Morgunblaðið - 14.04.1988, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDApUR 14. APRÍL 1988
37
Efri deild:
Frumvarp um virðisauka-
skatt til annarrar umræðu
FRUMVARP ríkisstjórnarinnar
til laga um virðisaukaskatt var
samþykkt í gær til annarrar um-
ræðu og nefndar í efri deild Al-
þingis.
Jón Baldvin Hannibalsson fjár-
málaráðherra flutti framsögu með
frumvarpinu. Hann rakti í ítarlegu
máli forsögu þessa frumvarps, en
gerði síðan grein fyrir efnisatriðum
þess.
Nokkrar efnislegar breytingar
hafa verið gerðar á frumvarpinu, frá
því sem var þegar þáverandi fjár-
málaráðherra, Þorsteinn Pálsson,
lagði það fram í desember 1986.
Meginbreytingamar felast í því að
skatthlutfallið lækkar í 22% úr 24%,
í stað sérreglu um lægra skatthlut-
fall í viðskiptum milli bænda og af-
urðastöðva, er nú gert ráð fyrir sama
hlutfalli þar og í öðrum viðskiptum
og í stað sérstakrar úrskurðamefnd-
ar í tilteknum málum varðandi skatt-
skyldu og framkvæmd, er gert ráð
fyrir að slíkt vald verði í höndum
ríkisskattanefndar, eins og er í sölu-
skatti. Einnig er rýmkuð heimild til
þess að veita gjaldfrest á virðisauka-
skatti í innflutningi.
Um kosti hins nýja kerfís sagði
fjármálaráðherra að þeir fælust í því
aðaleinkenni hans, að hann leggðist
í raun aðeins einu sinni á sama verð-
mæti, hversu oft sem það gengi á
milli viðskiptastiga. Þetta gerði það
Þriðja umræða bjórmálsins í neðri
deild (fyrri deild málsins) hélt áfram
í gær.
Steingrímur J. Sigfússon
(Abl/NE) mælti fyrir breytingartil-
lögum sem hann flytur ásamt fleiri
þingmönnum. Hin fyrri gerir ráð
fyrir því að bjórheimild frumvarpsins
verði þrengd, það er miðuð við
áfengt öl með 3,25 til 4,0% vínanda
að rúmmáli sem styrkleikahlutfall.
Sú síðari að kveða skuli á um það
að næstu 10 árin verði varið úr ríkis-
sjóði til fræðslu og forvamarstarfa
gegn neyzlu áfengis og annarra
vímuefna jafngildi a.m.k. 75 m.kr.
á núgildandi verðlagi.
Steingrímur sagðist helzt vilja
bjórfrumvarpið „dautt og grafíð".
Ef þessar breytingartillögur verði
hinsvegar samþykktar muni hann
ekki leggjast gegn því við atkvæða-
greiðslu eftir þriðju umræðu.
PáU Pétursson (F/NV) sagði til-
lögur Steingríms varhugaverðar. Sú
fyrri væri tillaga um milliöl, eins
og það sem Svíar hefðu gefíst upp
á - og Finnar væru langþreyttir
orðnir á. Hann minnti og á að láns-
fjárlög væru barmafull af skerðing-
arákvæðum um að ekki skuli veija
úr rfkissjóði meiru en þar ti'.teknum
fjárframlögum til einstakra mála,
þrátt fyrir ákvæði sérlaga um veru-
lega hærri fjárframlög. Síðari tillaga
Steingríms væri því einnig haldlftil,
í ljósi reynslunnar.
Guðmundur Bjarnason, heil-
brigðisráðherra, kunngerði, að
hann hafi lagt fram í stjómarflokk-
unum fmmvarp um heilbrigðis- og
forvamarstarf. Það yrði iagt fram á
Alþingi til kynningar fyrir þing-
lausnir. Hann benti á forvamarstarf
gegn tóbaksnotkun sem dæmi um
að verkum að honum fylgdu ekki
uppsöfnunaráhrif eins og söluskatti,
en með afnámi uppsöfnunaráhrifa
næðust fram mikilvægir kostir virð-
isaukaskatts umfram söluskatt:
Framleiðslugreinum eða fram-
leiðsluaðferðum væri ekki mismun-
að, samkeppnisaðstaða íslenskra
fyrirtækja gagnvart erlendum bætt-
ist, hann hefði ekki áhrif á val neyt-
enda á neysluvörum eða þjónustu
og ylli ekki tilviljanakenndri hækkun
framfærslukostnaðar eftir því hvort
framleiðslustig sömu vöru væru fleiri
eða færri eða sölustaður fjarri eða
nærri upprunastað.
Auk þessa benti fjármálaráðherra
á að innheimta og eftirlit með álagn-
ingu yrði mun öruggari en í sölu-
skatti; innheimtan dreifðist á fleiri,
sjálfvirkt eftirlitskerfi skapaðist og
auðveldara væri með allt eftirlit í
heilsteyptu og rökréttu skattkerfi.
Um áhrif á verðlag sagði Jón
Baldvin að lækkun skatthlutfallsins
myndi þýða um 1% lækkun vöru-
verðs almennt og vísitala fram-
færslukostnaðar lækkaði um 3%,
byggingarkostnaðar um 1% og lána-
skjaravísitala um 2,3%.
Gert er ráð fyrir að virðisauka-
skattur verði lagður á nær alla vöru
og þjónustu. Undanþegin verður eft-
irtalin sala og þjónusta: Þjónusta á
sviði heilbrigðis- og félagsmála,
fólksflutningar, póstþjónusta, vá-
það, hvemig ná megi árangri, án
þess að banna einstakar tegundir
tóbaks. Sama máli ætti að gegna
um áfengi, sem sinna mætti betur
en gert hafí verið.
Ráðherra ræddi bæði um verð-
stýringu á neyziu áfengis og viðvar-
anir á umbúðum til að halda aftur
af neyzlu. Hinsvegar þjónaði
tvískinnungur í áfengismálum litlum
tilgangi. Hann kvaðst ekki geta
svarað fyrirspumum um kostnað
heilbrigðisþjónustunnar vegna
áfengisneyzlu, en hann væri mikill.
Ragnar Arnalds (Abl/NV) taldi
órökrétt að taka eina áfengistegund
(bjór) út úr öðmm og láta sérreglur
gilda um hana. Hann kvaðst hafa
staðið fyrir þeirri breytingu á síðasta
bjórfrumvarpi í efri deild Alþingis
að það gengi til þjóðaratkvæðis.
Sérvitringar í neðri deild hafí hins-
vegar staðið gegn þeirri eðlilegu
málsmeðferð með þeim afleiðingum
að málið hafí strandað. Ragnar
kvaðst í ljósi þessarar reynslu ekki
hafa forgöngu um tillögu um þjóðar-
atkvæði nú, þó hann styddi líklegast
slíka tillögu, ef fram kæmi. Loks
fylgdi hann þeim tillögum sínum úr
hlaði, sem kveða á um sérstaka
nefndarskipan til að gera tillögur
um það hvem veg draga megi úr
heildameyzlu áfengis — og frá er
sagt í upphafi þessarar fréttafrá-
sagnar.
Steingrímur J. Sigfússon sagði
það rangt mat hjá Páli Péturssyni
að tillaga sín fæli í sér milliöl. Hér
væri um að ræða létt milliöl eða
léttöl. Lögbundið ákvæði um fjár-
framlag til forvamarstarfs tryggði
og betur en ekkert ákvæði fjármögn-
un slíks starfs. Erfitt væri að standa
að skerðingu strax á hæla ákvörðun-
tryggingarstarfsemi, bankaþjónusta
og þjónusta ferðaskrifstofa. Einnig
verður undanþegin leiga á' íbúðar-
húsnæði, að undanskilinni leigu á
hótel- og gistiherbergjum og samko-
musölum.
Jón Baldvin viðurkenndi að við
upptöku virðisaukaskattsins myndi
innheimtukerfið verða þyngra í vöf-
um vegna fjölgunar framteljenda úr
14.000 í 26.000, en á móti kæmi
að framteljendur myndu skila 6
skýrslum á ári í stað 12 nú. Starfs-
mönnum [ virðisaukaskattskerfínu
mun fjölga um u.þ.b. helming að
sögn fjármálaráðherra. Hann taldi
þó ekki eðlilegt að bera saman við
söluskattskerfið, sem væri undir-
mannað, auk þess sem virðisauka-
skattkerfíð yrði langstærsti tekju-
þáttur ríkisins og hlutfallslegur til-
kostnaður við hann minni en nokk-
urs annars skatts eða tekna.
Guðrún Agnarsdóttir (K/Rvk)
ítrekaði það að Kvennalistakonur
væru enn sem fyrr á mót skattlagn-
ingu matvæla, sem komið hefði ver-
ið á í söluskattsbreytingum í tengsl-
um við fjárlögin. Kvað hún þennan
skatt koma mjög illa við hinar efna-
minni fjölskyldur í landinu. „Um
þetta er grundvallar pólitískur
ágreiningur," sagði Guðrún. Guðrún
kvaðst óttast yfírbyggingu skatt-
kerfísins og einnig kvaðst hún ekki
geta séð hvemig vöruverð á milli
ar, sem tengdist afgreiðslu bjór-
frumvarpsins.
Stefán Valgeirsson (SJF/NE)
sagði framkomnar breytingartillög-
ur við bjórfrumvarpið tímaskekkju.
Þær ættu það sameiginlegt að reyna
að sætta menn við að samþykkja
bjórinn yfir sig. Efalítið væru þær
samt fluttar af góðum hug. En hann
myndi greiða þeim öllum mótat-
kvæði.
Þegar hér var komið frestaði for-
seti umræðunni, vegna annarra dag-
skrármála. Þingflokkafundir stóðu
síðan milli fjögur og sex síðdegis.
Bjórumræðan hófst síðan aftur um
kvöldið.
Jón Baldvin Hannibalsson
landshlutajafnaðist. Guðrún játti því
að breytingin myndi koma sér vel
fyrir útflutningsgreinamar, en hins
vegar fengi hún ekki séð hvemig
hinn almenni borgari kæmi betur
út úr því en söluskattskerfínu.
Svavar Gestsson (Abl/Rvk) benti
á að litlar breytingar hefðu átt sér
stað á þessu frumvarpi, frá því sem
Þorsteinn Pálsson lagði fram. „Sá
sem mótmælti hárðast þá var núver-
andi fjármálaráðherra, en nú hafnar
hann öllum fyrri röksemdum sínum.“
Svavar sagði þingmenn Alþýðu-
bandalagsins vera andvíga fram:
varpinu af eftirfarandi ástæðum: í
því fælist matarskattur, innheimtur
væri skattur af veigamiklum þáttum
sem áður hefðu verið undanþegnir,
eins og menningu, minnka væri ver-
ið skattlagningu fyrirtækja á kostn-
að einstaklinga, kerfíð hefði í för
með sér stóraukna fjölgun inn-
heimtuaðila og skriffínnsku og kost-
aði 40 nýja embættismenn og ágóði
kerfisins (1.000 milljónir) væri allt
of lítill miðað við svo róttæka breyt-
ingu.
Guðmundur Agustsson (B/Rvk)
taldi virðisaukaskattinn koma sér'
vel fyrir útflutningsgreinamar og
samkeppnisgreinar í iðnaði, en á
honum væru ýmsar aukaverkanir,
eins og aukið bákn, auk þess sem
hann myndi ekki skila sér í minni
skattsvikum. Guðmundur taldi eðli-
legt að tvö skattstig yrðu innleidd í
virðisaukaskattinn, annað fyrir
nauðsynjavörur og hitt fyrir annan
vaming og boðaði hann breytingatil-
lögur Borgaraflokksins í þá áttina.
Halldór Blöndal (S/Nle) kvaðst
vera sammála Guðrúnu Agnarsdótt-
ur um það að virðisaukaskatturinn
kæmi útflutningsatvinnuvegunum
og samkeppnisiðnaðinum til góða og
benti á að það hlyti að bæta lífskjör-
in almennt í landinu. Virðisauka-
skattskerfið taldi Halldór vera
merkilegt skref í þá átt að uppræta
svik á greiðslu opinberra gjalda.
Heimildarákvæði
í iðnaðarlögum:
Greiðir götu
erlends
áhættu-
fjármagns
NEÐRI deild Alþingis sam-
þykkti í gær, að viðhöfðu
nafnakalli, með 21 atkvæði
gegn 12, lög sem heimila
iðnaðarráðherra að veita
undanþágu frá skilyrðum
iðnaðarlaga um að meira en
helmingur hlutafjár í iðn-
fyrirtækjum hér á landi
skuli vera eign manna bú-
settra á íslandi.
Heimild þessi er hin sama
og fólst í undanþáguákvæði
iðnaðarlaga allt frá árinu
1927, þar til ákvæðið féll út
úr iðnaðarlögum 1978.
Hin nýju lög heimila iðnað-
arráðherra að veita undan-
þágu til að greiða götu erlends
áhættuflármagns inn í íslenzk
hlutafélög, í formi eignaraðild-
ar, „enda standi sérstaklega
á“, eins og segir í lagagrein-
inni.
Skattgreiðslur
ÍSAL í þijú ár:
4,8 millj-
ónir Banda-
ríkjadala
Skattgreiðslur ÍSAL vegna ál-
bræðslunnar í Straumsvík síðast-
liðin þtjú ár vóru þessar: 1985
1.413.086 Bandaríkjadalir, 1986
1.552.998 dalir og 1987 1.782.815
dalir.
Friðrik Sophusson, iðnaðarráð-
herra, hefur svarað fyrirspum frá
Hjörleifi Guttormssyni (Abl/Al) um
skattgreiðslur ÍSAL. í svari ráð-
herra kemur fram að skattgreiðsl-
umar hefðu orðið hinar sömu sam-
kvæmt eldra kerfí, ef gilt hefði
þessi ár. Greiddur var gmnntaxti
framleiðslugjaldsins, en hann er 20
Bandaríkjadalir á áltonn.
Ársreikningi ÍSAL fyrir árið
1987 ber að skila fyrir 1. júní 1988.
Sá ársreikningur gengur síðan til
óháðrar endurskoðunar, sem ríkis-
stjómin lætur vinna og ljúka á fyr-
ir 1. október 1988.
Sverrír Hemiaimsson um breytiiigartillögu við bjórfrumvarpið:
Ekkí tvískinnungur
SVERRIR Hermannsson (S/Al)
segir að það sé ekki tvískinn-
ungur hjá honum að flytja
breytingartillögu við bjórfrum-
varpið þrátt fyrir að hann ætli
að greiða atkvæði gegn sjálfu
frumvarpinu. Slíkar ásakanir
hefðu þó ekki komið honum á
óvart. Breytingartillaga Sverr-
is er þess efnis að lagt verði
fimm króna gjald á hveija 33
8Í flösku af bjór sem renni í
sérstakan safnasjóð. Þing-
mennimir Ólafur G. Einarsson
(S/Rn) og Ámi Gunnarsson
(A/Ne) sökuðu hann um
tvískinnungshátt vegna þessa í
umræðum iim málið.
Sverrir sagði í umræðum í neðri
deild Alþingis á þriðjudag að það
hefði ekki komið honum á óvart
að hann yrði sakaður um tvískinn-
ungshátt. Ástæðan fyrir því að
hann flytti þessa breytingartillögu
væri að hann vildi ekki láta kenna
sig við að vera að þvælast fyrir
málinu, að reyna með einhveijum
vinnubrögðum að koma í gegn
breytingartillögu sem myndi or-
saka að málið þyrfti enn nýja
umferð í þinginu þegar svo stutt
væri eftir af starfstíma þingsins.
Síðan sagði Sverrir „Og að
tala um að það sé annar tónn hjá
mér þegar ég sé það fyrir mér
að málið er tapað hér í deildinni,
að skilvísir menn sem þekkja
lungu og lifur í hv. efri deildar
þingmönnum hafa sýnt mér fram
á að þar munar enn meira hlut-
fallslega í þeirri deild en þessari
hv. deild, þá geri ég þessa tilraun
og það er ekkert undarlegt við
hana af því sem þörf menningar-
safna er svona rík, ekkert annað
sem að baki býr. Menn geta hald-
ið áfram að velta sér upp úr þessu
og geri þeir svo vel ef þeir hafa
lyst á, ef þeir halda og ef þeim
hefur fundist á málflutningi
mínum að ég sé ótrúverðugur og
sé að leika tveim skjöldum, að ég
vilji eftir allt saman að þessi ósköp
séu samþykkt, þá er það sjálfrátt
að ætla mér slíkt, það er þeim
alveg sjálfrátt."
Sverrir sagði afgreiðslu fjár-
veitinganefndar á menningar-
starfsemi ekki vera með þeim
hætti að úr yrði greitt. Með þess-
um saftiasjóð fengist mikiivægt
ijármagn í þessa starfsemi.
Þingmaðurinn sagði það ekki
koma sér á óvart að upphlaup
yrði vegna þessarar tillögu, hann
vissi hvaða öfl lægju þar að baki.
Það væri heldur ekkert óeðlilegt
þar sem gróðafíknin væri ekkert
minni fíkn en eiturlyfjafíknin.
Þessi tillaga myndi- minnka
„gróða ölsalanna" og myndi áhugi
„ölgróðamannanna" á samþykkt
frumvarpsins minnka ef hún yrði
samþykkt.
Að lokum sagði Sverrir: „Ég
hefði að sjálfsögðu kosið að geta
komið slíkri tillögugerð við eftir
dúk og disk, eftir að allt var að
fullu frágengið og atkvæða-
greiðslur hefðu gengið um málið
og það tapað. En svona lítur dæ-
mið út fyrir mér að það sé tapað,
því miður, og ég hlýt að haga
mér samkvæmt því.“
Ragnar Arnalds:
Órökrétt að hafa sér-
reglur um bjórinn
Ragnar Arnalds (Abl/NV) og fleiri þingmenn hafa Lagt frani breyt-
ingartillögu um ákvæði til bráðabirgða í bjórlagafrumvarpið. Ákvæð-
ið gerir ráð fyrir skipan fimma manna nefndar til að gera tillögur
er stuðlað gætu að því að draga úr heildarneyzlu áfengis. Nefndinni
ber að fjalla um hvernig beita megi betur verðlagningu áfengis í
þessum tilgangi, ennfremur áprentuðum viðvörunum á umbúðir öls
og annars áfengis, meðal annars um áfengishlutfall með hliðsjón áf
ákvæðum umferðarlaga. Nefndin skal og „gera tillögur um sérstaka
fræðsluherferð um áfengismál, einkum meðal skólafólks, er hefjist
eigi síðar en mánuði áður en lög þessi koma til framkvæmda".