Morgunblaðið - 02.12.1987, Blaðsíða 66

66
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1987

Húsmæðraskólinn
Ósk á Isafírði 75 ára
eftír Elsu Bjartmars
Þann 1. október síðastliðinn átti
Húsmaeðraskólinn Ósk á ísafirði 75
ára afmæli. Næstkomandi vor er
fyrirhugað að halda upp á afmælið
hér á Isafirði og eru allir gamlir
nemendur, kennarar og velunnarar
velkomnir. Pyrir þessari hátíð
standa Skólanefnd Húsmæðraskól-
ans, formaður hennar er Magdalena
Sigurðardóttir, Kvenfélagið Ósk og
Nemendasamband Húsmæðraskól-
ans. 15. maí 1974 var nemendasam-
bandið stofnað til þess að efla tengsl
gamalla nemenda og tengsl við
skólann. 1. október 1912 var Hús-
mæðraskólinn Ósk stofnaður. Var
það mikið afrek og þurfti mikla
bjartsýni, dugnað og þrautseigju til
að bera. Er það ekki síst frú Cam-
illu Torfason að þakka, en hún var
aðal frumkvöðullinn að stofnun
skólans.
Camilla Torfason
Camilla fæddist á ísafirði um
miðja nítjándu öld, dóttir hjónanna
Karenar Jörgensen og Stefáns
Bjamasonar sýslumanns. Fjórtán
ára flutti hún frá Ísafírði, en kemur
svo aftur 1904 með eiginmanni
sínum Magnúsi Torfasyni, sýslu-
manni í ísafjarðarsýslu.
Lagði hann málefnum um stofn-
un húsmæðraskóla lið og stuðlaði
að framgangi þeirra bæði í sýslu-
nefnd og bæjarstjóm. Camilla var
greind kona og gekk menntaveginn.
Islenskar konur höfðu ekki öðlast
rétt til stúdentsprófs á þessum
árum, en prófíð tók hún í Kaup-
mannahöfn og var því fyrst
íslenskra kvenna til að ljúka því
prófí.
Heimspekipróf tók hún líka og
lagði síðan stund á stærðfræði í tvö
ár, en hætti þá námi. Kenndi síðan
eitt ár við frk Langesskóla í Silke-
borg. Var hann heimavistarskóli
fyrir ungar stúlkur. Ýmislegt fleira
lærði Camilla á Hafnarárum sínum
>s.s. osta- og smjörgerð. Munu
kennslustörf hennar í Danmörku
hafa vakið áhuga hennar á mennta-
málum kvenna. Þegar hún hélt heim
til íslands var áhuginn svo mikill
að hún beitti sér fyrir stofnun hús-
mæðraskóla á ísafírði.
Meðal vina og þeirra sem hún
umgekkst mest vakti hún traust,
þótti ráðdeildarsöm og örugg til
forystu. Eftir að stuðlað að stofnun
Húsmæðraskólans á ísafírði árið
1912 og verið formaður skólanefnd-
ar í tvö ár, flutti Camilla til bróður
síns í Englandi, síðan til dóttur
sinnar í Kaupmannahöfn, loks hélt
hún til Reykjavíkur og bjó með
bömum sínum Jóhönnu og Brynj-
ólfí til dauðadags.
Hugur þeirra mæðgna var ávallt
hlýr til skólans.
Gaf Jóhanna skólanum málverk
af móður sinni, einnig stofnaði hún
sjóð til minningar um móður sína.
Birtist hér úrdráttur úr skipulags-
skrá sjóðsins.
1. grein
Sjóðurinn heitir Verðlaunasjóður
frú Camillu Torfason. Hann er eign
kvenfélagsins Óskar á ísafírði og
útnefnir félagið sjóðnum sérstaka
stjóm.
2. grein
Sjóðurinn er stofnaður af frú
Jóhönnu Magnúsdóttur, lyfsala, til
minningar um móður hennar, frú
Thom Petrine Camillu Torfason, f.
10. október 1864, stofnanda Kven-
félagsins Óskar á ísafírði og
formanns sama félags árin
1907—1914. En Kvenfélagið Ósk
stofnaði Húsmæðraskólann Ósk á
ísafírði árið 1912.
3. grein
Hlutverk sjóðsins er að verðlauna
nemanda eða nemendur húsmæðra-
skólans, er skara fram úr í
námsgreinum skólans og prúð-
mannlegu dagfari.
4. grein
Elsa Bjartmars
kaupstaðarins að taka mál þetta
að sér og veita til þess svo ríflegri
flárhæð að unnt verði að hefja starf-
semi skólans sem fyrst.
Kvenfélagskonur í Ósk stóðu fyr-
ir margskonar mannúðar- og
menningarmálum í bænum, mun
þó skólamálið hafa brunnið þeim
heitast á hjarta.
Á því Húsmæðraskólinn Ósk
kvenfélagskonum og fyrsta for-
manni félagsins, frú Camillu
Torfason, fyrst og fremst tilvist sína
að þakka.
Áfram unnu Óskarkonur að und-
irbúningi stofnunar skólans, til þess
þurfti aukið fjármagn. Veitti sýslu-
neöid Norður-ísafjarðarsýslu í
þessu skyni 300 krónur til væntan-
legs húsmæðraskóla á ísafírði, en
með því skilyrði að ísaflarðarbær
legði fram sömu upphæð. Gekk það
8, hið fyrsta tímabil, frá 1. október
1912 til vordaga 1917.
Nemendur skyldu vera 12 og var
kennt á tveimur 4ra mánaða nám-
skeiðum. Skólagjaldið var 100
krónur fyrir nemanda. Haustið
1914 var samþykkt að fella skóla-
hald niður næstkomandi skólaár,
vegna mikillar dýrtíðar og einnig
höfðu fáar umsóknir um skólavist
borist.
Óviðráðanleg atvik af völdum
fyrri heimsstyijaldarinnar urðu
þess valdandi að skólahald lagðist
niður frá 1917 til 1924. Fyrsta for-
stöðukonan frk. Pjóla Stefánsdóttir
hafði skapað skólanum traust og
vinsældir. Fannst því ýmsum
frammámönnum bæjarins ófyllt
opið skarð þegar skólinn hvarf af
sjónarsviðinu.
Félagskonur Óskar létu ekki bil-
bug á sér fínna heldur héldu þær
málinu vakandi þau ár sem skóla-
hald lá niðri. Loks var ákveðið að
skólinn starfaði að nýju og hófst
skólahald 1. október 1924 í Hrann-
argötu 9 (Glasgow). Ný forstöðu-
kona var ráðin frk. Gyða
Maríasdóttir, fædd og alin upp á
ísafírði. Gyða nam húsmæðra-
fræðslu í Danmörku, einnig starfaði
hún á matsöluhúsum, hlaut hún
hvarvetna lof fyrir fæmi í störfum.
. Ástkær var hún nemendum
sínum, til sanninda er stofnun
Minningarsjóðs Gyðu Maríasdóttur
sem nemendur hennar frá árinu
Húsmæðraskólinn Ósk stofnsettur 1912. Nýi skólinn tók til starfa 1948.
Stofnfé sjóðsins er verðbréf að
upphæð 16000 krónur, skráð á
nafn hans. Gjafafé sem sjóðnum
kann að áskotnast skal leggja við
höfuðstólinn, og auk þess að
minnsta kosti einn fjórða hluta árs-
vaxta.
Af þess_u má sjá að Húsmæðra-
skólinn Ósk stendur í mikilli
þakkarskuld við þær mæðgur, verð-
ur minning þeirra því ætíð í heiðri
höfð við skólann.
Saga skólans
Eigi er vitað hvenær fyrst var
farið að ræða um að stofna hús-
mæðraskóla á ísafírði. _En eftir
stofnun Kvenfélagsins Óskar 6.
febrúar 1907 verður þó vart við
ráðagerðir í þessa átt.
Á fundi í Ósk 15. mars 1911 var
í fyrsta skipti rætt um þessi mál.
í fundargerð félagsins segir: „Fund-
urinn óskar, að húsmæðraskóli
verði settur á stofn á ísafírði, og
skorar á Alþingi að taka þetta mál
að sér og veita fé svo ríflega, að
hægt verði að koma skólanum á fót
sem allra fyrst."
Einnig var skorað á bæjarstjóm
eftir, lögðu svo kvenfélagskonur
fram sömu upphæð til áhaldakaupa
fyrir skólann. „í eitt skipti fyrir
öll“ en það boðorð hefur ekki verið
haldið, má telja félagskonum það
til verðugs lofs.
Alþingi veitti í fjárlögum
1914—1915 1200 krónur í styrk til
skólans úr landssjóði. Stuðlaði þá-
verandi þingmaður ísafjarðar, séra
Sigurður Stefánsson í Vigur, að
framgangi málsins á Alþingi.
Ekki átti skólinn húsnæði fyrr
en árið 1948. Þess í stað hóf hann
göngu sína í leiguhúsnæði í Pólgötu
1932 stofnuðu á 30 ára skólaaf-
mæli sínu. Skyldi hluta sjóðsvaxt-
anna varið til að styrkja nemendur
Húsmæðraskólans Óskar sem vilja
afla sér framhaldsmenntunar í hús-
mæðrafræðum. Starfaði Gyða við
skólann þar til hún lést 7. júlí 1936.
Á næstu árum störfuðu ijórar for-
stöðukonur við skólann, þær vom:
Dagbjört Jónsdóttir frá Tungu í
Stíflu 1936—1940, Ingibjörg Jóns-
dóttir frá ísafirði 1941—1942,
Jónína Guðmundsdóttir frá Núpi í
Amarfírði 1942—1944, þá Þórey
Skaptadóttir 1944—1947, en hún
Stórútsölumarkaðurinn,
Iðnaðarmannahúsinu
■