Morgunblaðið - 12.12.1989, Page 60

1»0
Skemmtileg saga fyrir
alla fjölskylduna
BRUÐAN HANS BORGÞÓRS
eftir útvarpsmanninn vinsæla
Jónas Jónasson.
Hlýleg kímni einkennir þessa
hugljúfu sögu um Borgþór
smið, Ólínu konu hans,
brúðuna Hafþór skipstjóra,
Heiðu litlu, borgarstjóra-
hjónin Jörund og Kolfinnu
og fleiri íbúa í Ljúfalandi.
Fallegar myndir Sigrúnar
Eldjárns falla einkar vel að
sögunni.
ÆSKAN
BRUÐAN
HANS ^
BORGÞÓRS
Fyllingar fáanlegar með mismunandi ilmtegundum.
Fæst m.a. í eftirtöldum apótekum:
Ingólfsapóteki, Kringlunni Akureyri: Apóteki Akureyrar
Lyfjabergi, Hraunbergi 4 Stjörnuapóteki
Iðunnarapóteki, Laugavegi 40 Bilanausti, Borgartúni
Laugarnesapóteki, Kirkjuteigí 21 og flestum bifreiðaumboðum.
Heildsölubirgðir:
ambrosia
UMBOÐS- OG HEILDVERSLUN
s. 91-680630.
Drive Alert (Nasi), er hinn nýi einstaki ilmskammtari fyrir náttúru-
legar kjarnaoliur, sem halda athygli þinni vakandi, gera þig rólegri
og draga úr streitu við aksturinn. Hinn sérstaklega blandaði ilmur
eykur velllöan, árvekni og hæfni ökumannsins bæði í umferðar-
þunga borgarinnar og við langkeyrslu.
Þegar Nasi er i gangi, sendir hann frá sér þægilegan ilm sem auö-
veldar þér einbeitingu við mikilvægar augnabliksákvaröanir í
umferöinni, sem þýðir öruggari akstur.
Ilmkubbar er Innihalda hinar áhrifaríku olíur náttúrunnar.
Peppermint: Verið notuð i þúsundir ára, áhrif hennar eru sérstak-
lega dýrmæt til að berjast við þunglyndi, hún er friskandi og
svalandi og er lýst sem „caphalic" er örvar heilann og stuðlar að
skýrri hugsun.
Juniper: Styrkjandi olla fyrir taugakerfið, skerpir hugann, endur-
hæfingarvirkni hennar er mjög áhrifarík, og hefur hún verið notuð
I aldaraðir.
Rosemary: Styrkir minni og taugakerfi, örvar heilánn fyrir and-
legum skýrleika, hefur getið sér mestan orðstír á meðal enskra
græðandi ilmjurta.
Basll: Skýrleiksáhrif á heilann, góð við andlegri þreytu, og færir
huganum styrk og skýrleika. Þessi ilmolía hefur verið nefnd sem
„konungur plantnanna".
Ilmkubbarnir i NASA endast þér i mánuð.
Fáanlegir með mismunandi ilmi.

„ViO höfum komist að raun um að dýrmætasta virkni kjarna-
olíunnar (ilmollum) er gagnvart streitu."
Dr. Dodd viö Warnick háskólann i Englandi.
„Við höfum náð geysigóðum árangri með kjarnaoiiuna að fá
fólk til að slaka á.‘‘
Rose Wise, hjúkrunarkona á Churchill spltala I Oxford.
tosW>*
iSpenser
S'O'SSíSS*
■yg&ú*.
Jólagjöf hílei,
íar
NASI
ÞÓ AÐ KALI
HEITUR HVER
Ástarjátning- unglingsstúlku en
ekki harmabóndans í Katadal
eftirRósu B. Blöndals
í gær, 24. júlí 1989, lánaði ungur
menntamaður mér Sagnir úr Húna-
^ingi, eftir Theodór Arnbjörnsson.
Ég las Vetrarkvíða strax upphátt.
Ungi menntamaðurinn sagði að hin-
um fyndust vísurnar tvær: „Þó að
kali heitur hver“ og „Verði sjórinn
vellandi“ skera sig alveg úr. Allt
annar hugblær, „önnur efnistök".
Mér þótti vænt um álit hans.
Það er auðséð, þegar þetta ljóða-
bréf Sigurðar er lesið að hver ein-
asta vísa getur samsvarað reynslu
manns, sem kominn er yfir miðjan
aldur, nema vísurnar tvær „Þó að
kali heitur hver“ og „Verði sjórinn
vellandi". Vísumar eftir Sigurð sýna
raunamann, þunga lífsreynslu, að-
skilnað þeirra hjóna. Vísurnar eru
nokkuð líkar hver annarri, snúast
um söknuð Sigurðar og bænir fyrir
bágstaddri konu sinni. Sumar vísurn-
ar eru nokkuð vel gerðar — misjafn-
lega góðar, eins og bókmennta-
akademía íslands orðaði það nýlega
um kvæði Davíðs Stefánssonar.
En vísur Vetrarkvíða lyfta sér
hvergi yfir hagyrðingagrúann, eins
og vísan „Þó að kali heitur hver“
gerir tvímælalaust. Auk þess á sú
vísa sér samstæður og sama yl og
innileika aðeins hjá einum höfundi,
nefnilega Skáld-Rósu. Það kemur
ekki til mála, að rúmlega miðaldra
maður eða vel það, lyfti sér þannig
allt í einu til flugs æskuástar, eftir
beiska og næstum óbærilega sára
lífsreynslu. í vísunni „Þó að kali. ..“
er fyrst og fremst vor og ást, sem
speglar lífsreynsluleysi höfundar. Við
hliðina á þessari vísu er auk þess í
ljóðabréfi Sigurðar vísan „Verði sjór-
inn vellandi". í bókinni Skáldkonur
fyrri alda, 2. h., segir Guðrún P.
Helgadóttir að dr. Sigurður Nordal
sé heimildarmaður sinn að því, að
vísan „Verði sjórinn vellandi" sé eft-
ir Skáld-Rósu og „Augað snart er
támm tært“ og „Bestan veiÞ ég
blóma þínu“.
Margrét Jónsdóttir, ömmusystir
Sigurðar Nordals, kenndi honum
þessar vísur. Amma Sigurðar og
Margrét voru dætur Sigríðar Guð-
mundsdóttur, systur Skáld-Rósu.
Sigríður er því langamma dr. Sigurð-
ar. Það er því beint frá Sigríði kom-
ið, að þessi vísa sé eftir Rósu systur
hennar. Fer vel á því að Sigurður
Ólafsson lét báðar þessar vísur fylgj-
ást að í ljóðabréfinu. „Þó að kali
heitur hver“ er skilgetin systir
nefndra vísna.
Hannes Hafstein lék sér eitt sinn
að því að stæla nokkur skáld. Þar í
eru þessar broslegu setningar:
„Þurrku tetur, þerriblað,
þú sem ástar klessur drekkur."
(H. H.)
í þessari vísu náði Hannes hinum
sérstæða yl Jónasar Hallgrímssonar.
En það merkilega er, að Skáld-
Rósa hefur jafn sérstæðan yl í öllum
sínum vísum til Páls Melsteðs, eða
um hann.
Jón úr Vör spyr: „En hvers vegna
skyldi Sigurður, sem átti undir högg
að sækja að koma bréfum til konu
sinnar, vera að senda henni vísur,
sem hann hlaut að vita, að hún kunni
eins vel og hann?“ Því er auðsvarað.
Þótt Þorbjörg kynni vísuna „Þó að
kali heitur hver“ o.s.frv., þá er það
engin huggun fyrir hana. En þegar
bóndi hennar setur þessa vísu í ljóða-
bréfið, þá á hún að taka til sín orðin
„aldrei skal ég gleyma þér“, sem
innilega orðsendingu hans til hennar
í þrengingum þeirra.
Næstu tvær vísur í Ijóðabréfinu á
undan tveimur vísum Rósu eru
svona:
Líf og öndun leikur þar
laus við gröndin farsældar,
en harms þeim böndin hjáíosar
hauka ströndin guðssonar.
Svo framt. Rínarvarma ver
vit ei dvíni og kraftamir,
og máli ei týna tungan fer
tryggð skal mína geyma þér.
Þetta er hans ástarjátning. En
hann vill hafa meiri yl í orðsending-
unni og fær því heitar ástarvísur að
láni, svo sem mikill plagsiður var hjá
bréfriturum. Betur gat hann ekki
gjört, en að taka eina fallegustu
þekkta ástarvísu, sem vott um hug
sinn til Þorbjargar. Auðvitað eru þær
vísur, sem Sigurður fléttar inn í ljóða-
bréfið, líka með hans eigin hand-
skrift eins og vísur hans sjálfs. Þeg-
ar Sigurður situr við að skrifa konu
sinni og vill senda henni þann hjart-
ans yl, sem þessar tvær æskuvísur
Rósu geyma, þá er hann ekki með
hugann við neitt annað en sorgir
.sínar á þeirri tíð og konuna, sem
hann er að skrifa þetta huggunar-
bréf í raunum þeirra.
Það hefur verið fjarri Sigurði, að
láta sér detta í hug, að afkomendur
þeirra fyndu bréfið seinna og eign-
uðu honum vísur eftir annan höfund,
sem hann eins og fjölda margir bréf-
ritarar kryddaði mál sitt með.
Einhvern veginn virðist mönnum
það hulið, hvort sem þeir settu vísur
eftir aðra í sendibréf og vísnabækur
(póesi) eða skrifuðu hjá sér vísur,
sem þeir heyrðu, að nokkur ástæða
væri til þess að láta höfundarnafnið
með vísunum. Þannig var okkar ein-
staklingshyggja fram á 20. öld. Mér
þótti skemmtilegt að Jón úr Vör
sagðist oft hafa skrifað hjá sér vísur
án höfundarnafns, og það hef ég líka
margoft gjört. Þá er ekki verið að
skrifa niður fyrir aðra, né fyrir seinni
tímann, heldur eingöngu fyrir sjálfan
sig til minnis. Líklega búist við að
muna nafn höfundar. En bréf Sigurð-
ar í Katadal sýnir mér, að þetta get-
ur orðið villandi í vissum tilfellum.
En eins og ég hef áður sagt, ég hef
ekki trú á eignarrétti bréfritara í til-
felli Sigurðar, þar sem um vísur
Skáld-Rósu er að ræða. Rósa var
áreiðanlega búin að yrkja þær áður
en hún kynnsti Natani.
Rósa var í Húnaþingi til vors eða
hausts 1838, þær Kristín amma Sig-
urðar Nordals og hún gátu því hist
eftir að Kristín var orðin unglings-
stúlka, þótt Kristín á Þingeyrum
væri barn, þegar þær kynntust fyrst.
Það er því ekki ólíklegt að Rósa
hafi sagt henni eitthvað frá atvikum
í sambandi við þessar æskuvísur
sínar. Kristín hafði það frá Rósu
sjálfri, að hún hefði ort þessar um-
ræddu vísur, og eins, að þær væru
ortar til Páls Melsteðs. Kristínu vant-
aði 5 ár í eina öld, þegar hún dó og
hélt skýru minni til dauðadags. Séra
Sigurður Nordal var orðinn rúmlega
sjötugur, þegar hann sagði mér frá
Kristínu ömmu sinni og Rósu. Þá var
hann nýbúinn að taka grískupróf
með láði frá Háskóla Islands.
Ég man alltaf, hvernig hann
brosti, þegar hann bætti við frásögn
sína af prófinu: „Ég lærði eitt orð í
grísku í Háskólanum, til viðbótar því
sem ég kunni áður.“ En til gamans
að segja, þá hefði hann ekki mátt
verða bama- eða unglingaskólastjóri
í sínu afskekkta byggðarlagi, með
alla sína þekkingu nú dögum, þótt
enginn kennari hefði fengist á Vatns-
nes. Ég álít að séra Sigurður sé
traustur heimildarmaður að eign
Rósu á vísunni „Þó að kali heitur
hver“. Það var nú sérstaklega sú
vísa, sem samtal okkar spratt af.
Amma hans, hins skýra og minnuga,
hafði það frá Rósu sjálfri, að nefnd
vísa væri eftir hana. Svo að hér fór
það ekki margra manna ,á milli, því
hún sagði Sigurði það.
Guðrún P. Helgadóttir segir í
Skáldkonum fyrri alda, 2. h. (geri
ráð fyrir að Jón úr Vör, hafi lesið
.þá bók) að Vetrarkvíði sé til í fimm
eintökum í Landsbókasafninu. Þar
er sleppt úr vísunum tveimur eftir
Skáld-Rósu. Hver sem skrifaði upp
kvæðið hefur talið þær vera eftir
annan höfund, sennilega Skáld-Rósu.
Ég leyfi mér að vitna í samtal við
magister Ólaf Briem, sem er lifandi
lexikon í sögum og bókmenntum.
Hann hringdi til mín og sagðist vera
mér sammála í öllum greinum um
höfund vísunnar, „Þó að kali heitur