrír Islendingar stunda
þar nám í vetur. Flestir nemend-
anna búa í heimavist á svæðinu.
Kennslan fer hins vegar fram í
nokkrum húsum sem ýmist voru
þama fyrir eða hafa verið byggð
sérstaklega til að mæta sérhæfðum
þörfum antrópósófanna. Þar ber að
nefna „Robygge", en í því stóra
húsi er matsalur nemenda, stórt
eldhús, verslun, skrifstofur, íbúðir
og rúmgóðir „eurytmi“-salir. í öðr-
um húsum er bókasafn, tónlistarsal-
ur, fleiri „euiytmi“-salir, fyrir-
Iestrasalir og fleira sem tilheyrir
kennslunni á seminaríinu. í 7þorp-
inu“ er auk þess íbúðarhús, Orjan-
skólinn (waldorfs-skóli fyrir
„Hvíta húsið“. Elsta húsið í „þorpinu" i kringum Semin-
ariet. Það er mjög ólíkt þeim húsum sem byggð hafa
verið þarna á síðustu 25 árum. Það heldur sinni fyrri
reisn og virðuleika og þar er að finna fyrirlestrasali,
kennslustofur og skrifstofur.
jókst Jjöldi þeirra bænda á Jáma
svæðinu sem hófu ræktun á bió-
dýnamísku komi, ávöxtum og
grænmeti. Einhvemveginn svona
hefur starfsemi antrópósófa í Jáma
þróast. Hún hefur ekki gengið fram
samkvæmt miðstýrðu skipulagi.
Starfsemin hefur vaxið fram af
þörf og til staðar hafa verið mann-
eskjur sem tekið hafa frumkvæðið.
Það eru hugmyndir og draumar
einstaklinga sem hafa hrundið öllu
þessu f framkvæmd. Menn hafa
látið sig dreyma um stóra og full-
komna kvöm sem steinmalar
bíó-dýnamíska komið. Menn hafa
látið sig dreyma um bakarí. Menn
hafa látið sig dreyma um sjúkra-
hús. Menn hafa látið sig dreyma
um verkstæði sem býr til falleg og
varanleg bama-leikföng. Um vinnu-
staði fyrir þroskahefta. Um stað
þar sem hægt er að halda lengri
og skemmri námskeið. Um öðruvísi
„banka". Um innan- og utanhúss-
málningu úr hreinum náttúruefn-
um. Menn hafa látið sig dreyma.
Og draumamir hafa ræst. Og menn
dreymir áfram og ný áform taka á
sig mynd.
Járna í dag
Reiknað er með að rúmlega
fímmhundruð manns séu í „fullu
starfí" við eitthvert af þessumfy'ölda
antrópósófísku „fyrirtælq'a" og
„stofnana". Séu meðtaldir skóla-
nemendur, þroskaheftir skólanem-
endur og þátttakendur í öllum þeim
flölda námskeiða sem hér eru hald-
in, þá bætast við áðumefnda
fímmhundruð nokkur hundruð að
auki. Nokkuð af starfsemi antrópó-
sófa fer fram í sjálfum bænum en
mest er hún þó í útjaðrinum eða
nokkra kílómetra fyrir utan.
í Jáma búa í allt um sjö þúsund
manns svo að greinilegt er að antró-
pósófar — og aðrir þeir sem dregist
Vatnströppumar. í skrúðgarðinum í kringum Seminariet era fjórar slíkar vatns-
tröppur, hver með sinni Ijöra. Vatnið sem rennur um þá fyrstu er óhreinsað
frárennslisvatn frá öllu „þorpinu". Hreinsun frárennslisins er fólgin í þeirri
„rythmísku" hreyfingu sem vatnið fær í þessum nýrna-laga skálum og fyrir
tilstuðlan óliks þörungagróðurs í tjöraunum. Hreinsunin fer fram án kemískra
efna og vatnið er svo hreint þegar það fer fram í sjó að samkvæmt opinberum
stöðlum er leyfilegt að baða sig í því.
Bakhlið Öijanskólans. Annar tveggja waldorfsskólanna í Járna.
hafa hingað fyrir þeirra tilstilli —
setja sterkan svip á bæinn. Klæðn-
aður margra þeirra sker sig úr,
hvað efni og liti varðar. Saman-
borið við tískufólk heimsborganna
þá þykja antrópósófar örugglega
mjög „sveitó" í ullinni sinni og silk-
inu, auk annarra náttúruefna,
gjaman í bleiku, fjólubláu og slíkum
tónum. Og sjálfsagt er Jáma eitt
„fijósamasta" svæði Svíþjóðar; hér
er mjög mikið um bömn og heima-
fæðingar hvergi algengari. Læt ég
nú öllum formálsorðum lokið og
snúum okkur að sjálfri starfsemi
antrópósófa í Jáma í dag.
Rudolf Steiner
Seminarium
Hjarta starfsemi antrópósófa
liggur á svæði sem er um fímm
kílómetra utan við miðbæ Jáma.
Þar hefur byggst upp á tuttugu og
fímm árum lítið og sérkennilegt
„þorp", málað í litum sem undir-
strika sérstöðu þessa antrópó-
sófíska samfélags. Af þeirri
starfsemi sem þama fer fram er
auðvitað að nefna fyrst sjálft Ru-
dolf Steiner Seminariet; „æðsta
menntastofnun" antrópósófanna
hér. Þar eru að jafnaði um 130
nemendur frá 7—19 ára) og nýjasta
byggingin er Viðarklínikin, fyrsta
antrópósófíska sjúkrahúsið á Norð-
urlöndum. Ótrúlega falleg bygging.
Og samvaxið þessu antrópósófíska
„þorpi“ er Nibble-gárd; eitt hundrað
hektarar af bíó-dýnamísku ræktar-
landi. Húsin eru svo umvafin fjöl-
breytilegum og gróskumiklum
tijágarði; með tjömum og vatns-
tröppum sem hreinsa allt frárennsli
frá seminaríinu og öðrum húsum
þar í kring á náttúrulegan hátt án
allra kemískra hreinsiefna. Frá-
rennslið er síðan leitt, eftir að hafa
gengið í gegnum hreinsunarferlið,
Af „mannvitr-
ingnm“ í Jáma