Morgunblaðið - 07.04.1988, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 1988
Umbótaáætlun sljórnvalda í Sovétríkjunum:
Akveðnir þjóðfélagshöp-
ar hafa fyllst örvæntingn
- segir Míkhaíl S. Gorbatsjov Sovétleiðtogi
Moskvu, Reuter.
MIKHAÍL S. Gorbatsjov Sovétleiðtogi sagði á þriðjudag að „örvænt-
ing“ hefði gripið um sig meðal ákveðinna þjóðfélagshópa vegna
umbótáætlunarinnar, sem kennd er við „perestroiku“. Gorbatsjov
lét þessi orð falla er hann ræddi við Willy Brandt, fyrrum kansl-
ara Vestur-Þýskalands, og birti fréttastofan Tass ummæli hans.
Þá birtist í Prövdu, m’algagni sovéska kommúnistaflokksins, ítar-
leg úttekt á þeirri hugmyndafræði sem býr að baki umbótaáætlun
Gorbatsjovs og hugmyndinni um opinskáa umfjöllun (glasnost) og
var þar óspart vegið að fyrri stjómarherrum í Kreml.
Tass-fréttastofan hafði eftir
Gorbatsjov að stuðningur við um-
bótaáætlunina færi vaxandi en hún
hefði á hinn bóginn valdið nokkrum
ruglingi. „Ákveðnir menn hafa
fyllst örvæntingu. Sumir telja að
sjálft þjóðfélagið riði til falls,"
sagði Gorbatsjov er hann ræddi
við Brandt í Moskvu. Líkti Sovét-
leiðtoginn þessu við eðlisfræðilegar
uppgötvanir í byijun aldarinnar og
sagði að þá hefði mörgum þótt sem
grundvöllur raunvísinda, sjálft efn-
Grænland:
Ottastað
alnæmis-
faraldur
brjótist út
Kaupmannahöfn. Frá Niis Jörgen Bruun,
fréttaritara Morgfunblaðsins.
LANDLÆKNIRINN í Græn-
landi, Jens Misfeldt, hefur sagt
opinberlega, að hann óttist, að
alnæmisfarakiur kunni að bijót-
ast út þar í landi. Tfu manns
hafa nú greinst með alnæmis-
smit, en Misfeldt telur nær sanni,
að tala smitaðra sé milli 20 og 30.
Fundist hafa smitberar utan
stærsta áhættuhópsins, homma.
Smit hefur greinst hjá einum gagn-
kynhneigðum karli. Allir smitber-
amir tíu eru karlar, og hefur sjúk-
dómurinn ekki brotist út hjá neinum
þeirra.
Landlæknirinn sagði í viðtali við
dagbiaðið Grönlandsposten, að sú
staðreynd, að smit hefði fundist
meðal gagnkynhneigðra, gæfi til-
efni til að óttast, að faraldur gæti
brotist út.
ið, hefði „horfíð“ út úr heimsmynd
vísindanna. Nú óttuðust sumir að
hið sama ætti við um sósíalismann.
Gorbatsjov bætti við að hann
myndi engu að síður halda fast við
umbótaáætlunina í því skyni að
„bæta líf Sovétborgara".
íhaldsmenn gagnrýndir
í umfjöllun Prövdu var harka-
lega vegið að andstæðingum um-
bótaáætlunarinnar og voru
„íhaldsmenn" sakaðir um að þrá
stöðnun og spillingu, sem einkennt
hefði valdaskeið Brezhnevs, fyrr-
um Sovétleiðtoga. Þá voru þeir
hinir sömu fordæmdir fyrir þær
sakir að hafa haldið uppi vömum
fyrir Jósef Stalín. Um þann síðar-
nefnda sagði í úttekt Prövdu að
hann hefði haldið uppi skipulegri
kúgun og beitt aðferðum sem
hefðu í engu verið í samræmi við
stjómunarhætti sósíalismans. Af-
leiðingamar hefðu verið skelfilegar
fyrir íbúa landsins og tafíð stórlega
fyrir framförum í Sovétríkjunum.
Minnast menn þess ekki að Pravda
hafí gagnrýnt Stalín á svo afdrátt-
arlausan hátt og telja sérfræðingar
um sovésk málefni engan vafa
leika á því að skrif þessi hafi hlot-
ið blessun stjómmáladeildar so-
véska kommúnistaflokksins.
Áhersla logð á lýðræði
í viðræðum sínum við Willy
Brandt sagði Gorbatsjov að um-
bótatilraunir Níkíta Khrútsjovs,
sem tók við af Stalín, hefðu mistek-
ist vegna þess að forystumenn
flokksins hefðu ekki verið reiðu-
búnir til að gefa almenningi færi
á að taka virkan þátt í breytingun-
um. Sagði hann Kremlveija af
þessum sökum nú leggja höfuðá-
herslu á aukið lýðræði á öllum
sviðum þjóðlífísins. Vandinn væri
sá að jafnframt þyrfti að koma á
„andlegum umbótum" eða algerri
umskipan hugans til þess að Sovét-
borgarar gætu hrint í framkvæmd
HITACHI HLJOMTÆKJASETT
með geislaspilara
róttækum breytingum á samfélag-
inu.
Gorbatsjov. sagði að umbótaá-
ætlunin hefði vakið athygli erlend-
is og margir væru reiðubúnir til
að styðja þessa viðleitni stjórn-
valda. Hins vegar rejmdu „ákveðin
öfl“ á Vesturlöndum að hindra
framgang umbótastefnunnar
vegna þess að þau óttuðust að
Sovétríkin elfdust auk þess sem
þessi „öfl“ væri uggandi vegna
stefnubreytingar Sovétstjórnarinn-
ar á sviði utanríkismála.
Reuter
i'
Gamla aðferðin valin
Vestur-Þjóðveijinn Johann Kammerer notar tvo hesta til að
flytja þijá tijáboli úr skógi nálægt Miinchen. Hann kýs gömlu
aðferðina við tijáflutningana vegna þess að vélar sem áður voru
notaðar höfðu valdið spjöllum á skóginum.
Sovétríkin:
Hugsanlega slakað á regl-
um um vegabréfsáritanir
Helsinki, Reuter.
LEV Zaikov, yfirmaður Moskvu-
deUdar sovéska kommúnista-
flokksins og einn valdamesti
maður landsins, sagði i viðtali,
sem birtist i gær í finnsku dag-
blaði, að ráðamenn væru þessa
dagana að íhuga hvort slaka
bæri á reglum um végabréfsá-
ritanir tíl Sovétríkjanna. Um
þessar mundir eru 40 ár liðin
frá því að Finnar og Sovétmenn
gerðu með sér vináttusáttmála,
sem kveður á um samstarf
ríkjanna tveggja á sviði efna-
hags- og stjóramála.
Zaikov sagði í viðtali við dag-
blaðið Helsingin Sanomat að nú-
verandi kerfí væri í endurskoðun
Bandaríkin:
Lögbundið gæða-
mat á fiskmeti
enn á döfinni
Wahington, frá Ivari Guðmundssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
/»/*RONNING
•//'// heimilistæki
KRINGLUNNI -SÍMI (91)685868
TUTTUGU neytendafélög i
Bandaríkjunum hafa enn skor-
að á Bandaríkjaþing að lög-
binda sem alira fyrst strangt
gæðamat á fiskmeti tU manneld-
is. Þingið hefir tU þessa dregið
að taka afstöðu fyrr en fiski-
málanefnd, sem rannsakar mál-
ið, hefir lokið störfum.
Lee Wedding, framkvæmda-
stjóri Fiskistofnunar Banda-
ríkjanna (National Fisheries Instit-
ute), hefír hvatt til varfæmi í
þessu máli og lagt til, að Banda-
ríkjaþing fresti aðgerðum þar til
fyrir liggur skýrsla frá sérstakri
fískimálanefnd, sem hefír mats-
málið til athugunar.
í kappræðum, sem nýlega fóru
fram á vegum NFI og Neytenda-
sambandsins, benti Lee Wedding
á, að þingið hefði þegar látið gera
nákvæma rannsókn á öllum atrið-
um, sem snúa að heilnæmi í með-
ferð fískmetis samkvæmt núgild-
andi lögum og reglum. Rannsókn
fískimálanefndarinnar muni vafa-
laust Ieiða í ljós, hvort núgildandi
lög o g reglur um meðferð fískmet-
is eru nægjanlegar eða ekki. Þar
til þær niðurstöður liggi fyrir sé
ekki tímabært að setja ný lög um
þetta atriði.
Frú Ella Hass, sem mælti fyrir
munn neytendasamtakanna, taldi,
að það væri greinilegt, að það
væru svo margar ástæður fyrir
að setja ný lög og strangari en
nú gilda um meðferð fískmetis til
manneldis, að það mætti ekki
dragast lengur að þingið sam-
þykkti lög uni strangara mat og
eftirlit með fískmeti en nú ætti sér
stað.
Fiskmatið er eitt af þeim mál-
um, sem snerta sjávarútveg
Bandaríkjanna og fiskframleið-
endur, sem selja físk á Bandaríkja-
markaði. Málið verður tekið til
meðferðar á ársþingi NFI, sem að
þessu sinni verður haldið í lok
þessa mánaðar í New York-borg.
en samkvæmt gildandi reglum ber
útlendingum að sækja um vega-
bréfsáritun hyggist þeir sækja
Sovétríkin heim. „Ég tel að við
munum smátt og smátt falla frá
þessum reglum. Þegar litið er til
samskipta Finnlands og Sovétríkj-
anna kann að fara svo að Finnar
geti fyrstir Vesturlandabúa ferðast
til Sovétríkjanna án vegabréfsárit-
unar,“ sagði hann.
Zaikov, sem almennt er talinn
þriðji valdamesti maður Sovétríkj-
anna á eftir þeim Míkhaíl S. Gor-
batsjov, aðalritara sovéska komm-
únistaflokksins og Jegor Ligatsjov,
helsta hugmyndafræðingi Kreml-
veija, nefndi engar ákveðnar dag-
setningar í þessu sambandi og
benti á að bæta þyrfti verulega
ferðamannaþjónustu í Sovétríkjun-
um. „Það þarf að bæta vegakerfíð
,reisa hótel og skipuleggja tjald-
svæði," sagði Zaikov og bætti við
að ef til vill gætu Sovétmenn og
erlendir aðilar stofnað hlutafélög
í þessu skyni.
Zaikov er staddur í Finnlandi
vegna hátíðarhalda í tilefni þess
að 40 ár eru liðin fraá því að
Finnar og Sovétmenn gerðu með
sér vináttusáttmála. Samkvæmt
ákvæðum hans er Finnum meðal
annars skylt að veijast sérhverri
árás sem Þjóðveijar eða banda-
menn þeirra kunna að hefja til
austurs í átt að Sovétríkjunum.
Bretland:
Uggandi um aukin
„gróðurhúsaáhrif“
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frímannssyni, fréttaritara Morgnnblaðsins.
BRESKIR vísindamenn hafa
komist að raun um, að hitinn á
jörðinni hafi aldrei mælst hærri
en á síðastliðnu ári. Ástæðan er
mengun og þau „gróðurhúsa-
áhrif“, sem hún veldur.
„ Vísindamenn við háskólann í
Austur-Anglíu hafa rannsakað
vandlega gögn um hitastig á síðast-
liðnu ári og komist að raun um, að
hitinn á jörðinni hafi aldrei mælst
hærri. Meðalhiti ársins var 0,33
gráðum hærri en meðaltal áranna
1950 til 1979, sem var 15 gráður.
Hæstur hiti hafði áður mælst árið
1983.
Dr. Phil Jones, einn vísindamann-
anna, sagði, að þessi niðurstaða
bryti ekki í bága við gróðurhúsa-
áhrifin, sem eru í því fólgin, að
koltvígyldi, sem stafar af mengun,
hleypir ekki út sólarhita frá jörð-
inni. Aðrar skýringar á þessari hita-
breytingu dygðu ekki, hvorki aukin
virkni sólarinnar né lyk frá eldgos-
um.
Vísindamenn óttast langtíma-
áhrif þessara hitabreytinga, bráðn-
un heimskautajöklanna og hækk-
andi sjávarborð. Einnig gæti veður-
lag breyst.
Vísindamennimir komust að
raun um, að þessar breytingar
hefðu ólík áhrif á ólíkum stöðum.
í Alaska og á Yukon-skaganum
hefði hiti hækkað, í Skandinavíu
hefði hann lækkað lítillega, en eng-
in breyting orðið í Vestur-Evrópu.