Morgunblaðið - 07.04.1988, Síða 47

47
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 1988
Grímur Engilberts
ritstjóri-Minning
Þeim fækkar nú óðum sem á
fjórða áratugnum settu svip á bæj-
arlífið í Reykjavík. Um það leyti
er undirritaður kom til höfuðborg-
arinnar frá sínum litla heimabæ og
gerðist sendill á reiðhjóli hjá þekktu
rafiðnaðarfyrirtæki í miðbænum,
voru Kjarval og Steinn og Vilhjálm-
ur í Skáholti jafn sjálfsagðir í Aust-
urstræti og sjálft Pósthúsið og að
jafnaldramir gengju í matrósaföt-
um úr Braunsverslun eða Soffíubúð
á hátíðum og tyllidögum.
Þetta voru þeir tímar þegar
kreppan margumtalaða þrúgaði líf
landsmanna, stríð yfírvofandi í Evr-
ópu og Hitler hét þrumandi ræður
og kreppti hnefann, en Chamber-
lane forsætisráðherra Breta veifaði
regnhlífinni og lýsti yfir að friður
væri tryggður um okkar daga.
Langt í austri ríkti Stalín. Menn
skiptust í flokka þá sem nú, en
línumar vom skarpari í pólitíkinni,
kommúnistar og nasistar fóm fræg-
ar kröfugöngur 1. maí og það var
slegist. Bömum bannað að fara í
miðbæinn á svona dögum, enginn
vissi hvað fyrir gat komið.
Þetta og margt fleira rifjaðist
upp þegar minnst er góðs vinar,
Gríms Engilberts ritstjóra. Svona
vom tímamir þegar hann var á
mótunarskeiði, atvinnuleysi og
landlæg fátækt. Lífsbaráttan var
hörð. Hver og einn varð að hjálpa
til við öflun lífsviðurværis. Hver sá
sem hafði vinnu, enda þótt hún
gæfi ekki ýkja mikið í aðra hönd,
þótti hólpinn.
Grímur fæddist á Njálsgötu 42 í
Reykjavík hinn 19. maí 1912, fjórði
sonur hjónanna Sigutjóns
Grímssonar af Bergsætt og Birgittu
Jónsdóttur frá Þurá í Ölfusi. Eldri
bræður vom Bjami, Sigursteinn og
Jón. Húsráðendur á Njálsgötu 42
vom mikið dugnaðar- og ráðdeild-
arfólk. Heimilið mitt á milli fátækt-
ar og bjargálna. Þess er áður getið
að línumar í stjómmálunum vom
skarpar og átökin á ritvellinum
hörð og það vom þau einnig þar
sem tekist var á um kaup og kjör.
Menn skipuðu sér í sveitir lengst
til hægri og lengst til vinstri.
Grímur gerðist harður vinstrimað-
ur, með því gæti hann best lagt lítil-
magnanum í þjóðfélaginu lið. Hann
starfaði um árabil með ýmsum þeim
mönnum sem vom leiðandi á vinstri
væng stjómmálanna og hafði þar
varanleg áhrif. Þar kom þó að hann
hætti afskiptum af stjómmálum,
enda þótt hann fylgdist grannt með
því sem fram fór á vettvangi þjóð-
mála.
Árið 1930 hóf Grímur prentnám
í ríkisprentsmiðjunni Gutenberg,
sem þá var til húsa við Þingholts-
stræti. Námið sóttist vel því ungi
maðurinn var duglegur og greindur
vel. Á þessum ámm vom berklar
landlægir. Grímur veiktist, senni-
lega vegna smits á vinnustað. Hann
átti við þennan erfiða sjúkdóm að
stríða um nokkum tíma, en náði
síðar fullum bata. Vegna færni í
starfí og reglusemi var Grími ung-
um falin verkstjóm í setjarsal og
því starfí gegndi hann lengi.
Árið 1956 gerðist Grímur rit-
stjóri bama- og unglingablaðsins
Æskunnar. Þetta aldna og virðu-
lega blað dafnaði vel undir stjórn
hans, ferskleiki og nýjar hugmyndir
vom alls ráðandi á síðum þess og
Qöldi áskrifenda óx jafnt og þétt.
Fyrstu árin sem Grímur var rit-
stjóri Æskunnar var hann jafn-
framt enn verkstjóri í setjarasal
prentsmiðjunnar Gutenberg. Að
sinna þannig tveim umfangsmiklum
og vandsömum störfum samtímis
er afrek sem fáir leika eftir.
Þar kom að ritstjórinn varð ein-
göngu ritstjóri, gerðist starfsmaður
Stórstúku íslands. Enda þótt þeir
sem þekktu Grím vissu hve góður
og mikilvirkur blaðamaður hann
var, kom hugkvæmni hans og fersk-
leiki í ritstjóm blaðsins mörgum á
óvart. Hann innleiddi nýja nútíma-
lega þætti sem undantekningalaust
höfðuð til ungu lesendanna jafnt
sem þeirra eldri og Æskan, þessi
uppáhaldsgestur heimilanna í
landinu um áratugi, blómstraði sem
fífill í túni.
Það var ekki einungis að efnistök
Gríms á blaðinu væm á þann veg
að afla Æskunni vinsælda. Hitt
vissu færri að hann vann þama
margra manna verk, með því að
skipuleggja blaðið út í ystu æsar.
Próf. Þorbjörn Sigur-
geirsson — Kveðjuorð
Mig langar í örfáum orðum að
minnast þess mikilhæfa heiðurs-
manns, Þorbjöms Sigurgeirssonar,
sem kvaddur var í gær. Við kynnt-
umst við heldur óvanalegar aðstæð-
ur, í eldgosinu í Heimaey 1973.
Þorbjöm átti, eins og heimsfrægt
varð, hugmyndina og fmmkvæðið
að því, að vatnskælingu hrauns var
beitt til vamar höfn og byggð á
Heimaey og var það í fyrsta sinn
í veraldarsögunni sem vatnskæl-
ingu var beitt til að hafa áhrif á
rennslisstefnu hrauns.
Hugmyndina setti Þorbjöm fram
á allra fyrstu dögum gossins og var
hún fyrst reynd með tiltölulega litl
um dælum slökkviliðs Vestmanna-
eyja. Árangurinn var strax augljós.
Síðan var dælum fjölgað eftir
föngum og með sívaxandi árangri.
Allan tímann sem gosið stóð vann
Þorbjöm nótt með degi að því að
fylgjast með hraunstraumnum frá
eldstöðvunum og við að ráðleggja
hvemig tiltæku dæluafli skyldi beitt
á hveijum tíma. Hann unni sér aldr-
ei hvfldar og mörgum fannst hann
oft hætta lífi sínu úti á rennand:
hrauninu.
Með þessu gaf Þorbjöm björgun-
armönnum stórtækt vamarvopn í
hendur sem breytti vonlítilli vöm í
öfluga sókn áður en yfír lauk.
Það er sannfæring mín og ann-
arra sem vel hafa kynnt sér málin,
að án þessara aðgerða væri byggð
í Vestmannaeyjum nú aðeins svipur
hjá sjón. Innsiglingin, mikill hluti
hafnarinnar og mestur hluti mið-
bæjarins hefði fyllst af hrauni.
Eftir gos vann svo Þorbjöm ötul-
lega að því að fínna ráð til að nýta
hitann í hrauninu til upphitunar
bæjarins.
Ifyrir allt þetta standa Vest-
manneyingar og þjóðin öll í mikilli
þakkarskuld við Þorbjöm Sigur-
geirsson.
Blessuð sé minning hans.
Ég sendi aðstandendum hans
mínar innilegustu samúðarkveðjur.
Magnús H. Magnússon
Umbrot var svo nákvæmt að þegar
til prentsmiðjuvinnunnar kom þurfti
vart að breyta nokkurri línu. Þegar
svo fagmannlega er að verki staðið
verður setning og umbrot fljótlegra
og ódýrara en ella. Með þessari
miklu nákvæmnisvinnu, sem að
vemlegu leyti var unnin heima á
kvöldum og frídögum, sparaði rit-
stjórinn útgáfunni mikla íjármuni.
Það var á fyrstu ritstjómarárum
Gríms að samstarf okkar hófst. Við
efndum til verðlaunagetrauna í
Æskunni, þar sem fyrstu verðlaun
vom utanlandsferðir með Flugfé-
lagi Islands, en aukaverðlaun flug-
ferðir innanlands og bækur. Með
þessa verðlaunahafa fómm við
Grímur víða um Evrópu og
Ameríku. Myndir og frásagnir birt-
ust síðan í blaðinu. Þátttaka í verð-
launagetraunum var mikil og ýmis
ungmenni sem hlutu utanlandsferð
héldu tryggð við Grím í mörg ár.
í skrifum Gríms Engilberts og
því efni sem hann tók til birtingar
í Æskunni kom glöggt í ljós hve
annt hann lét sér um hina upp-
vaxandi kynslóð. Að hafa gott fyrir
bömum, segja þeim sögur sem laða
hið jákvæða fram í mannssálinni.
Ég vissi að honum sárnaði þegar
yngri bókmenntasnobbar af vinstri
vængnum veittust að þessum rit-
stjómarstíl. Hann lét það hins veg-
ar ekki á sig fá og hélt uppeteknum
hætti með mannbætandi lesefni í
blaðinu.
Annar ríkur-þáttur í fari Gríms
Engilberts var kímnigáfa. Hann
gerði óspart grín að sjálfum sér og
öðrum, sagði sögur sem vom
ógleymanlegar. Hann var manna
glaðastur í góðra vina hópi, eftir-
herma svo af bar og maður fór allt-
af í góðu skapi af fundi hans. Ég
hefí aldrei þekkt mann svo gjörsam-
lega lausan-við snobb og höfðingja-
dýrkun sem Grím. í hans augum
vom allir jafnir, manngildið var það
sem gerði einn öðmm meiri. Grímur
Engilberts kvæntist hinn 4. apríl
1944 eftirlifandi konu sinni, Lauf-
eyju Magnúsdóttur Engilberts, mik-
ilhæfri konu og mikilla mannkosta.
Þau eignuðust einn son, Birgi
Engilberts rithöfund og leikmynda-
smið. Laufey dvelur á sjúkrahúsi í
þann mund er þessar línur em fest-
ar á blað, hefír eins og Grímur átt
við vanheilsu að stríða nú um hríð.
Það ertil marks um samhekini þess-
arar fjölskyldu og fágæta fórnar-
lund, að þegar þau hjón misstu
heilsu með stuttu millibili, tók Birg-
ir sonur þeirra frí frá störfum í
Þjóðleikhúsinu til þess að annast
þau og hjúkra heima á Njálsgötu
42.
Grímur lést hinn 15. mars sl.
Hafði verið á sjúkrahúsi en komið
heim til stuttrar dvalar. Hann lagði
upp í þá ferð sem okkur öllum er
búin frá æskuheimilinu, sem var
heimili hans alla tíð.
Við minnumst góðs vinar, mikils
mannkostamanns. Við María, synir
okkar og fjölskyldur þeirra sendum
Laufeyju og Birgi dýpstu samúðar-
kveðjur.
Sveinn Sæmundsson
Talaðu við
ofefeur um
eldhústæki
Gódan daginn!
iáLLEITSTOlLá
4ra vikna vornámskeið hefst
25. apríl. Fjölbreytt og skemmti-
legt kerfi fyrir alla aldurshópa
(yngst4ára).
Innritun og upplýsingar í síma
25620 kl. 15-16.
k\
Ballettskóli A. #
Eddu ^
Scheving
Skúlatúni 4