Morgunblaðið - 19.04.1988, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. APRÍL 1988
BRÉF FRÁ BANGLADESH:
„Verði ég að gjalda fyrir
baráttuna með lífi mínu...“
Spjallað við Sjeik Hasinu Wajid og vangaveltur um stjórnmálaástandið
eftir Jóhönnu
Kristjónsdóttur
„Ég hef margsinnis verið sett
í fangelsi, ferðafrelsi mitt skert
og ég hef fengið líflátshótanir
oftar en ég get talið. En það
hvarflar ekki að mér að gefast
upp, baráttan stendur um, hvort
Bangladesh verður lýðræðisríki
eins og föður minn, Mujibur Rah-
man, dreymdi um, þegar hann
lýsti yfír sjálfstæði íandsins 1971.
Ég kæri mig kollótta um hættuna
og óvild stjómarherranna og Ers-
hads hershöfðingja. Verði ég fyrr
eða síðar að gjalda fyrir baráttuna
með lífí mínu, vona ég að hún
hafí ekki verið háð til einskis."
Þetta sagði Hasina Wajid, leið-
togi Awami-flokksins og sjö ann-
arra stjómarandstöðuflokka, sem
hafa sameinast undir hennar for-
ystu. Við sátum í bókaherberginu
á heimili hennar í Dhaka, en þar
var faðir hennar myrtur 1975.
Skotgötin voru um allt herbergið
og hún sýndi mér þau eins og
helgan dóm.
Hún er í ljósum sari og látlaus
í fasi, en hitnar í hamsi þegar hún
fer að tala og öðru hveiju lítur
hún á mig og segir eins og til
skýringar: Ég er nefnilega hug-
sjónamaður eins og faðir minn ...
Hún sagðist hafa verið glöð að
veita mér viðtal, hún vissi að ís-
lendingar hefðu stutt Bangladesh
og veitt þeim hjálp þegar hungurs-
neyðin geisaði í landinu 1973—
1974. Hún sagðist muna að vél
sem stjómað hefði verið af íslend-
ingi hefðí farizt við Dhaka er hún
var að koma með hjálpargögn og
að ýmsir íslendingar hefðu verið
í landinu við hjálpar- og kennslu-
störf í fískveiðum. __
Áður en ég fékk að ganga á
hennar fund var aðstoðarkona
hennar látin ræða við mig, það
átti greinilega að vera milt og
blítt spjall um daginn og veginn,
en breyttist svona hægt og rólega
í einhvers konar yfírheyrslu. En
þegar mér var svo borið te og
smákökur, þóttist ég vita að ég
hefði staðizt þetta hálf skrítna
próf.
Menn greinir á um, hvað valdi
vinsældum Hasinu Wajid. í raun-
inni hefur hún lítið gert af því,
fremur en stalla hennar Khalida
Zia, leiðtogi Þjóðarflokksins, að
setja fram raunhæfar tillögur.
Hún hefur haldið uppi óvæginni
gagnrýni á Ershad, sem hún kall-
ar alltaf „hershöfðingja" og telur
forsendur alls að hann fari úr for-
setastóli. Augljóst er að hún nýtur
föður síns og þeirra vinsælda sem
hann naut, einkum áður en hann
tók við stjóm landsins. Sjálf er
hún bæði geðþekk og falleg kona,
en hún „höfðar til tilfínninga
fremur en skynsemi" sagði ein-
hver við mig. Og bætti raunar
við, að það væri sennilega partur
af eðli Bangladesha. Khalida Zia
hefur að undanfömu þótt ívið
málefnalegri og mér skilst að
keppni milli þeirra hafí harðnað
enn upp á síðkastið og Hasina er
sögð óttast að missa frá sér flokka
yfír í raðir Þjóðarflokks Khalidu.
I samtalinu við mig neitaði hún
þessu náttúrulega, en benti á að
milli þessara flokka væri djúp-
stæður skoðanamunur á því,
hvemig ætti að Ieysa vanda
Bangladesh. Þá var auðvitað tilva-
lið að spyija hana hvemig hún
myndi gera það.
Hún brást við á þann hátt, sem
virðist nokkuð dæmigerður. Að
flytja þrungna ræðu um fómir og
baráttu, skrifræði og spillingu
stjómvalda, ritskoðun og kúgun.
Og svo? sagði ég.
— Við viljum stöðva þessa
samsærispólitík Ersads hershöfð-
ingja. Við viljum lýðræði. í kosn-
ingunum 1986 kom glöggt í ljós,
að fólk vildi breytingu. Við höfíim
sannanir fyrir því að með réttu
áttum við að fá 226 sæti af 300,
en Ershad hershöfðingi lét breyta
úrslitunum. Við hefðum átt að fá
umboð til að mynda stjóm, það
leikur enginn vafi á því. Og svo
í kosningunum nú greiddu aðeins
atkvæði morðingjar föður míns
og nokkrir tækifærissinnar. Þeir
segja að kosningaþátttakan hafí
verið 50 prósent, en við vitum
betur. Við staðhæfum að hún fór
ekki yfír 1%, sem þýðir að um 460
þúsund hafí kosið af 46 milljónum.
Það sér hver maður að slíkar kosn-
ingar eru ekki marktækar í alvöru.
— Og svo? sagði ég. — Það er
varla nóg að efna til kosninga og
Myndir af forsetanum eru alls staðar og tíundað rækilega
hvað hann er alltaf að gera: færir fátækri telpu kjól að klæð-
ast í — eða hittir Reagan Bandaríkjaforseta.
vinna. Hvað ætlið þið að gera?
— Já, ég vil sem sagt að alvöru-
þing verið kosið. Þing sem er ein-
hvers megnugt og hefur vilja til
að vinna. I staðinn fyrir að hreiðra
um sig makindalega. Við verðum
að efla iðnað í landinu og byggja
akuryrkjuna — sem gefur mesta
möguleika hér — upp frá grunni.
Það verður að takmarka fólks-
Ijölgunina með fræðslu og hefja
skipulagningu heilbrigðisþjón-
ustu, sem er í molum. Það verður
að leiða fólk f skilning um gildi
menntunar, sem hefur verið af-
rækt gersamlega. Fólk hvorki
hirðir um að láta böm sfn í skóla
né hefur efni á því. Menntunin á
Kosningaspjiild til stuðnings Ershad.
Óeirðalögregla handtekur „friðarspilli“ á kosningadag.
að vera ókeypis og það á að sýna
fólki fram á að það borgi sig að
mennta sig. Nú er öllum ráðum
beitt gegn því að fólk sem er
andsnúið stjóminni Ijúki fram-
haldsmenntun, því að stjómin er
með puttana í öllu. Með því að
skipuleggja þessa þætti sem ég
hef nefnt á nýjan hátt tækist einn-
ig að draga úr atvinnuleysi, sem
nú er'20 prósent og þó trúlega
meira. Við verðum að uppræta
spillinguna sem blómstrar í æðstu
röðum, þar sem menn hagnast á
gull-, eiturlyfja- og vopnasmygli.
Mútur viðgangast hvert sem litið
er. Nokkur þúsund valdamenn
skara eld að sinni eigin köku og
Ershad hershöfðingi mokar pen-
ingum í herinn til að hafa hann
sér undirgefínn.
Hún leit á mig og sagðist vona
að þetta svaraði spumingu minni
um hvemig mætti leysa vanda
Bangladesha. Ég yppti öxlum og
sagði kurteislega, að mér fyndist
þetta dálítið almennt orðað. Hvort
hún og hennar menn hefðu gert
einhvers konar „vinnuskrá" þar
sem þetta væri allt skilgreint nán-
ar. Hún bandaði hendinni frá sér
og sagði dálítið óþolinmóð:
— Það er ekki þörf á því. Við
vitum hvað við viljum gera og
hvemig við ætlum að vinna. Ég
er ekki að sækjast eftir völdum
fyrir mig persónulega, skilurðu,
ég veit að ég naut í upphafí arf-
leifðarinnar sem faðir minn skildi
eftir sig. En ég vona að ég hafí
sannað að ég er traustsins verð,
enda hópast fólk til okkar og við
fínnum þann hljómgrunn sem við
eigum alls staðar. Eg er alin upp
á pólitísku heimili og faðir minn
var hugsjónamaður og ég sat við
fótskör hans og lærði af honum.
Þetta er auðvitað gott og gilt,
svo langt sem það nær. En samt
blasir við að Mujibur Rahman
reyndist Bangladesh ekki sá
stjómandi sem flestir vonuðu.
Hann hafði verið ötull og táp-
mikill í stjómarandstöðu og kom
Mukthi Bahini — frelsishemum —
óumdeilanlega á laggimar. Meðan
frelsisstríðið geisaði í landinu, þar
sem pakistanskir hermenn sýndu
viðbjóðslega grimmd, sat Mujibur
lengst af í fangelsi í Vestur-
Pakistan. Ziaur Rahman, einn
nánasti samstarfsmaður hans, tók
þá við stjóm Mukhti Bahini og
með vopnasendingum frá Indveij-
um tókst þeim að veijast. Hetju-
skapur margra þessara manna er
í minnum hafður. Að lokum sauð
svo upp úr milli Indveija og Pa-
kistana og indverski herinn réðst
inn í landið og mótstaða Pakistana
var brotin á bak aftur og þann
16. desember lýsti Mujibur yfír
að landið Bangladesh væri orðið
að raunveruleika.
Hann hét löndum sínum þá að
innan sex mánaða skyldi Bangla-
desh geta brauðfætt sig, hann hét
að byggja upp akuryrkju og iðn-
að, efla menntun og bæta heil-
brigðisþjónustuna. En þegar á
reyndi virðist Mujibur ekki fær
um að leiða landið á friðartímum.
Uppbyggingin fór fyrir lítið og
síðan kom uppskerubrestur, flóð
og hungursneyð sem gerði honum
og mönnum hans lífíð harla óbæri-
legt 1973-1974.
Auðvitað var það hægara ort