Morgunblaðið - 14.06.1994, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
KIRKJUGRIPIR sem Kvenfélag Þjóðkirkjunnar í Hafnarfirði gaf kirkjunni í tilefni af 20 ára af-
mæli hennar árið 1934. Gripir þessir voru á Heimssýningunni í New York 1939.
Verkmennt
MYNDLIST A
LISTAHÁTÍÐ
Stöðlakot
GULL- OG SILFURSMÍÐI
Leifur Kaldal. Opið alla daga frá
kl. 14-18. Til 3. júlí. Aðgangur
ókeypis.
ÞAÐ fer ekki mikið fyrir sumum,
sem skila þó dijúgu lífsverki og
telja má kjörviði og burðarstoðir
íslenzkrar verkmenntunar og hönn-
unar á þessari öld.
það vill stundum slá út í fyrir
mönnum þegar á að aðgreina og
skilja þessi hugtök og þannig hefur
óaðfínnanlegt handverk á stundum
verið nefnt dverg- eða völundar-
smíð, en minna farið fyrir skilgrein-
ingu og mati á sjálfri hönnuninni.
Þá hefur gull og silfurfagið enn
ekki verið aðskilið sem starfsheiti
og þannig eru þeir er nær eingöngu
vinna í ’silfri gjarnan nefndur gull-
smiðir! Hér er auðvitað um málm-
smiði að ræða og málmurinn svo
húðaður annaðhvort með gulli eða
silfri.
Einhverra hluta vegna hefur það
þótt fínna að nefna iðngreinina
gull- eða silfursmíði og skal síst
amast við því og hér á útnáranum
höfum við að sjálfsögðu tekið upp
nafnið á dýrara efninu, sem er eft-
ir öðru. Auðvitað er til í dæminu
að menn vinni beint í hina eðlu
málma, en það kann að vera nokk-
uð kostnaðarfrekt og býsna erfítt
þar sem peningar eru af skornum
skammti.
Hönnunin, þ.e. sjálf mótun smíð-
isgripanna, skiptir annars megin-
máli og því hafa hinir frábærustu
í faginu jafnfram verið myndhöggv-
arar eða hlotið undirstöðumenntun
sem slíkir og má hér nefna hinn
fræga Benvenuto Cellini sem var í
þjónustu Cosimo I af Medici í Flór-
enz (1500-1575) og á nýrri tímum
Louis Comfort Tiffany í New York
(1848-1933), en sá var jafnframt
málari að menntun! Nær okkur eru
svo t.d. Daninn Henning Koppel
(1918-1981) og íslendingurinn
Leifur Kaldal (1898-199t2).
Síðastliðinn sunnudagsmorgun
var ég staddur í Borgarsafninu í
New York við 5. tröð og 103. götu
og rakst inn í deild silfursmíði og
dvaldi þar í dijúga stund. Bæði hef
ég áhuga á öllu sem lýtur að hönn-
un og svo hafði ég í huga að mín
biðu skrif um sýningu á verkum
Leifs Kaldals er heim kæmi og eins
gott að vera hér ferskur og með á
nótunum.
í deildinni var mikið samsafn silf-
urgripa í senn eldri og stásslegri
sem yngri og einfaldari og m.a. var
mikið um gripi frá verkstæði fyrr-
nefnds Louis Comford Tiffany.
Menn taki eftir því að ég skrifa
„verkstæði“, því það undirstrikar
mikilvægi hönnunarinnar, en rneist-
arinn að baki hennar var auðvitað
í þessu tilviki fyrrnefndur Tiffany,
sem hafði ijölda manns í vinnu. Sá
setti mark sitt á ótal margt og er
nafnkenndastur fyrir óviðjafnan-
lega muni í æskustíl (Jugendstíl,
Art Nouveau) og þá einkum Ijósa-
krónur og skart.
Minna þekkti ég til silfurgripa
hans svo að þetta var hvalreki á
LEIFUR Kaldal (t.v.) og Guðmundur Jósepsson (t.h.) lærlingar á
verkstæði Baldvins Björnssonar í Þingholtsstræti 6. Mynder er
tekin veturinn 1917-1918 en þá var enn unnið við gasljós.
mínar fjörur og dvaldist mér svo
lengi í deildinni að vörðunum var
hætt að standa á sama (!). Einkum
þótti mér athyglisvert, að frá verk-
stæði Tiffanis höfðu komið mjög
íburðarmiklir gripir í rókókóstíl og
svo á nýrri tímum hlutir, sem nefna
má „últra móderne", formhreinir
og einfaldir.
List er þannig list, hvað sem öll-
um stílbrögðum líður, svo fremi að
hún beri í sér neista upprunaleik-
ans, en þessi sannindi vilja vefjast
fyrir æ fleirum er svo er komið.
Ýmsar hugrenningar fóru að
sækja á og ég fór að bera saman
aðstæður silfursmiða í þessari há-
borg auðsins og svo í fátækri smá-
borg, sem Reykjavík á jaðarmörk-
um byggðar. Ekki gátu menn leyft
sér að gefa hugarfluginu lausan
tauminn þar og ei heldur voru þeir
umkringdir sæg ríkra fagurkera er
höfðu þann metnað helstan, að
eignast það óviðjafnanlegasta og
frábærasta í heimi hér, fornt sem
nýtt.
Eftir skoðun sýningarinnar á
verkum Leifs Kaldals í Stöðlakoti
lít ég á hann sem meistara í fag-
inu, hvernig sem á allt er litið, og
mjög er það aðdáunarvert að honum
skildi takast að móta jafn fagra
gripi, miðað við hið frumstæða mat
sem hér hefur lengstum ríkti á fag-
inu. Og Leifur skilaði jafnt frábæru
verki í flóknum og stásslegum hlut-
um sem einföldum og formhreinum
og maður saknar einungis að hann
skyldi ekki fá uppörvun til að vinna
enn frekar eftir fijálsu hugarflug-
inu.
Hæfileikarnir voru fyrir hendi,
en meistara Leifi Kaldal var mest
í mun að þjóna ættlandi sínu af
stakri prúðmennsku og marka
traustan grunn að stærra sam-
hengi. í því felst styrkur hans og
mikilleiki.
Bragi Ásgeirsson.
Létt-
viðrisleg
dans-
tónlist
TÓNOST
Tollstöðvarhúsið
DANSPOPP
Breska hjjómsveitin Saint Etienne,
Sarah Cracknell, Bob Stanley og
Pete Wiggs auk aðstoðarmanna.
Upphitunaratriði Skóp og Svala
Björgvinsdóttir, Páll Óskar Hjálm-
týsson og Ólymípa, Siguijón Kjart-
ansson og Björn Bjöndal. 13. júní.
Gestir um 2.000.
Öðrum þræði hlýtur hlutverk
Listahátíðar í Reykjavík að vera
að kynna nýja strauma í listum.
Það má og segja að að vel hafi
verið að verki staðið þegar breska
hljómsveitin Saint Etienne lék í
Tollstöðvarhúsinu og gaf gestum
kost á að kynnast því hvað er á
seyði í breskri danstónlist. Fólk var
og vel með á nótunum og aðsókn
ágæt, nálægt 2.000 manns sóttu
tónleikana að sögn tónleikahald-
ara.
Saint Etienne er prýðilegur full-
trúi fyrir bjarta hlið danstónlistar-
innar, á meðan til að mynda Und-
erworld, sem kemur hingað til
lands með -Björk, heldur sig við
skuggahliðina. Þannig var mikið
léttmeti í boði á tónleikunum í
Tollstöðvarhúsinu, nýja Kolaport-
inu, á köflum hreint sumarpopp
frekar en framsækin danstónlist,
sem sumir áttu þó vísast von á.
Fyrir tónleikana hafði sveitin
lýst því að hún væri frekar lítið
fyrir að æfa sig og það mátti vel
heyra, sérstaklega framan af, því
fijálslega var farið með og greini-
lega skemmtu hljómsveitaiiiðar sér
við að breyta útsetningum laga
eftir því sem þeim flaug í hug,
jafnvel í miðjum klíðum. Þetta gaf
tónleikunum léttara yfirbragð en
ella og áheyrendur skemmtu sér
betur fyrir vikið, þó tónlistin hafi
orðið veigaminni.
Bestu sprettirnir á tónleikunum
voru þau lög sem broddur var í,
til að mynda People Get Real, sem
var afbragðsgott með beittum gít-
arleik, og Like a Motorway, sem
var prýðilegt, en önnur áttu það
til að vera full létt fyrir tónleika;
henta betur sem róandi tónar fyrir
svefninn. Miklu spillti hvað rólegu
lögin varðaði hvað hljómur var
hörmulegur; allt of mikill hávaði
og fyrir vikið glymjandi sem flatti
lögin út.
Eins og áður segir skemmtu
áheyrendur sér hið besta þrátt fyr-
ir þessa hnökra og dönsuðu eins
og þeir ættu lífið að leysa.
Árni Matthíasson.
Hrúgald
af hinu
o g þessu
TÓNLIST
Islcnska ópcran
JASS
Tómas R. Einarsson flutti frum-
samda tónlist við ljóð og texta eftir
íslensk skáld á tónleikum í Islensku
óperunni ásamt sjö manna hljóm-
sveit og fimm söngvurum sl.jaugar-
dag, ll.júní 1994.
Tómas R. Einarsson bassaleikari
stóð fyrir sérstæðum tónleikum í ís-
lensku óperunni sl. laugardagskvöld
á Listahátíð. Með honum fluttu 14
íslenskir listamenn frumsamin lög
Tómasar við Ijóð og texta um ísland
eftir íslensk skáld. Tónleikamir báru
yfirskriftina Einslags stórt hrúgald
af gijóti sem sótt var í texta eftir
Jón Olafsson úr Grunnavík. Þjóð-
legra gat það varla verið á afmælis-
árinu.
Tómas leitaði víða fanga í tónlist-
inni, allt frá hefðbundinni jasstónlist
sem hann er hvað kunnastur fyrir
að flytja, að lagstúfum í valstakti
og fijálsri og óformbundinni tónlist.
Lengst af voru með honum á sviðinu
Eyþór Gunnarsson píanóleikari og
Matthías Hemstock trommuleikari
en söngvurum og blásurum var skipt
út eftir hvert lag. Einar Orn Bene-
diktsson veinaði íslandsblúsinn við
texta Jóns Grunnvíkings með fírrtum
geðveikisandblæ, Sjón spann súrreal-
íska smásögu um Breiðholtið innan
Tómas R. Einarsson.
landamæralausrar snarstefjunar
hljómsveitarinnar og Bergþór Páls-
son óperusöngvari tónaði ljóð Gyrðis
Elíassonar Hvíslað að vegg. Fulltrúar
allra menningarhólfanna á fslandi
hristir saman í tónlistarlegan kokk-
teil sem alla venjulega drykkjumenn
sundlaði af.
Fyrsta lagið, Landsýn, við kvæði
eftir Stein Steinarr, söng Kristján
Kristjánsson. Gott jasslag og þokka-
fullur píanóleikur hjá Eyþóri. Dagur
við kvæði Péturs Gunnarssonar söng
Sif Ragnhildardóttir á lágstemmdum
nótum og Sigurður Flosason lék fal-
lega á baritóninn. Hann átti líka eft-
ir að spreyta sig á bassaklarinettu
sem sjaldan heyrist leikið á hérlendis.
í Nóta við kvæði eftir Lindu Vil-
hjálmsdóttur var blúsnum gerð skil
af Ragnhildi Gísladóttur og minni-
stæð voru sóló Þóris Baldurssonar á
Hammond-orgel og Óskars Guðjóns-
sonar á tenórsaxófón.
AIls voru á dagskránni níu lög og
verður að segjast að tónlistin var
æði misjöfn að gæðum. Tómasi tekst
best upp i hreinræktuðum jassnúm-
erum en kokkteill eins og sá er flutt-
ur var í fslensku óperunni er bara
tilgerðarlegur og þreyfandi.
Guðjón Guðmundsson.