Morgunblaðið - 05.12.1992, Qupperneq 17

195ö~z_sém vöriFgerðar í allt öðru
menningarumhverfi en hinu íslenska,
upp á íslenskt samfélag og gerir því
skóna að málfarslegur munur eftir
stéttum hér á landi standi alþýðu-
bömum fyrir þrifum í námi. Hér
hafa ekki farið fram, mér vitanlega,
neinar rannsóknir sem sönnuðu
þessa kenningu. Hins vegar neitar
enginn mikilvægi máls og málþroska
fyrir farsælt nám. Kenningamar um
mismunandi málfar eftir stéttum
urðu vinsælar hér á landi á 8. ára-
tugnum meðal margra fræðimanna.
Einna skeleggastur talsmaður þeirra
var Gísli Pálsson mannfræðingur.
Efasemdir
En efí minn jókst og ég spurði
sjálfa mig í sífellu: Hvaða fólk er
þettá sem er svona ófullkomið til
höfuðsins? Ég ræddi þetta í hópi
kunningja og skólamanna. Hvað ein-
kenndi þetta fólk? „Jú, þetta fólk er
ekki „intellektúelt“,“ sagði einn við-
mælandinn. „Það hefur ekki vald á
óhlutstæðri hugsun, það getur aldrei
orðið „akademíkerar“,“ var svarið.
En ég var engu nær. Var það bifvéla-
virkinn eða smiðurinn eða bóndinn?
Vom háskólamenntaðir menn áreið-
anlega „intellektúell“? Vom óskóla-
gengnir bókaormar „intellektúell"?
Þurfti ekki smiðurinn að geta hugsað
óhlutstætt og bifvélavirkinn? Hvem-
ig sem ég leitaði fann ég engan sem
með nokkm móti gæti fyllt þann
flokk sem fræðimennimir töluðu um.
Ekki meðal nágranna, ekki á vinnu-
stað, ekki í hópi nemenda minna og
ekki í hópi iðnaðarmanna sem ég
hafði oft skipti við. Er ég fór að
kenna fomámsnemendum í MK
haustið 1982 var ég búin að gera
upp hug minn. Þessar hugmyndir
vom rangar og skaðlegar og ég hafn-
aði þeim. Það hlutu allir menn að
geta hugsað óhlutstætt, annað
stríddi beinlínis gegn heilbrigðri
skynsemi. Úr því að maðurinn var
skynsemisvera var honum eðlislægt
að hugsa. Þar var enginn undanskil-
inn. Auk þess fannst mér þessi kenn-
ing - um ófullkomna vitsmuni minni-
hlutahóps - minna óþægilega mikið
á kynþáttafordóma. Kennslan í
fornámi í MK hefur alla tíð tekið
mið af þessari niðurstöðu. Engin
mannleg vera hefur gallaða hugsun
frá náttúrunnar hendi en menn þurfa
mislangan tíma til að læra.
Ég fór að kynna mér bækur um
ástæður fyrir námserfiðleikum og
hvaða leiðir væra færar. Má þar nefna
bækur Williams Glassers um raun-
veruleikasálfræði og bækur og grein-
ar eftir ýmsa höfunda um svokallaða
sértæka lestrarerfíðleika. Áhugaverð-
ust var samt bók Carol Gilligan, In
Another Voice (1982). Carol er
bandarískur sálfræðingur og bók
hennar er hörð gagnrýni á siðgæðis-
kenningar Kohlbergs. Samkvæmt
mælingum hans komst engin kona
hærra en á þriðja eða íjórða þrep af
6. Þá fór Carol að skoða nánar aðferð-
ir Kohlbergs og þann hugmyndaheim
sem siðgæðisprófið byggði á. í ljós
kom að á því var alvarleg „karl-
mannaslagsíða", þess vegna mældist
siðgæði kvenna svona lágt. Úr því
að Kohlberg skjátlaðist svona illilega
hvað varðaði konur hlaut þá ekki
fleira að vera athugavert við kenning-
ar hans og vinnubrögð?
Hugmyndafræðileg't forræði
uppeldisfræðinga
Mér er það ekkert keppikefli að
úthúða Piaget eða Kohlberg og því
síður að valda fýrrverandi og núver-
andi áhangendum hans sárindum.
Hins vegar er mér það keppikefli að
koma nemendum til manns og leggja
mitt af mörkum til þess að hér á
landi verði vandað sem best til
kennslu bama og unglinga og borin
VZterkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamióill!
soor aaaMaeau aTjgAOHAnuAJ cnaAuttraaoHUEr

vifðmg'fyrir vitsmunum 'þéirrá og
manngildi. Kennarastéttin hefur
þurft að ganga í gegnum miklar
hugmyndafræðilegar sviptingar á
undangengnum aldarfjórðungi og
misst að miklum hluta faglegt for-
ræði sitt til uppeldis- og sálfræðinga.
Kennarar tóku gagnrýnislítið við til-
búnum „pakka“ fymr bráðum 30
ámm og hafa tileinkað sér kenningar
sem torvelt hefur reynst að fá um-
ræðu um. En nú hlýtur að vera kom-
inn tími til að ræða málin og stokka
spilin upp á nýtt. Hugmyndir manna
og kenningar þurfa sífellt að vera í
endurskoðun og til umræðu. Ný
þekking verður ekki til ef gagnrýnin
hugsun er litin homauga. Vísindi
byija með því að spyija spuminga
og skilgreina vandamál. Það þurfa
kennarar að gera hiklaust og án ótta
við óskeikulleik uppeldisfræðinga og
annarra hugmyndafræðinga í kenn-
aramenntunarstofnunum. Gagnrýnin
hugsun spyr og leitar svara.
I skólamálum höfum við dansað
eftir ákveðnum nótum í einn manns-
aldur, nótum nýju kennslufræðinnar
sem hefur verið umdeild alla tíð. Það
er slæmt ef forgöngumenn skóla-
stefnunnar og núverandi hugmynda-
fræðingar í KHÍ og HÍ vilja ekki
upplýsa almenning um fræði sfn. Það
hljóta að vera mannréttindi foreldra
að vita hvaða fræðikenningar em
lagðar til gmndvallar kennslu bams-
ins þeirra. Sé stefnan slæm hlýtur
bamið skaða af, sé hún góð verða
ávextimir ríkulegir. Úr því að þriðja
eða fjórða hvert bam bíður skipbrot
í námi (sbr. tölur um „fall“ á gmnn-
skólaprófi og „flakkarana" í fram-
haldsskólunum) ættu hugmynda-
fræðingar í menntamálum og aðrir
ráðamenn að mmska. Þá er greini-
lega eitthvað að. Getur verið að skýr-
ingar kunni að vera að leita í þeirri
kenningu Kohlbergs sem stefnumót-
endur í íslenskum skólamálum hafa
tekið undir, „að 30-40% einstaklinga
nái aldrei efsta stigi rökhugsunar".
Eigum við ekki að tala saman?
Bókin Skóli í kreppu er eins og
áður segir að hluta til vamarrit fyrir
þennan hóp og foreldra þeirra og
fjölskyldur. Hún er ekki um Piaget
eða Kohlberg þó að ekki verði kom-
ist hjá því að nefna þá til sögu þar
sem kennjngar þeirra hafa haft gíf-
urleg áhrif í íslenskum skólum. Samt
er ekki rétt að skella allri skuld á
þá eða yfirleitt að reyna að finna
sökudólg. Það geri ég heldur ekki í
bókinni, þvert á móti, ég vara við
því og reyni heldur að kalla alit full-
orðið fólk til meiri ábyrgðar á bömum
og unglingum. Það reynist samt erf-
itt, meðal annars af því að svo marg-
ir fræðimenn hlaupa út undan sér
þegar reynt er að ná eymm þeirra,
sbr. ritdóm Siguijóns Bjömssonar
um bók mína. Eg fæ ekki betur séð
en að með ritdómi sínum sé hann
markvisst að leiða athyglina frá inn-
taki bókarinnar og boðskap hennar
og þeim fjölmörgu raunhæfu leiðum
sem þar er bent á til lausnar brýnum
vandamálum nemenda og foreldra.
Höfundur er kennari og
námsráðgjafi.
ÓDÝRU STÖKU TEPPIN KOMINIMIKLU ÚRVAU
KENTUG Á FLfSAR 0G PARKET
GÚO JÚLAGJÖF '
Sarah'100% Polypropp
Verðfrá:
0,60x1,05 kr. 1,190,00
1,20x1,70 kr. 3,490,00
1,40x1,95 kr. 4,670,00
1,60x2,30 kr. 5,790,00
Opið laugardag
kl. 10-16.
Monaco 100% Polyacril.
Verðfrá:
0,60x1,05 kr. 1,865,00
0,80x1,50 kr. 3,290,00
1,60x2,30 kr. 9,850,00
1,90x2,80 kr. 13,750,00
öd) LITAVER
Raðsamningar Grensásvegi 18, sími 812444
larllnn
r. i/ F i t i m a a c r n c a .
Giýla og synir hennar Sprengjusveinn og Kringlusveinn verSa í
Kringlunni Inugard. frá kl. 17.00-17.50 og á Sprengisandi á laugard.
frá kl. 18.00-19.00 og sunnud. frá kl. 17.00-19.00.
vfiri. NGASTOFA
Sprengisandi - Krmglunm
is.UNABOv/
♦ ♦♦
OÍUtjarífj^
Glæsilegar og vandaðar
fylgja barnaboxununi
fram að jólum. , ,1V0] jll lwn,lbaxi
er hamborgarí,
franskar og kók,
-—""“““V VerÖ kr. /IftO _