Morgunblaðið - 14.06.1994, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 1994
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Tíminn er eins og vatnið...
TÓNLIST
og kom einfaldleik tónlistarinnar
mjög vel til skila. Sigurður I. '
Snorrason lék sér að næsta millik-
afla fyrir klarinettu - og hefði sá
{mttur mátt að ósekju vera lengri.
Árni Heimir Ingólfsson lék einleik
á orgel og sembal og stóðst þol-
raunina með prýði. Sigurður
Flosason sökkti áheyrendum niður
í öldur „veglauss hafs“ með saxó-
fóni sínum og þær Anna Guðný
Guðmundsdóttir og Guðríður St. }
Sigurðardóttir fönguðu eyru hlust- |
enda í smáriðin net fjórðungstón-
bila á tveimur píanóum. Eiríkur
Orn Pálsson og Jóhann Yngvi
Stefánsson vöktu þögnina „undir
þáfjalli tímans“ með hröðu tromp-
etsignali, Martial Nardeau lék lítið
danslag og þeir félagar Hrólfur
Vagnsson og Stefan Reil fylgdu
þögninni eftir með lágværum |
nikkuhljómi. ,
Sennilega hefur ekkert íslenskt
tónskáld samið jafn erfíða tónlist »
fyrir kór og Atli Heimir í Tímanum
og vatninu. Hljómar verksins eru
■mjög ómstríðir og krefjast frá-
bærrar tónheyrnar kórfélaga. Sú
nýjung var reynd að gefa kórnum
tóninn í eyra með aðstoð orgels
og heyrnartækis en þessi tilraun
gafst ekki vel. Kórinn beindi hlust-
um sínum að tóni tækisins í stað '
þess að mynda samhljóm og því }
varð söngurinn ekki nægjanlega |
samstæður í hægu þáttunum. í
hröðu köflunum komst kórinn hins
vegar á skemmtilegt skrið og söng
þá af öryggi. Nokkrir kórfélaga
sungu einnig einsöng og stóðu sig
með prýði.
Tíminn og vatnið samanstendur
af fjörtíu og einni tónsmíð. Þær
eru allar mjög ólíkar að gerð og j
því var stjórnandanum Paul Zu- k
kofsky mikill vandi á höndum við
að samhæfa þær í eitt verk. Zukof- }
sky hefur jafnan glögga yfirsýn
yfir það sem. hann fæst við og
stjórnar af mikilli nákvæmni.
Næmleik hans er viðbrugðið og
tilfinningu fyrir tónlist þessarar
aldar. Vitað var að æfingatíminn
yrði skammur fyrir jafn viðamikið
verk og að margir flytjenda hefðu
ekki fengist við slíka tónlist áður. '
Zukofsky tókst þó ósmeykur á við |
þetta mikla verkefni og skilaði því j
með glæsibrag eins og hans var
von og vísa.
Tónskáldið Atli Heimir Sveins-
son stendur nú á hátindi ferils síns.
Sköpunargleði hans virðast engin
takmörk sett. Hann tekst á við
hvert stórvirkið á fætur öðru og
ann sér aldrei hvíldar. Tíminn og
vatnið er glæsilegt verk sem á j
eftir að bera hróður hans víða. Sú
von stendur eftir ein að Tíminn ‘
og vatnið verði brátt sett á svið }
svo landsmenn fái notið verksins
í þeirri umgjörð sem skáldin tvö
ætluðu því.
Gunnsteinn Ólafsson.
Kammertónleikar
á Kirkjubæjarklaustri
ÁRLEGIR kammertónleikar á
Kirkjubæjarklaustri verða í sumar
helgina 19. - 21. ágúst. Þá verða
að venju þrennir tónleikar, frá
föstudegi til sunnudags, á mismun-
andi tímum, með ólíkum efnis-
skrám.
Flytjendur eru kunnir listamenn
bæði innlendir og erlendir en þeir
eru: Biyndís Halla Gylfadóttir selló,
Edda Erlendsdóttir píanó, Einar
Jóhannesson klarinett, Einar Ste-
en-Nökleberg píanó, Geir Inge
Lotsberg fiðla, Helga Þórarinsdóttir
víóla og Þóra Einarsdóttir sópran.
Þau munu flytja verk eftir Bach,
Brahms, Hummel, Jón Þórarins-
son, Jórunni Viðar, Kodaly, Moz-
art, Poulenc, Schnittke, Schubert,
Schumann, Hugo Wolf og Þórarin
Guðmundsson.
í þetta sinn mun klarinettan
skipa sérstakan sess í efnis-
skránni, en þetta er í fyrsta sinn
sem blásturshljóðfæri er með í
þessum árlega viðburði.
Allir íslensku hjóðfæraleikar-
amir eru fólki að góðu kunnir en
þess má geta að Einar-Sten
Nökleberg er einn fremsti píanisti
Norðurlanda. Á árunum 1975 -
1981 var hann prófessor við Sta-
atliche Hochschule fur Musik í
Hannover og varð þá yngsti pró-
fessor í tónlist í Þýskalandi. Þá
hefur hann haldið tónleika víðs
vegar um Evrópu, í Bandaríkjun-
um og Sovétríkjunum. Geir Inge
Lotsberg er hins vegar ein skæ-
rasta stjarna norskra hljóðfæra-
leikara af yngstu kynslóðinni.
Þóra Einarsdóttir stundar nú
nám við Óperudeild Guildhall Scho-
ol og Music and Drama í London
og sækir söntíma til Lauru Sarti.
Hún hefur víða hlotið styrki og
viðurkenningar fyrir söng sinn, j
m.a. styrk úr minningarsjóði Jean \
Piérre Jaquillat og RTZ Corporati-
on art award. Verkefni hennar í I
vor hafa m.a. verið Mozart Requi-
em í Barbican Centre í apríl, Ha-
ydn Harmonie-messe í Exter í
júní og Exultate Jubilate og Salve
Regina eftir Mozart og Pergolesi
í Belgíu í apríl.
Þeim sem hyggjast sækja þessa
tónleika er bent á að tryggja sér
gistingu tímanlega á Kirkjubæjar- '
klaustri því reynslan hefur sýnt }
að þessa helgi er oft erfítt að fá j
hana nema með góðum fyrirvara.
Langhollskirkja
TÍMINN OG VATNIÐ
Ballett eftir Atia Heimi Sveinsson
við kvæði Steins Steinarrs í flutningi
Kanunersveitar Reykjavíkur undir
stjóm Paul Zukofsky. Einsöngvaran
Marta G. Halldórsdóttir sópran,
Sverrir Guðjónsson kontratenór,
Bergþór Pálsson, barítón. Sunnudag-
ur 12.júní 1994.
TÍMINN og vatnið eftir Stein
Steinarr kom út árið 1948 og
markaði ásamt Þorpinu eftir Jón
úr Vör þáttaskil í íslenskum bók-
menntum. Yfirskrift kvæðisins var
„A poem should not mean but
be“, eða hlutverk kvæðis er ekki
að merkja heldur vera. Þrátt fyrir
þessi einkunnarorð hefur margur
reynt að ráða í merkingu kvæðis-
ins og túlka það - nú síðast Atli
Heimir Sveinsson með balletttónl-
ist við ljóðið. Þar hefur hann að
leiðarljósi athugasemd skáldsins
sjálfs þess efnis að ljóðaflokkurinn
hafi upphaflega verið hugsaður
sem „ballett, byggður á goð- og
helgisögnum".
Balletttónlist Atla Heimis við
kvæðið minnir í mörgu á fyrstu
óperu Monteverdis „Orfeo“.
Monteverdi gerði tilraun til að
sameina þekkingu sextándu aldar
á formum og hljóðfæraleik til
þess að semja fjölbreytilegt sviðs-
verk. Á sama hátt gefur að heyra
í tónverki Atla Heimis form og
jafnvel raddir fyrri tíma sem og
fjölbreytileg hljóðfæri tuttugustu
aldar. Auk hefðbundinna
strengja- og blásturshljóðfæra
má heyra breytt píanó (með
skrúfur og gúmmí milli strengja
til þess að afbaka tóninn), tvö
píanó stillt í fjórðungstónum, raf-
magnshljóðfæri ýmiskonar,
sembal, gítara og harmónikkur
auk aragrúa ásláttarhljóðfæra.
Þá kemur mannsröddin mikið við
sögu, bæði við flutning textans
og sem mállaust hljóðfæri.
Verkinu er skipt niður í tuttugu
og einn hluta samkvæmt kvæðinu
en á milli þeirra eru leiknir kaflar
til nánari íhugunar textans. Svip-
mót hvers kafla er skírt sem helg-
ast ekki síst af því að hljóðfæra-
skipanin er síbreytileg og aldrei
eins. Þættimir hefjast á ákveðinni
hugmynd, ákveðnu ferli þar sem
leikreglur eru settar en síðan
frjálslega útfærðar. Hvert hjóð-
færi hefur úr ákveðnum ijölda
tóna að moða og ákveðinni hrynj-
andi sem síðan er útfærð á þúsund
mismunandi vegu. Oftast ræður
tónskáldið framvindunni en stund-
um eru flytjandanum gefnar
fijálsar hendur innan settra
marka. - Galdurinn felst í því að
hlustandinn heyrir ekki muninn á
þessu tvennu.
Þrír einsongvarar syngja í verk-
inu. Barítónninn er skáldið og
draumspekingurinn sem segir dap-
urlega ástarsögu sína, sópran-
röddin er sólin eða stúlkan sem
kveðið • er til og kontratenórinn
HLUTI hópsins sem tók þátt í Tímanum og vatninu Morgunbiaðið/Haiidór
túlkar þögnina sem umlykur þau,
tímann sem hvarf. Kórinn tekur
undir með einsöngvurunum, syng-
ur, hrópar og hvíslar, myndar hjúp
hljóða. Suma millikafla syngur
kórinn lokuðum munni líkt og í
draumi.
Tíminn og vatnið eftir Atla
Heimi gerir miklar kröfur til flytj-
enda. Allir þátttakendur eru í raun
einleikarar og einsöngvarar og eru
kórfélagar þar ekki undanþegnir.
Mest bar þó á einsöngvurunum,
þeim Mörtu G. Halldórsdóttur
sópran, Sverri Guðjónssyni kontr-
atenór og Bergþóri Pálssyni barí-
tón. Raddir þeirra eru mjög ólíkar
- næstum frá ólíkum tímum: rödd
Mörtu er eins og sniðin fyrir kam-
mermúsík 20. aldar, Bergþór hefur
skólast í óperuheiminum og kontr-
atenórrödd Sverris sprettur úr tón-
list endurreisnartímans. Það var
því ekki síður athyglisvert að
heyra hvernig raddir þeirra bland-
ast saman í verki Átla Heimis.
Marta Halldórsdóttir hefur kveðið
sér hljóðs í tónlistarlífi lands-
manna með eftirtektarverðum
hætti. Hana munaði ekki um að
flytja 9. sinfóníu Beethovens á
sama tíma og æfíngar stóðu yflr
á Tímanum og vatninu. Frammi-
staða hennar í Langholtskirkju var
mjög glæsileg. Hún flutti sólar-
söngvana af frábæru öryggi og
bar uppi samsöngsþættina. Sverrir
Guðjónsson kontratenór er mjög
meðvitaður og agaður listamaður.
Hann hefur mótað sérstæða rödd
sína af alúð og nýtur nú ríkulega
afraksturs erfiðis síns. Söngur
hans var mjög góður og fallega
mótaður, einkum í þættinum um
þögnina „sem rennur eins og rauð-
ur sjór yfír rödd mína“. Þar naut
hann samleiks Jóns Ragnars Örn-
ólfssonar, ungs og efnilegs selló-
leikara. Bergþór Pálsson leggur
nú í fyrsta sinn til atlögu við „nú-
PAUL Zukofsky, hljómsveitarstjóri, Ásthildur Björnsdóttir, ekkja
Steins Steinarrs og Atli Heimir Sveinsson, tónskáld voru hyllt
af áhorfendum í lokin
tímatónlist“ hérlendis - og ræðst
ekki á garðinn þar sem hann er
lægstur. Óhætt er að segja að
frammistaða hans komi á óvart
því engu er líkara en hann hafí
ekki gert annað um dagana en að
flytja verk af þessu tagi. Túlkun
hans var látlaus og innileg, einkum
í sautjánda hluta þegar rödd hans
var umvafin „hvítum harmi" klari-
nettunnar og daufum hljómi bass-
atrommunnar.
Kammersveit Reykjavíkur lék
undir og stóð sig með mikilli prýði.
Mikið mæddi á einstökum hljóð-
færaleikurum, sérstaklega slag-
verksmönnunum undir forystu
Maartens van der Valk. Rut Ing-
ólfsdóttir lék einleiksþátt fyrir
fíðlu milli ljórða og fímmta hluta
Þekkir þú alla möguleika
til ávöxtunar í
verðbréfum?
SVARID STENDUR /„ VERÐBRÉF OGÁHÆTTA
Hvernig er best að ávaxta peninga?“
/
I bókabúðum um land allt!