Morgunblaðið - 23.11.1995, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Samningarnir um frið í Bosníu
Afskípti Bandaríkjanna
af deilunni réðu úrslitum
London, Bonn. Daily Telegraph, Reuter.
Evrópumenn eiga dálítið erfitt með að
kyngja árangrinum sem náðist í Dayton
SKIPTING BOSNÍU - FRIÐARGÆSLA NATO
Kort af Bosníu sem var hluti friöarsamkomulags leiötoga múslima, Serba og Króata
f Dayton, Ohio á þriðjudag. Á meöal breytinga eru nokkrir bæir í Miö-Bosná'
semSerbar fá í sinn hlut og úthverfi f Sarajevo sem falla múslimum f skaut. Um
60.000 manna friöargæsluliö NATO mun sjá um aö samkomulaginu veröi framfylgt.
Auk aöildarþjóöa bandalagsins munu a.m.k. 10 þjóðirsenda herliö, m.a. Rússar.
Landinu veröur skipt ísvæöi sem heyra undir bandarískt, franskt og breskt heriiO.
A kortinu eru sýnt hvaöa iönd senda fiesta hermenn.
VESTUR-BOSNIA
Kjr
BRETLAND:
13,000 hermenn
Stjórnstöð
herliösins
verður í
Gornji Vakuf.
Skipulag flutninga
veröur í Split.
NORÐ-AUSTUR BOSNIA
BANDARIKIN: RUSSLAND: 2,000 herm.
24,000 hermenn (heyra undir bandar. hersh.)
á miliisll*fo ,eíö«S^
FRAKKLAND: 10,000 hermenn Gorazde *‘?J0 °9
— y voröi 0pin
Herliðiö leggur upp frá Ploce
VIÐRÆÐURNAR í Dayton í Ohio
voru endapunkturinn á margra mán-
aða starfi bandarískra sendimanna
að því að koma á friði í Bosníu.
Allt fram yfír síðustu áramót hafði
Bandaríkjastjóm haldið sig fremur
til hlés hvað varðar afskipti af átök-
unum þótt hún hafí stundum fundið
alvarlega að því hvemig Evrópuríkin
tóku á málunum.
Pólitískar ástæður jafnt innan-
lands sem utan ollu því loks, að
Bill Clinton, forseta Bandaríkjanna,
fannst tími til kominn að láta að sér
kveða. Allt síðastliðið vor átti Rob-
ert Fraser, gamalreyndur samninga-
maður, í viðræðum við Slobodan
Milosevic, forseta Serbíu, um að
hann viðurkenndi Bosníu gegn því
að refsiaðgerðum yrði aflétt og náð-
ust um það óformlegir samningar.
Fraser-samningurinn, sem svo
var kallaður, varð hins vegar að
engu vegna andstöðu í Bandaríkj-
unum. Þar fannst mörgum sem
hann væri allt of hagstæður Mil-
osevic, manninum, sem hefði í raun
komið stríðinu af stað.
Hörmungarnar í Srebrenica
Þegar hér var komið voru Banda-
ríkjamenn famir að ókyrrast yfir
niðurlægjandi ráðleysi Sameinuðu
þjóðanna í Bosníu og sérstaklega
hneyksluðust þeir á því, að herflug-
vélar Atlantshafsbandalagsins,
NATO, skyldu ekki kallaðar á vett-
vang til að koma í veg fyrir árás
Serba á Srebrenica.
Á ráðstefnu í London, sem efnt
var til eftir ófarimar í Srebrenica,
sinntu Bandaríkjamenn í engu efa-
semdum Breta og sögðu, að trúverð-
ugleiki NATO væri undir því kom-
inn, að bandalagið yrði leyst úr viðj-
um skriffínnanna hjá SÞ og leyft
að beita sér af hörku framvegis.
Ný staða kom upp þegar Króatíu-
her réðst inn í Krajinahérað og
endurheimti það allt úr höndum
Serba á fáum dögum en innrásin
var gerð með þegjandi samþykki
Bandaríkjastjórnar. Nokkrum vik-
um síðar urðu árásir Serba á
Sarajevo síðan til þess, að NATO
Vill hörku
gegn
Bosníu-
Serbum
London. Reuter.
RÍKIN, sem ætla að halda uppi í
friðargæslu í Bosníu, verða að vera
því viðbúin að beita Bosníu-Serba
hörðu til að koma í veg fyrir, að
þeir hleypi öllu í bál og brand á
nýjan leik. Lét David Owen lávarð-
ur og fyrrv. sáttasemjari Evrópu-
bandalagsins svo um mælt í gær.
Owen sagði, að leiðtogar Bosníu-
Serba, sem hafa nú þegar lýst yfir
mikilli óánægju með Dayton-sam-
komulagið, hefðu áður komið í veg
fyrir friðarsamninga þrívegis en nú
mætti ekki láta þá komast upp með
það.
Létum valta yfir okkur
„Það verður einfaldlega að gera
þeim það ljóst, að þessum samning-
um verður fylgt eftir hvað sem það
kostar," sagði Owen í viðtali við
breska ríkisútvarpið, BBC.
hóf miklar loftárásir á stöðvar
þeirra og hernaðarleg staða Serba
veiktist enn þegar herir Króata og
múslima unnu mikið land af þeim
í norðvesturhluta Bosníu.
Þessir ósigrar á vígvellinum urðu
Áætlað er, að 60.000 hermenn
verði sendir til friðargæslu í Bosníu
og Owen sagði, að það yrði að beita
því liði af fullri alvöru. „Það er fár-
ánlegt, að við skulum hafa látið
til þess, að mikið sljákkaði í Bosníu-
Serbum og Milosevic gekk þá á lag-
ið og hvatti þá til að setjasL-að
samningaborði áður en staða þeirra
versnaði enn meira. Bandaríkja-
menn skildu, að nú væri tækifærið
fámenna herflokka valta yfir okkur
síðastliðin þrjú ár.“
Owen sagði einnig, að nauðsyn-
legt væri að halda við þeim klofn-
ingi, sem kominn væri upp milli
og tóku allt frumkvæði í sínar hend-
ur. Fraser var sendur aftur til Bosn-
íu en þar lét hann lífíð í bílslysi
skammt frá Sarajevo 19. ágúst sl.
Riehard Holbrooke, aðstoðarut-
anríkisráðherra Bandaríkjanna, tók
nú við málunum og í mánaðartíma
var hann á ferð og flugi milli höfuð-
borga júgóslavnesku ríkjanna.
Aætlun Bandaríkjamanna var
byggð á drögum, sem stórveldin,
Bretar, Frakkar, Þjóðveijar, Rússar
og Bandaríkjamenn, höfðu komið
sér saman um en ekki fer á milli
mála, að það voru Bandaríkjamenn,
sem komu deiluaðilum að samn-
ingaborðinu.
Öfundast út í Bandaríkjamenn
Samningunum um frið í Bosníu
hefur verið fagnað um allan heim
og þá ekki síst í Evrópu. Það leynir
sér samt ekki, að Evrópumenn eiga
menn dálítið erfítt með að kyngja
því, að það voru Bandaríkjamenn,
sem tóku loks af skarið og gerðu
það, sem gera þurfti. Herve de Char-
ette, utanríkisráðherra Frakklands,
gekk einna lengst í því að gera sem
minnst úr þætti Bandaríkjastjómar.
„Sannleikurinn er sá, að Banda-
ríkjamenn voru áhorfandi að átök-
unum í gömlu Júgóslavíu um fjög-
urra ára skeið og stóðu jafnvel í
vegi fyrir, að árangur næðist í frið-
arumleitunum," sagði de Charette
og lagði áherslu á, að friðarsamn-
ingarnir, sem náðst hefðu í Dayton,
væru „ekki bandarískur samningur,
heldur samningur allra deiluaðila
og samráðshóps stórveldanna".
Klaus Kinkel, utanríkisráðherra
Þýskalands, sagði, að svo væri guði
fyrir að þakka, að Bandaríkjamenn
hefðu skorist í leikinn á réttum tíma
en fram að því hefðu Evrópuríkin
undirbúið jarðveginn.
Hvað sem þessu líður þá viður-
kenna evrópskir embættismenn þeg-
ar rætt er við þá undir Ijögur augu,
að án pólitísks og hemaðarlegs
framlags Bandaríkjanna, eina raun-
verulega stórveldisins nú á dögum,
hefðu friðarsamningamir aldrei
náðst.
Serba í Serbíu og Bosníu-Serba, og
verðlauna stjórnina í Belgrad með
því að aflétta viðskiptaþvingunum.
Er raunar kveðið á um það í friðar-
samningunum.
Peres vill
ljúka
friðarvið-
ræðum
SHIMON Peres, forsætisráð-
herra ísraels, hvatti Sýrlend-
inga í gær til þess að leiða tii
lykta þær
friðarvið-
ræður
þjóðanna
sem forveri
hans í
embætti,
Yitzhak
Rabin, var
frumkvöð-
ull að. Per-
es lét þessi orð falla á ísra-
elska þinginu í gær og eru
sögð kunna að leysa þann
hnút sem viðræður þjóðanna
vom komnar í.
Fjórða
sprenging
Frakka
FRAKKAR sprengdu fjórðu
kjarnorkusprengjuna í Suður-
Kyrrahafi í fyrradag og sinntu
þar með í engu áskorunum
margra ríkja um að hætta til-
raununum. Var sprengingunni
mótmælt ákaflega í Nýja Sjá-
landi og í Ástralíu en Frakkar
nutu þess hve athygli fjölmiðl-
anna hefur verið mikil á friðar-
samningunum úm Bosníu.
Umbótasinni
í seðlabank-
ann
RÚSSNESKA þingið sam-
þykkti í gær skipun Sergeis
Dúbíníns í embætti seðla-
bankastjóra en hann er fyrrver-
andi fjármálaráðherra og um-
bótasinnaður í efnahagsmál-
um. Sagði Dúbínín, að staðið
yrði við stefnuna í peningamál-
um. Á Vesturlöndum hefur
skipan hans verið fagnað.
Andófsmaður
ákærður
SÚ ÁKVÖRÐUN kínverskra
yfirvalda að ákæra andófs-
manninn Wei Jingsheng um
undirróður hefur ýtt undir
kröfur um, að mannréttinda-
nefnd Sameinuðu þjóðanna víti
þau sérstaklega. Wei hvarf
fyrir 20 mánuðum og hefur
verið í haldi síðan án þess
nokkrum væri leyft að hafa
samband við hann. Ákæran
gegn honum getur varðar
dauðarefsingu. Amnesty Int-
ernational hefur skorað á Bill.
Clinton, forseta Bandaríkj-
anna, að taka þetta mál upp
við kinversku stjórnina.
Sótt að Kabúl
TALEBAN-hreyfingin í Afg-
anistan hefur náð á sitt vald
nokkrum mikilvægum héruð-
um fyrir austan höfuðborgina,
Kabúl. Stefnir hún að því að
ná borginni en talsmaður
stjórnarinnar sagði, að stjórn-
arherinn væri að undirbúa
gagnsókn. Er orðinn mikill
skortur á mörgum nauðsynj-
um í borginni og talsmenn
Rauða krossins segja, að um
70% borgarbúa hafi ekki leng-
ur efni á að kaupa eldsneyti,
olíu, kol eða eldivið.
David Owen, fyrrverandi sáttasemjari Evrópusambandsins í Bosníu
Reuter
BENSÍNSALA er mjög ábatasöm iðja á svarta markaðnum í Belgrad í Serbíu en líklega verður
þetta fólk að fara að snúa sér að einhverju öðru. Með friðarsamningunum um Bosníu var ákveðið
að aflétta viðskiptaþvingunum gegn Serbíu og Svartfjallalandi.