Morgunblaðið - 04.04.1995, Side 33

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 4. APRÍL 1995 33
Endurhæfing gigtsjúkra
unni, halda þeir því samt til streitu,
að Sjálfstæðisflokkurinn vilji ekki
ræða Evrópumálin og frekara
samstarf við ESB. Þetta er einfald-
lega ósatt, eins og fullyrðingarnar
um tollana og landbúnaðarmálin.
Sjálfstæðismenn setja hagsmuni
íslands og íslensks atvinnulífs í
fyrirrúm. Það virðist ekki henta
krötum í málflutningi þeirra. Þá
gengur ekki heldur upp fyrir
krata að tala um frjáls viðskipti
og afnám miðstýringar í landbún-
aði og vilja aðild að ESB. Hvergi
er meiri miðstýring í landbúnaði
en innan ESB. Engir voru meira
á móti GATT vegna landbúnaðar-
mála en forystumenn aðildarríkja
ESB.
Formaður Alþýðuflokksins seg-
ir sér hafa komið mest á óvart í
stjórnarsamstarfinu, að þar hafi
orðið ágreiningur um utanríkisvið-
skiptamál. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur verið kjplfesta við mótun
utanríkisstefnu íslenska lýðveldis-
ins. Hann vill ekki, að hagsmunum
þjóðarinnar sé fórnað í pólitískum
upphlaupum. Þetta hefur formanni
Alþýðuflokksins mislíkað og á
þessum sérkennilegu forsendum
Njyggir hann kosningabaráttu sína.
Þetta er öll framtíðarsýn Alþýði-
flokksins: Að geta ráðskast með
málefni þjóðarinnar á alþjóðavett-
vangi án þeirrar varkárni, sem
einkennir stefnumörkun Sjálf-
stæðisflokksins og hefur hingað
til verið þjóðinni til heilla.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Rcykjavík.
ný magalyf, dregið verulega úr
flóknum og kostnaðarsömum að-
gerðum. Þá hafa bólusetningar
skapað betri tök á vissum sjúk-
dómum svo sem mislingum og
mænusótt. Einnig hafa framfarir
í sýklalyfum unnið verulega gegn
sýkingum.
Þrátt fyrir allt hafa framfarir
læknavísindanna þó iðulega í för
með sér beinan kostnaðarauka.
Framboð af þjónustu verður meira
og hægt er í ríkara mæli að sinna
þeirri eftirspurn sem sjúkdómar
og veikindi kalla á. Slíkur kostnað-
arauki kemur fram í jákvæðum
árangri heilbrigðisþjónustunnar, í
lengri meðalævi, lægri dánartíðni
ungbarna og aukinni vellíðan.
Nútímaþjóðfélag krefst þess að
boðið sé upp á flest alla læknis-
þjónustu sem læknavísindin hafa
yfir að ráða. Það samþykkir ekki
að heilbrigðisþjónustan sé tak-
mörkuð með óeðlilegum hætti, en
það vill hins vegar að ítrasta
sparnaðar sé gætt við veitingu
hennar og það spyr jafnvel hvort
forgangsröðun innan hennar sé
ekki óhjákvæmileg. Alþjóðasa-
manburðir sýnir hins vegar að
okkur hefur tekist allvel til í þess-
um málaflokki og að heilbrigðis-
þjónustan hér á landi sé síst of
dýr í þeim samanburði og að ekki
hafi verið um neina útgjaldaþenslu
að ræða.
Höfundur er hagfræðingur.
EINS og margoft hefur komið fram
er gigt sjúkdómur sem stór hluti þjóð-
arinnar verður fyrir barðinu á. Eins
og með svo marga aðra sjúkdóma
verða einstaklingamir misilla fyrir
barðinu á þessum sjúk-
dómi. Gigtin er ekki lífs-
hættulegur sjúkdómur,
en hún hefur mikil áhrif
á lífsgæði og starfsorku
einstaklinganna. Þessi
sjúkdómur er þung byrði
á baki þeirra einstakl-
inga sem verða fyrir
barðinu á honum og
þung byrði fyrir ætt-
ingja og vini og síðast
en ekki síst er þessi sjúk-
dómur þungur þjóðfé-
lagslegur baggi. Sem
sagt, kostar þessi sjúk-
dómur bæði mikla pen-
inga, mikla andlega og
líkamlega vanlíðan
sjúklings. Augljóst má
því telja að miklu megi til kosta svo
fmna megi orsök gigtarinnar.
Enn sem komið er, er engin algjör
lækning til, en meðferðin er fólgin í
teymisvinnu margra heilbrigðis-
stétta, lækna, hjúkrunarfólks,
sjúkraþjálfara og iðjuþjálfa. Mikil
framþróun hefur orðið á meðferð
þessa sjúkdóms, ekki síst í sjúkra-
þjálfun, enda er þessi stétt ekki svo
ýkja gömul. Lögin um „sjúkraþjálf-
un“ voru samþykkt á Alþingi 12.
apríl 1962 og fékk þá stéttin starfs-
heitið „sjúkraþjálfarar". Stéttin'var
mjög fámenn lengi framan af en
eftir að námsbraut í sjúkraþjálfun
var stofnuð við Háskóla Islands árið
1976 tók stéttin vaxtarkipp. Það
gefur því augaleið að markviss end-
urhæfing gigtarsjúklinga hefur ekki
verið til staðar fyrr en nú á síðustu
árum og með_ stofnun Gigtarstöðvar
Gigtarfélags íslands fyrir rúmum tíu
árum var gerð mikil bragarbót þar
á. Nú orðið eiga allir gigtarsjúkling-
ar kost á sérhæfðri endurhæfingu á
spítölum, endurhæfingarstofnunum
svo sem Reykjalundi, á Gigtarstöð-
inni og á einkareknum endurhæfing-
arstofum.
Hlutverk sjúkraþjálfara er stórt í
meðhöndlun þessa sjúkdóms. Gigtin
kreppir og skekkir liði og skerðir
hreyfingu þeirra, vöðvar rýrna og
vöðvastyrkur og úthald þverr. Þetta
veldur auknum verkjum og andlegri
vanlíðan. Aður fyrr voru þetta bara
eðlilegar afleiðingar sjúkdómsins og
var þjálfun talin hafa beinlínis slæm
áhrif á gigtarfólk, jafnvel talin flýta
fyrir niðurbroti á liðum. Hvíld og
aftur hvíld var helsta heilræðið, jafn-
vel voru liðir hvíldir í gipsspelkum.
Með aukinni læknisfræðilegri þekk-
ingu og þekkingu á gildi éndurhæf-
ingar fyrir gigtarfólk, er hægt að
draga verulega úr slæmum afleiðing-
um sjúkdómsins. Ef til vill er fræðsla
um sjúkdóminn, fræðsla um hugsan-
legar afleiðingar hans og hvernig
draga megi úr þeim, eitt mikilvæg-
asta hlutverk sjúkraþjálfara.
I sjúkraþjálfun, það er einstakl-
ingsþjálfun, er lögð rík áhersla á að
leiðrétta eða viðhalda réttri líkams-
stöðu, réttri göngu og líkamsbeit-
ingu. Ef einstaklingurinn lærir að
þekkja kroppinn sinn og getur leið-
rétt rangstöður, og farið aftur að
ganga rétt eða beita sér rétt um leið
og bólga í lið er farin, þá er líklegra
að hann haldi liðunum sínum heilum
og að verkir og álags-
einkenni í líkamanum
verða minni. Með
fræðslu um liðvemd,
það er hvemig nota beri
liðina þannig að sem
jafnast álag verði á lið-
brjóskið,- er hægt að
drága úr og jafnvel
hindra bijóskeyðingu
og skekkjumyndun í lið-
um.
Bólga og sársauki í
lið veldur því að hömlun
verður á notkun vöðva
kringum liðinn og á til-
tölulega stuttum tíma
verður rýrnun á þeim,
sem getur stuðlað að
skekkjumyndun í lið,
minnkaðri fæmi og minnkaðri starfs-
orku. Rannsóknir hafa sýnt að vöðva-
kraftur minnkar um 8% á viku í al-
gjöru hreyfmgaleysi. Með réttri þjálf-
un er hægt að viðhalda vöðvastyrk á
meðan liðir eru bólgnir. Þá eru vöðv-
amir spenntir „ísómetrískt". Það þýð-
ir að liðnum er haldið í ákveðinni
sársaukalausri stöðu og vöðvamir eru
síðan spenntir í nokkra sekúndur í
senn gegn mótstöðu, þannig að sem
minnst hreyfing eigi sér stað í liðnum.
Ef sjúkdómurinn er ekki mjög virkur
og hreyfing liðar ekki sársaukafull,
þá er hægt að styrkja vöðvana í hreyf-
ingu með hefðbundnum æfíngum.
Vöðvar rýrna ekki bara hjá þeim
gigtsjúklingum sem haldnir eru lið-
bólgusjúkdómum. Sumir gigtsjúk-
dómar leggjast ekki á liðina heldur
vöðva og festur þeirra og hefur þetta
fólk oft minnkaðan vöðvastyrk og
úthald og er starfsorka þessara ein-
staklinga oft mjög skert. Þessir gigt-
sjúkdómar eru ekki síður alvarlegir
en þeir sem eru sýnilegir. Að vera
haldinn sjúkdómi sem enginn skilur
og enginn sér er enn ömurlegra, því
frá sjónarhorni samfélagsins virðist
um að ræða hugarburð einn saman.
Hingað til hefur þetta verið afskiptur
sjúkdómur og lítt rannsakaður. Ný-
legar rannsóknir hafa þó leitt ýmis-
legt í ljós og er mikil þörf á frekari
rannsóknum á þessum vettvangi.
I nokkrum gigtsjúkdómum, eink-
um hrygggigt, á sér stað mikil stirðn-
un í liðum. Stirðnunin verður mest
í hryggsúlunni, en við erum ekki að
tala um venjulegan stirðleika sem
við flest þekkjum, heldur beingerist
hryggurinn smám saman þannig að
á endanum getur hann orðið að einni
samfastri beinsúlu, sem hvorki verð-
ur beygð, rétt eða snúið upp á. Hér
á árum áður stirðnaði þetta fólk í
mikilli frambeygju og átti því mjög
erfítt með allar almennar hreyfingar,
sá ekkert nema tærnar á sér og varð
að sofa í hnipri. Nú er allt kapp lagt
á að halda þessum einstaklingum
eins liðugum og hreyfanlegum og
unnt er með liðlosun, teygjum og
daglegum æfingum. Ef stirðnunin
er meiri en svo að við ráðist þá er
viðkomandi látinn stirðna í réttri lík-
amsstöðu, en það skerðir sáralítið
Gigtarsjúkdómar eru
fjölmargir, segir Sig-
rún Baldursdóttir.
Einstaklingar eru hald-
inir mismunandi
einkennum.
færni hans. Sjúklingurinn getur mik-
ið liðkað sig sjálfur, en staðbundna
liðkun verður hann að fá í einstakl-
ingsþjálfun. Eins eru allar hreyfíngar
hryggsúlu mældar í upphafí og síðan
mældar á hálfs til eins árs fresti.
Þetta gefur bæði aðhald og hvatn-
ingu fyrir einstaklinginn að viðhalda
sem bestri hreyfingu hryggsúlunnar.
Of langt mál væri að telja upp
hvað sjúkraþjálfarar gera, hvaða
meðferðum og tækjum þeir beita og
læt ég því duga að nefna þessi fáu
dæmi um sjúkraþjálfun gigtarfólks.
Gigtarsjúkdómarnir eru svo fjöl-
margir og einstaklingarnir haldnir
svo mismunandi einkennum. Meðferð
er alltaf fólgin í því að ráðast á sem
flest einkenni hvers einstaklings,
fræða hann um leiðir til bættrar
heilsu, draga úr verkjum og bólgum,
bæta bæði almennan og staðbundinn
vöðvastyrk, auka iiðleika og bæta
stöðugleika liða þar sem það á við
og viðhalda sem bestri færni og
starfsorku. Mikilvægt er að kenna
fólki leiðir til sjálfshjálpar og gera
það áhugasamt í að ná árangri.
Rannsókna er virkilega þörf í þágu
læknavísindanna, en einnig er mikil-
vægt að gera rannsóknir í sjúkra-
þjálfun. Rannsóknir á ýmsum með-
ferðarformum sem beitt er, áhrifum
ýmissa bylgju- og rafmeðferða á
bólgna liði, áhrif ýmissa verkjameð-
ferða, áhrif þjálfunar á sjúkdóms-
gang og fleira mætti telja. Rann-
sóknir í sjúkraþjálfun er lítt plægður
akur hér á landi og þyrfti að bæta
þar úr. Framtíðarsýnin verður von-
andi sú að hægt verði að útrýma
gigtinni að mestu líkt og stefnir í
með tannskemmdir og hlutverk okk-
ar heilbrigðisstéttanna verði meira
fyrirbyggjandi starf. En okkur
sjúkraþjálfurum ber að stuðla að
framþróun í sjúkraþjálfun gigtar-
fólks og það verður best gert með
markvissum rannsóknum.
Höfundur er sjúkraþjálfari og
starfar í sjúkraþjálfun Máttar og
við hópþjálfun hjá Gigtarfélagi
íslands.
HURÐIR HF
Skeifan 13 •108 Reykjavík-Simi 681655
Sigrún
Baldursdóttir
wlett-Packard prentara
n
HP LaserJet 4L geislaprentarinn.
Tilvalinn prentari fyrir
einstaklinga og smærri fyrirtæki.
Tilboðsverð:
kr. 59.900 stgr.
m
HP ScanJet llcx litaskanninn.
Glæsilegur hágæða borðskanni.
Hérá stórlækkuðu verði.
Tilboðsverð:
kr. 99.900 stgr.
Liturinn er galdurinn. Hewlett-Packard er trygging fyrir gæöum, endingu
og endalausri ánægju í litaútprentun.
Hátækni til framfara

*

SS Tæknival

Skeifunni 17 • Sími 568-1665 • Fax 568-0664