Morgunblaðið - 09.12.1989, Qupperneq 44

MORGUNBLAÐH) LÁUGARDAGÚR 9. DESÉMBÉR 1989'
44gt
Er sama hvað-
an gott kemur?
Hjátrú, endurholdgun og kristin trú
eftir Örn Bárð
Jónsson
Markvisst trúboð
Á einhverri útvarpsrásinni var
verið að tala við konu um miðils-
hæfileika hennar og andatrú. I sjón-
varpinu var talað við mann er
stundar andalækningar og í stærsta
dagblaði þjóðarinnar sem barst inn
um iúguna sama kvöldið og fyrr-
greindir þættir voru sendir út var
stórt viðtal við erlenda konu er tel-
ur sig vera sérfræðing í talnaspeki
og dultrú. Morgunblaðið er einn
sterkasti málsvari trúarlegra við-
horfa sem engan veginn geta sam-
rýmst kristinni trú. I blaðinu eru
reglulega birtar greinar um þessi
viðhorf, en kristið efni nánast horf-
ið af síðum þess. Sýnd hefur verið
þáttaröð um svipað efni á Stöð 2.
Þetta er aðeins brot af því trúboði
sem fram fer reglulega í fjölmiðlum
á íslandi. Opnaðar hafa verið versl-
anir í Reykjavík til að hjálpa fólki
að iðka þessi framandi trúarbrögð
sem leiða fólk frá Kristi og inn á
annarlega vegi sem að lokum enda
í vegleysu. Samtök hafa verið stofn-
uð um hindurvitni og fréttamenn
hafa verið eins og mý á mykjuskán
í kringum menn sem iðka forneskju
trúarbrögð og ganga á glóðum. Er
þetta tilviljun eða-er hér á ferðinni
skipulagt átak til að koma inn hjá
fólki öðrum trúarhugmyndum en
kristnum?
Ástæðan fyrir því að ég skrifa
^þessa grein er sú að mér ofbýður
andvaraleysi íslendinga gagnvart
hinum ýmsu andlegu straumum er
berast til landsins. Menn tala um
mengun náttúrunnar og tungunnar
og hafa af því miklar áhyggjur. En
ekki er síður ástæða til að hafa
áhyggjur af þeirri mengun trúar-
innar sem nú á sér stað i hinum
svokallaða kristna heimi og leiðir
menn frá kristinni trú í þúsunda
tali svo að menn fljóta, bókstaflega
talað, sofandi að feigðarós.
Skapari — sköpun
íslendingar hafa löngum verið
hallir undir hindurvitni. Álfa- og
andatrúfn ber því vitni svo og hjá-
trú hvers konar. Kristinn maður
getur ekki, ef allt er með felldu,
verið hjátrúarfullur. Hann veit sig
lifa í veröld sem sköpuð er af Guði.
Jörðin, stokkar, steinar, tré og
runnar eru ekki íverustaðir goð-
magna. Samkvæmt sköpunartrú
Biblíunnar er Guð utan við sköpun
sína en rennur ekki saman við hana
eins og í algyðistrú (pantheisma) í
austrænum trúarbrögðum. Þegar
kristin trú barst tii Evrópu olli hún
miklum framförum í tækni og ekki
síst ræktun. Menn hættu að óttast
skógana og goðmögn jarðar og fóru
að nema ný lönd og plægja akra —
m.ö.o. hjátrú vék fyrir skynsemi.
Brotthvarf goðmagna úr umhverfi
mannsins er bein afleiðing hins
hebreska-kristna lífsskilnings sem
aðgreinir sköpun og skapara.
Andatrú
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að andatru er útbreidd hér á
landi, en að andatrú sé blandað
saman við kristna trú á sér fáar
hliðstæður. Ég minnist þess er ég
var í Englandi fyrir nokkrum árum
að ég sá sérstaka andatrúar„kirkju“
í Brighton. Þar eru menn heiðarleg-
ir og koma saman undir réttum
merkjum. Hér á landi hafa sálar-
rannsóknir orðið að trúarbrögðum
(andatrú) og þar með hætt að vera
gagnleg vísindi. I fræðilegri flokkun
er andatrú talin til sérstakra trúar-
bragða sem eru af allt öðrum meiði
en kristin trú. Hugmyndafræði
spíritismans er náskyld indverskri
trúarhugsun um karma og þroska-
ferli í átt til fullkomnunar. Áhugi
á guðspeki er allnokkur hér á landi,
en uppistaðan í kenningu guðspek-
innar (theosophy) er samblöndun
margra trúarbragða er nefnist á
fræðimáli syncretismi og kalla má
grautartrú á íslensku. Við fyrstu
sýn kann það að virðast göfugt að
aðhyllast slíkar kenningar, en við
nánari skoðun kemur fljótlega í ljós
að slík samblöndun er ekki fram-
kvæmanleg, a.m.k. ekki með tilliti
til kristinnar trúar. Það er eðli henn-
ar að aðgreina sig frá öðrum trúar-
brögðum. Kristur hefur algjöra sér-
stöðu í heimi trúarbragðanna og
er, samkvæmt kristinni kenningu,
eina ieiðin til Guðs. Hann segir
sjálfur: „Ég er vegurinn, sannleik-
urinn og lífið. Enginn kemur til
föðurins nema fyrir mig.“ (Jóh.
14.6). Nú geta menn auðvitað
skynjað Guð innan allra trúar-
bragða v.þ.a. allir menn hafa í sér
þrá eftir Guði. Guð getur opin-
berast okkur í sköpuninni á þann
hátt að menn skynji fegurð sólar-
lagsins, tign fjallanna og himinsins
eða í hinu smáa og fagra eins og
liljum vallarins. Guð opinberast
okkur ennfremur í samviskunni,
þessu undarlega „tæki“, sem virkar
á líkan hátt í öllum mönnum án
tillits til uppeldis og innrætingar.
Náttúran og sámviskan geta sagt
okkur að Guð sé til, en um innra
eðli hans segir lítið sem ekkert. Það
er Biblían sem flytur okkur vitnis-
burð um samskipti Guðs og manna
á löngum tíma og samkvæmt krist-
inni trú hefur Guð sjálfur birst okk-
ur mönnum í Jesú Kristi. Guð kom
sjálfur í Kristi og birti okkur hver
hann er í raun, að hann er kærleik-
ur, að hann ber umhyggju fyrir
sköpun sinni, en er ekki óræð vídd
í alheimsgeimi, ekki ópersónulegur
kraftur, heldur persónulegur Guð
sem elskar og þráir lífssamfélag við
manninn.
Ein leið eða margar?
Það sem trúarstefnurnár, sem
nú berast til íslands, eiga sameigin-
legt er að kjarninn í þeim er kom-
inn úr indverskri heimspeki eða
öðrum austrænum trúarbrögðum.
En er það ekki allt í besta lagi?
Eru ekki margar leiðir til Guðs? Svo
mætti halda í fljótu bragði. En í
ljósi orða Jesú Krists er aðeins um
eina leið að ræða. Hin ýmsu trúar-
brögð geta vissulega varpað ljósi á
lífið og tilveruna og flutt almenna
opinberun eða lífsspeki sem allir
geta aðhyllst en þau flytja ekki al-
gilda lausn á vanda mannsins. Ef
við berum saman kristna trú og
t.d. Búddhadóm kemur í Ijós að þar
er mikill munur á. Gautama Búddha
leitaðist við að flýja heiminn og
þjáningar hans með ákveðnum að-
ferðum. í kenningu Búddhadóms
kemur fram að fylgjendur hans
skulu auðsýna öllum mönnum góð-
vild og meðaumkun. Menn eiga þó
ekki að flækja sig um of í örlög
meðbræðra sinna. I fornum textum
er varað við of nánum kærleika til
annarra: „Kærleikur leiðir af sér
áhyggjur. Kærleikur leiðir af sér
ótta. Sá sem er fijáls undan kær-
leikanum er hvorki áhyggjufullur
né óttasleginn." (ÚrDhammapada.)
Bemm þetta saman við orð Jesú:
„Elska skaltu náunga þinn eins og
sjálfan þig. . . Elskið óvini yðar.“
Líf Jesús ber þess vott að hann
fórnaði sér fyrir aðra og hvetur
fylgjendur sína til að láta sér annt
um aðra þrátt fyrir áhyggjur og
ótta. Starf Móður Teresu í Kalkútta
á Indlandi ber þessu fagurt vitni.
Þar birtist kærleikur gagnvart
manninum í neyð hans. Umhyggjan
brýtur múra sem aðgreina menn í
stéttir sem þeir eru sagðir fæðast
inn i fyrir tilstilli hins ópersónulega
karma-lögmáls. í kristinni kenn-
ingu eru engar stéttir, því allir
menn eru jafnir frammi fyrir Guði.
Endurfæðing og
endurholdgun
Kjarninn í mörgum austrænum
Öm Bárður Jónsson
„Menn tala um mengun
náttúrunnar og tung-
unnar og hafa af því
miklar áhyggjur. En
ekki er síður ástæða til
að hafa áhyggjur af
þeirri mengun trúar-
innar sem nú á sér stað
í hinum svokallaða
kristna heimi.“
trúarbrögðum er karma-lögmálið. Á
Indlandi er það viðtekinn sannleikur
að tilveran sé þjáning. Reynsla
Búddha hafði sannfært hann um
þetta. Hann taldi sig hafa fundið
orsök þjáningarinnar: Annars vegar
sprettur hún af þeirri röngu hug-
mynd að veröldin sé raunveruleiki,
hins vegar af lífsþorstanum sem
veldur því að maðurinn er bundinn
fastur við tilveruna. Það er eigin-
girni mannsins, tilfinningar hans
og nautnaþrá sem gerir það að
verkum að hann er fastur í enda-
lausri röð fæðinga og dauða. Þetta
kemur ennfremur fram í hindúasið.
Sífelld endurholdgun felur í sér
þjáningu vegna þess að hvert líf
hefur í för með sér meiri eða minni
þjáningar. Takmark mannsins er
að frelsast frá endurfæðingum og
hverfa inn í nirvana en það er end-
ir alls. Endurholdgun er skv. þessu
böl en ekki gleðitíðindi. Álitið er
að hugmyndir manna um endur-
holdgun eigi sér rót í þeirri vitund
eftir Selmu
Júlíusdóttur
Vegna fréttar frá Verðlagsráði
ríkisins um gjaldskrá Samtaka dag-
mæðra í Reykjavík viljum við taka
eftirfarandi fram:
Á fjölmennum fundi 27. nóvem-
ber var einróma samþykkt að halda
fast við þau gjöld-sem dagmæðurn-
ar taka í dag. Dagmæður eru verk-
tak'ar en hafa flestallar tekið mjög
langt fyrir neðan venjulegt verk-
takagjald vegna tillitssemi við for-
ráðamenn þeirra barna sem vistast
hjá þeim.
Þær eru með lægstu dagvistar-
gjöldin og verður fólk að varast að
tala um gjöld sem foreldrar borga
á móti ríki og sveitarfélagi. Það er
aðeins brot af raunverulegum dag-
vistargjöldum. Samtökin hafa gefið
sínum félagsmönnum leiðbeinandi
gjaldskrá og hafa félagsmenn geng-
ist undir meiri kvaðir hvað varðar
námskeið, skiptingu vöggubarna og
eldri barna og starfsaldurslauna-
skref en félagsmenn annarra sam-
taka.
Hver dagmóðir hefur fullan
sjálfsákvörðunarrétt um viðskipti
sín og viðskiptavina sinna innan
íslenskra viðskiptalaga.
Ef að dagmæður í Kópavogi og
Hafnarfirði treysta sér til að vinna
á lægri taxta er það þeim alveg
fijálst en þær hafa þá viðmiðun á
sínum útreikningi fyrir gjaldtöku
að þær draga frá verkamannalaun-
manna að eitt lífshlaup dugi ekki
til fullkomnunar. Ennfremur hafa
menn komist að raun um að góðir
menn geta þjáðst og vondir notið
velgengni. Það er m.ö.o. á grund-
velli réttlætiskenndar sem menn
hafa búið sér til þessa kenningu.
Þetta leiðir hugann að því að kenn-
ingar annarra trúarbragða eru hug-
myndir manna um Guð en í krist-
inni trú er um að ræða hið gagn-
stæða þ.e.a.s. opinberun Guðs. Guð
kom sjálfur til manna og birti þeim
sannleikann og þegar Guð upplýsir
sálarsjón manna og þeir skynja sig
frammi fyrir almáttugum Guði í
fyrirgefandi náð eru þeir endur-
fæddir. Endurfæðingin er gjöf Guðs
sem miðlað er til manna í skírninni
og þeir taka á móti með játningu
og eftirfylgd við Krist. Endurfæð-
ing að kristnum skilningi er allt
annað en endurholdgun. Spurning-
unni um endurholdgun svaraði Jes-
ús neitandi er menn spurðu hvort
Jóhannes væri Elía endurkominn
og sömuleiðis er menn álitu hann
vera einhvern hinna gömlu spá-
manna. Hugmyndir manna á dög-
um Jesú um að Elía spámaður
væri kominn eða ætti að koma
byggðust á því að menn væntu
samskonar krafts og var í lífi Elía
forðum. í frásögn 2. Konungabók-
ar, 2. kafla, kemur fram að Elía
var burtnuminn — hann dó ekki.
En Elísa, lærisveinn hans, hlaut
tvöfaldan kraft Elía og hélt áfram
starfi hans. Það sem menn væntu
að sjá á dögum Jesú var maður sem
bjó yfir krafti Elía. Hér er hug-
myndin um heilagan anda, sem
kemur yfir menn og dvelur í þeim,
lögð til grundvallar. Andinn er
kraftur Guðs sem kom yfir Elía,
Elísa og síðar yfir kristna menn á
hvítasunnudag. í 17. kafla Matthe-
usarguðspjalls segir Jesús að Elía
sé þegar kominn og átti þar við
Jóhannes skírara. Hér er átt við
kraft Elía sem hafði birst í Jóhann-
esi. Ef Jóhannes var Elía sjálfui
endurholdgaður, af hveiju birtist
þá ekki Jóhannes á fjallinu í um-
ræddri frásögn í stað Elía þar sem
hinn fyrrnefndi hafði þá þegar ver-
ið hálshöggvinn? Endurfæðing og
endurholdgun eru andstæður en
ekki tvær hliðar á sama máli. Sá
sem endurfæðist í Kristi öðlast nýtt
hugarfar, nýja hugsun, nýja Iífssýn.
Endurfæðing á sér stað hér í þessu
lífi þegar Kristur kemur inn í líf
manna en er ekki tengd dauða og
„ Við vonum að nú takist
að ná eyrum ráða-
manna og að dag-
mæðramálin komist á
mannsæmandi grund-
völl.“
um um 20% vegna áætlunar um
að þær geti sinnt störfum fyrir sjálf-
an sig á meðan þær gæta fjögurra
bama allan daginn. Við í Reykjavík
álítum að þetta sé ógerningur nema
barnaverndar sé ekki fyllilega gætt.
Dagmæður á íslandi búa við
mjög ólíka réttarstöðu miðað við
önnur Evrópulönd. Að áliti okkar
er alls ekki líðandi lengur sú mann-
réttindastaða sem þær búa við.
Staða þessara mála er þannig að
nauðsynlegt er að stjómarmenn
landsins láti rannsaka mjög gaum-
gæfilega öll þau mál og sjái til
þess að lög verði sett um svo
ábyrgðarmikið starf. Við munum
fara fram á rannsókn á afgreiðslu
verðlagsráðs á dagmæðrataxtan-
um.
Það er hryggilegt ef svo slæmt
sé mannréttindakerfi íslendinga að
dagmæður þurfi að leita hjálpar
fyrir mannréttindadómstólum ann-
arra landa.
í sex ár hafa samtökin reynt að
byggja starfsemina upp með barna-
vernd fyrst og fremst að viðmiðun
en hægt hefur gengið vegna þess
framhaldslífí. Tröppugangurinn
sem andatrúarmenn (spiritistar) og
aðrir, sem byggja á austrænum trú-
arbrögðum, boða mönnum að eigi
sér stað handan grafar er alls ekk-
ert fagnaðarerindi fremur en endur-
holdgun. Hún er lögmálstrú, bölvun
yfir manninum sem verður að vinna
sig upp í áliii hjá almættinu með
svita og tárum. Kristur boðaði ræn-
ingjanum á krossinum allt annað
er hann sagði við hann: „í dag
skaltu vera með mér í paradís.“
(Lúk. 23.43b). Og alkunna er
áhersla sú er Lúther lagði á inni-
hald textans í Rómveijabréfinu
1.16-17 sem birtir mönnum það
fagnaðarerindi að þeir lifi fyrir trú
en ekki lögmálsverk. Jesús segir:
„Sá sem trúir á mig mun lifa þótt
hann deyi.“ (Jóh. 11.25), Og í Róm-
veijabréfinu 10.9-10 segir: „Ef þú
játar með munni þínum: Jesús er
Drottinn — og trúir í hjarta þínu,
að Guð hafi uppvakið hann frá
dauðum, muntu hólpinn verða. Með
hjartanu er trúað til réttlætis, en
með munninum játað til hjálpræð-
is.“ Hér er tekinn af allur vafi um
hjálpræðið. Það verður hvorki keypt
með verkum né því að maðurinn
endurholdgist milljón sinnum. Slíks
þrældóms gerist ekki þörf, þökk sé
Jesú Kristi. Við lifum aðeins einu
sinni og í þessu lífi gefst okkur
tækifæri til að gefast Kristi. í opin-
berun Guðs segir m.a.: „ . . . það
liggur fyrir mönnum eitt sitt að
deyja og eftir það fá sinn dóm.“
(feitletrun mín. Hebr. 9.27). Annað-
hvort styðjast menn við opinberun
Guðs í Kristi eða sína eigin grautar-
trú. Mönnum er fijálst að trúa
hveiju sem þeir vilja en sannleikur-
inn er og verður aðeins einn: Jesús
Kristur, krossfestur, dáinn og upp-
risinn. í honum er hjálpræðið —
honum einum.
Helstu heimildir:
— Biblían (1981)
— Per Erik Person „Att tolka Gud
i dag“, LiberLaromedel, útg. í Lundi
1979.
— „Búddhadómur", Gunnar J. Gunn-
arsson tók saman, Námsgagnastofn-
un 1983.
— „The Lion Handbook to the Bible“,
Lion Publishing, England 1973.
— Erindi Tissa Wcerasingha sem
hann hélt í Odda (HÍ) í janúar 1989.
Hann er prestur frá Sri Lanka og
hefur rannsakað austrænar og vest-
rænar endurholdgunarkenningar.
Höíiindur er sóknarprestur í
Grindavík.
Selma Júlíusdóttir
að fleira fólk í stjórnkerfinu hefur
sett stólinn fyrir dyrnar en þeir
góðu sem hafa reynt dyggilega að
koma þessum málum í lag.
Við vonum að nú takist að ná
eyrum ráðamanna og að dag-
mæðramálin komist á mannsæm-
andi grundvöll.
I Reykjavík einni eru vistuð 930
börn og eigin börn undir sex ára
eru 698 en fjöldi dagmæðranna er
-365.
Fyrir hönd Samtaka dagmæðra
Reykjavík.
Höfundur er fornmður Samtaka
dagmæðra í Reykja vik.
Athugasemd frá Samtök-
um dagmæðra í Reykjavík