Morgunblaðið - 12.12.1989, Page 58

58
ÍMOKGKNBLÁÐIÐ: .'ÞMDíTUE)AGURi- 12.] IXESBMBER 1989
sem er ávöxtur starfs íslendinga þar. Söfnuðir eru um 50. Fyrir
utan kirkjuna á kristniboðsstöðinni í Konsó. Frá vinstri Guðlaug-
ur Gunnarsson, sr. Borale, Liv Jensen, hjúkrunarkona, sr. Kússía,
sr. Sokka, Heile, skólastjóri og Gelsemo, starfsmaður sjúkraskýlis-
ins.
Ljósm./Valdís Magnúsdóttir
Konsó-menn lifa af landbúnaði. Landrými er lítið og jarðvegurinn
rýr. Til þess að hindra að regn fari með jarðveginn, hafa stallar
verið hlaðnir upp hlíðar fjalla og hæða. Þetta ber dugnaði Konsó-
manna glöggt vitni. Hvergi sjást stallar í niðurniðslu.
Sem vin í eyðimörk
TEXTI: Sr. Kjartan Jónsson
kristniboði
Það var niðdimm nótt. Úti rigndi.
Við hossuðumst á malarveginum í
þéttpökkuðum bílum. Raunar vor-
um við eins og sardínur í dós. En
það gerði ekki svo mikið til, því
að leiðarenda varð brátt náð. Að
baki var 10 eða 11 klukkustunda
akstur. Skyndilega fór bíllinn að
rása til á veginum, rétt eins og
drukkinn maður á heimleið úr
veislu. Ekki var um að villast, það
var sprungið. Þegar betur var að
gáð var sprungið á varadekkinu
líka! Það varð ekki hjá því komist
að drífa sig út í drulluna og regnið
og bæta. Til allrar hamingju voru
öll verkfæri, sem til þurfti í bílnum.
Þarna börðumst við við dekkið
næsta klukkutímann í ausandi
rigningu og kolsvarta myrkri. Ég
gat ekki annað en kímt með sjálfum
mér, þegar ég hækkaði og skómir
stækkuðu, að því er virtist, við það
að hin eþíópska drulla límdist við
skóna. Ég hef aldrei kynnst öðru
eins! Ég ýki ekki, þegar ég segi
að hún hafi verið eins og lím.
Margar frásögur heyrði ég á yngri
árum af kristniboðunum í þessu
landi, ferðaraunum þeirra á regnt-
ímanum og glímu við drullu. Það
tilheyrði því eiginlega, að ég fengið
að feta svolítið í fótspor þeirra,
þótt þetta væri ekkert miðað við
að sitja fastur í drullufeni tímunum
saman.
Við vorum á leiðinni til Konsó,
íslensku kristniboðsstöðvarinnar í
Suður-Eþíópíu sl. sumar. Það var
mikil eftirvænting í hugum okkar,
þegar við komumst á leiðarenda
kl. 1.30 eftir miðnætti. Með í för
var systir húsfreyjunnar, Valgerð-
ur Gísladóttur, Kristbjörg, kölluð
Kía frá því hún bjó þar. Kía þýðir
„mín“ á konsó-máli. Hún ólst þar
upp til 6 ára aldurs. Hún var að
vonum spennt að komast á fomar
slóðir. Það urðu miklir fagnaðar-
fundir. Ekki spillti það gleðinni, að
þurfa ekki að tala neitt annað en
íslensku þama í hjarta Afríku, á
þeim slóðum, sem margir vita ekki
einu sinni, að ísland er til.
Morguninn eftir var guðsþjón-
usta í myndarlegri kirkjunni. Það
var sunnudagur. Margir komu. Mér
var boðið að heilsa upp á söfnuð-
inn. Það var undarleg tilfinning,
að standa þama í ræðustól frammi
fyrir fullri kirkju, sem var byggð
fyrir íslenskt fé, eins og raunar
flest húsin á stöðinni. Þessi söfnuð-
ur var ávöxtur þess, að kristið fólk
á íslandi sendi fulltrúa sína hing-
að. Nú voru 13.000 manns til-
heyrandi kirkjunni í héraðinu og
margar smákirkjur höfðu verið
byggðar víðs vegar um sveitirnar.
Kristniboðamir, sem höfðu starfað
á meðal þessa fólks síðastliðin 35
ár, komu upp í huga minn. Þeir
höfðu yfirgefið fóstutjörðina, ætt-
ingja og vini til þess að taka þátt
í kjörum þessa fólks. Það var
kraftaverk, sem hinn fámenni.hóp-
ur kristniboðsvina á íslandi hafði
komið til vegar. Ég hafði sjálfur
heyrt um þetta starf frá bamæsku
og hélt um sinn, að ég myndi eiga
eftir að leggja hönd á plóginn. Ég
fór hins vegar til Kenýu og hef átt
mörg góð ár þar, en það er önnur
saga.
Það glaðnaði yfir söfnuðinum,
þegar ég sagðist þekkja kristniboð-
ana, sem höfðu starfað þama, og
söfnuðurinn bað fyrir miklar kveðj-
ur til þeirra og allra þeirra kris-
tinna manna, sem höfðu stuðlað
að því, að hinn kristni boðskapur
og hin margvíslega hjálp hefði bo-
rist til þeirra á undanförnum árum.
Kem ég þessum kveðjum og þökk-
um hér áleiðis til þeirra, sem hlut
eiga að máli.
Konsó
Konsó-hérað liggur syðst í
Eþíópíu skammt fyrir norðan
landamæri Kenýu. Samnefndur
í áratugi var engin önnur heilbrigðisþjónusta í Konsó-héraði, sem
heftrr um 150.000 íbúa, en sjúkraskýlið, sem íslendingar byggðu
þar. Um margra ára skeið komu um 50.000 sjúklingar þangað
árlega.
Engir skólar voru í Konsó, þegar íslensku kristniboðarnir komu
þangað. Um 350 börn stunda nú nám í grunnskólanum í kristni-
boðsstöðinni. Hér syngja skólabörn undir stjórn skólasljórans,
Hælú Berrisha. Þessi merka menntastoftiun er nú orðin meira
en 30 ára gömul. Ef hennar hefði ekki notið við, væri ólæsi og
fáfræði miklu meira í héraðinu en nú er.
þjóðflokkur býr þar. Hann er lítill,
e.t.v. um 150.000 manns. Landið
er fjöllótt. Upprunalegir skógar eru
svo til horfnir og gróðurmoldin er
rýr. Flestir eru bændur með lítinn
jarðarskika til umráða. Fólkið ér
ótrúlega duglegt og vinnusamt. Til
að forða ökrunum frá eyðingu hafa
stallar verið hlaðnir upp hlíðar
fjalla og hæða, eins og þekkist víðá
í Asíu, þannig að akrarnir eru eins
og nokkurs konar tröppur. Hver
„trappa“ er misstór allt eftir bratt-
anum. Allt er þetta unnið í»höndun-
um. Þessu er haldið vel við. Hvergi
sá ég stall í niðurníðslu. Konsó-
menn hafa orðið að þola margt illt
í tímanna rás. Margir urðu löngum
að greiða stóran hluta uppskeru
sinnar í leigu fyrir landið. Þeir
hafa orðið að þola fyrirlitningu
annarra þjóðflokka, fátækt, skort
og hungur. En þeir hafa þraukað.
Sóst er eftir Konsó-mönnum til
vinnu út fyrir hérað þeirra.
Nú eru liðin 35 ár síðan fyrstu
íslensku kristniboðarnir komu til
þessa héraðs. Það voru hjónin sr.
Felix Ólafsson og frú Kristín Guð-
leifsdóttir. Það hefur þurft sterka
köllun og mikinn kjark til að taka
sig upp frá íslandi og setjast að í
afskekktu héraði í Afríku, þar sem
allt vantaði, sem við Vestur-
landabúar teljum nauðsynlegt til
að hægt sé að lifa mannsæmandi
lífi. Ferð frá höfuðborginni Addis
Abeba gat tekið viku eða meira á
regntímanum, þótt leiðin væri ekki
nema 600 km. Víða þurfti að fara
yfir miklar vegleysur. Þar sem
páskar eru ávallt á regntímanum
gátu kristniboðamir áður fyrr ekki
látið það eftir sér að ná í böm sín
til Addis Abeba í páskafrí, sem þó
var 2 vikur, vegna þess að ferðin
hvora leið tók viku. En tímamir
hafa breyst. Nú er þessi leið farin
á einum degi, þar af er helmingur
hennar farin á malbiki.
Þróunarhjálp
Þegar Felix og Kristín komu til
Konsó var engin heilbrigðisþjón-
usta í héraðinu, engir skólar voru
þar heldur. Fólk streymdi til þeirra
hjóna með vandamál sín, því að
það vænti þess, að þau hefðu með-
öl og gætu hjálpað þeim. Álagið á
heimilið hefur án efa verið geysi-
legt með sjúklinga við útidyrnar
svo að segja stöðugt. Það varð því
ekki hjá því komist að sinna þessum
málum betur. Varð það til þess,
að sjúkraskýli var byggt og hjúkr-
unarkona var send frá Islandi, Ing-
unn Gísladóttir, sem látin er fyrir
nokkrum árum. Til að greiða fyrir
byggingu sjúkraskýlisins gaf fólkið
í kringum kristniboðsstöðina tré í
veggina. Þannig hófst starfsemi
þessarar heilbrigðistofnunar í
moldarhúsi með bámjámsþaki.
Þótt við hristum e.t.v. höfuðið yfir
slíku aðstöðuleysi, þá var þetta
mikil framför fyrir almenning í
Konsó. Steinhús var byggt yfir
starfsemina nokkram árum seinna.
Það er erfitt fyrir okkur, sem alin
eram upp við hinar góðu aðstæður
á íslenskum sjúkrahúsum að
ímynda okkur, hvemig það sé að
sjá Konsó-mönnum fyrir heilbrigð-
isþjónustu í moldarkofa án þess að
hafa nokkurn til að leysa sig af
jafnt á nóttu sem degi, rúmhelgum
dögum og hátíðum. Starfsemin við
sjúkraskýlið óx og um margra ára
skeið komu um 50.000 sjúklingar
þangað árlega. Nú á dögum er
farið út í hérað á ákveðnum dögum
til þess að bólusetja börn gegn
barnasjúkdómum. Verðandi mæður
era sprautaðar við stífkrampa, en
hann er mjög aigengur í Konsó.
Svo virðist sem mikið sé af bakte-
ríunni, sem veldur sjúkdómnum í
jarðveginum. Algengt er að böm
deyi, þegar skorið er á naflastreng-
inn. Fái mæður sprautu ver það
bömin fyrstu mánuðina eftir fæð-
ingu. Ég varð vitni að því, að hjúkr-
unarkona úrskurðaði lítinn dreng
látinn úr þessum sjúkdómi, morg-
uninn, sem ég gekk um þessa
merku stofnun til að virða fyrir
mér starfsemi hennar. Sorg for-
eldranna var mikil og þau gengu
hljóðandi um í örvæntingu sinni.
Þau höfðu komið of seint með bam-
ið sitt. Fáfræðin er enn mikil.
Margir voru á lóð sjúkraskýlisins,
sjúklingar og aðstandendur. Gömul
kona reyndi að nýta tímann með
því að hreinsa bómull.
Skóla var einnig fljótt komið á.
ekki leið á löngu, þar til færri kom-
ust að í honum en vildu. Nú eru
350 nemendur í skólanum. Hann
er enn í dag algjörlega rekinn fyr-
ir íslenskt fé. Engin aðstoð fæst
frá yfirvöldum, ekki einu sinni
kennslugögn. Kennarar verða að
útbúa þau öll sjálfir. Skólastjórinn
þar er sonur töframannsins fyrr-
verandi, Berrisha Germo, sem
fyrstur Konsó-manna sagði skilið
við heiðnina og tók við hinum
kristna boðskap. Hann sá, að hann
varð sífellt meiri þræll þeirra illu
afla, sem hann þjónaði og þráði
að að losna undan þeim og kynn-
ast af eigin raun þeim kærleika,
sem hann heyrði útlendinga tala
um. Kristniboðamir höfðu ekki
þekkt hann áður en hann vildi láta
til skarar skríða og leggja myrkrið
að baki sér. Hann vildi brenna alla
þá muni, sem helgaði höfðu verið
þjónustu hans sem seiðmanns.
Þetta var árið 1956. Hann er krist-
inn enn þann dag í dag.
Þetta var fyrsti vísirinn að söfn-
uði í Konsó. Síðan hafa 50 söfnuð-
ir verið stofnaðir. Meðlimir kirkj-
unnar era um 13.000, eins og áður
segir. Það verður enginn kristinn
á þessum slóðum, nema honum sé
alvara. Eftir byltingu kommúnista
árið 1974 var kristnum mönnum
gert erfitt fyrir að iðka trú sína.
Kirkjum var jafnvel lokað og menn
fangelsaðir. Prestarnir sátu inni
svo mánuðum skipti. En ekki tókst
að uppræta trúna með valdi. Hún
var þeim dýrmætari en svo. Nú era
aftur komnir góðir tímar og kristn-
ir menn njóta frelsis.
Það, sem stakk mest í augu í
Eþíópíu, var hversu yfirvöld veita
þegnum sínum litla þjónustu.
Skólaskylda er ekki í landinu og
ríkisstjómin nær ekki að veita
nema fáum menntun og heiibrigðis-
þjónustu. Reyndar mætti taka fleiri
svið. Landið er fátækt, en auðugt
af hendi skaparans. En. það munar
um minna en 55% þjóðartekna, sem
talið er að varið sé til Eritreu-
stríðsins. Það er því erfitt að
ímynda sér, hvemig Konsó-menn
hefðu það í dag, ef kristniboðarnir
hefðu ekki komið. Nú er hin inn-
lenda kirkja orðin sjálfstæð, en fær
stuðning frá kristniboðsfélögum. Á
þeirra vegum er unnið að mjög fjöl-
þættu þróunarstarfi. Gróðrarstöð
hefur verið komið á fót og um-
fangsmikil skógrækt hefur verið
stunduð á undanförnum áram til
að reyna að klæða landið aftur
skógi með það fyrir augum að auka
úrkomu, hækka grannvatn og gera
mönnum kleift að nýta skóginn
sjálfan, þegar fram líða stundir.
Þetta er að sjálfsögðu óhemjumikið
verk, sem tekur áratugi; þó hefur
töluvert áunnist. En verulegum
árangri verður ekki náð, nema
bændur skilji, hvað um er að vera
og taki þátt í landgræðslunni. Þeir
geta fengið trjáplöntur í gróðrar-
stöðinni til að planta á jörðum
sínum. Auk þessa er ýmiss konar
fræðslustarfsemi fyrir bændur og
þeim kennt að rækta nýjar korn-
tegundir. Þeim era einnig veitt lán
út á uppskeru sína til smærri fjár-
festinga og framkvæmda. Einnig
hefur verið unnið að því að byija
uppsprettur og hjálpa fólki til að
fá aðgang að hreinu drykkjarvatni.
Eþíópía er e.t.v. þekktust á ís-
landi fyrir hungursneyðir og
stríðshörmungar. islendingar hafa
lagt mikið af mörkum til að lina
þjáningar þessarar þjóðar.
Skemmst er þess að rninnast, að
Konsó-mönnum var bjargað frá
hungri á árunum 1973-1974.
1984-1985 var þeim einnig veitt
mikil aðstoð. Fjöldamannfellir hefir
aldrei orðið þar, vegna þess að
hægt hefur verið að veita aðstoð,
áður en í óefni var komið.
Hungur og myndir af skinhoruð-
um bömum koma við hjörtu íslend-
inga. Víst er að hörmulegt er til
þess- að vita, að á meðan fólk hér
á landi berst við aukakíló, deyja
meðbræður okkar úr hungri.
Stundum er þá rokið upp til handa
og fóta til að bjarga því, sem bjarg-
að verður. En með allri virðingu
fyrir öllu hjálparstarfi, þá er hin
langvarandi, fyrirbyggjandi hjálp
miklu vænlegri til árangurs. Fólk,
sem sest að á meðal þeirra, sem
hjálpa á, lærir mái þess og menn-
ingu, getur metið hvemig best sé
að standa að slíkum málum. Mat-
ur, sem gefinn er á neyðarstundu,
er góður á meðan hann endist. En
þegar hann er búinn er fólk eftir
sem áður illa statt, án sáðkorns
og húsdýra. Best er að veita hjálp,
sem getur hindrað, að hörmungar
dynji yfir eða að minnsta kosti
dregið úr þeim. Það er nú gert í
ríkum mæli í Konsó. íslenskir
kristniboðar hafa 35 ára reynslú
þar, meiri en nokkrir aðrir hér á
landi.