Morgunblaðið - 23.11.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995 39
Umher
og heiður
Viðar
Þorsteinsson
Á 19. öld stóð sem
hæst sjálfstæðisbar-
átta íslendinga. Hún
fól í sér ýmsa merka
atburði, þ. á m. Þjóð-
fundinn, sem átti sér
stað sumarið 1851.
Þar börðust Jón Sig-
urðsson, Jón Guð-
mundsson, Hannes
Stephensen og fleiri
ágætir menn fyrir því
að ísland endurheimti
sjálfstæði sitt. And-
stæðingar þeirra og
andmælendur voru
embættismenn Dana-
konungs, en Danir
höfðu þá haft yfirráð
á íslandi síðustu aldirnar. Þegar
þjóðfundurinn hófst og menn sett-
ust niður til samningaumleitana
bjuggust íslendingar við umræðum
á jafnréttisgrundvelli.
En viti menn! í fylgd með Jörg-
en Ditlev Trampe konungsfulltrúa
Mér hrýs hugur við því,
segir Viðar Þorsteins-
son, ef menn vilja fóma
þeirri hefð, sem felst í
herleysi þjóðarinnar, á
altari vopnaburðar.
voru 25 danskir dátar. Mörgum
brá í brún, því þeir komu jú eins
og skrattinn úr sauðarleggnum,
án sýnilegs tilgangs. Dátar þessir
frömdu engin fólskuverk, þó svo
að það sé títt í þeirra röðum, held-
ur sátu þeir prúðir og fylgdust
með. En návist þeirra var, þrátt
fyrir allt, ákveðin yfirlýsing. Þeir
áttu nefnilega að vera til taks ef
Islendingar færu að vera með mik-
inn uppsteyt. Sem sagt, vopnavaldi
skyldi beita ef rökin dygðu ekki til.
Dátar þessir yfirgáfu ísland vet-
urinn eftir þjóðfundinn og hefur
ekki sést til þeirra síðan, enda eru
þeir örugglega nú komnir undir
græna torfu. En einn þeirra virðist
hafa gengið aftur í líki Braga
nokkurs Melax á síðum Morgun-
blaðsins þann 7. nóvember síðast-
liðinn.
Dátadraugur þessi er ekki prúð-
ur og stilltur eins og hann á að
sér, heldur talar hann digurbarka-
lega um það að sín sé nú þörf á
íslandi. Hann heldur því jafnvel
fram að hann eigi sér fyrirmynd í
Islandssögunni! Hann gerir sér mat
úr bardagaköppum sögualdar og
klæðir þá í hermannaföt, vill meina
að þeir séu dátar vegna þess að
þeir gengu vopnaðir. En kæri
Bragi, það er grundvallarmunur á
vopnaburði annars vegar og her-
mennsku hins vegar. Kapparnir á
Sturlungaöld börðust fyrir sig
sjálfa, þeir leituðust við ganga
uppréttir og standa á rétti sínum.
I her gilda allt önnur viðmið. Þar
er ætlast til þess af einstaklingnum
að hann fari eftir skipunum yfir-
boðara síns, hann á að hlýða í
blindni því sem ríkisstjórnin, trúar-
leiðtoginn eða byltingarforinginn
skipar. Einstaklingurinn er heila-
þveginn, honum eru innprentuð tvö
boðorð; í fyrsta lagi að hlýða og í
öðrú lagi að drepa. Hlýði hann
ekki skal honum refsað grimmi-
lega.
Bragi, er þetta sú hugmynda-
fræði sem þú vilt standa fyrir? Er
þetta sú hugmyndafræði sem þú
kýst að mæla fyrir á síðum víðlesn-
asta dagblaðs landsins? Ég skora
á þig að sjá þig um hönd, því það
getur ekki verið eiii-
lægur og meðvitaður
ásetningur þinn að
leiða slíkt böl yfir okk-
ur íslendinga.
Bragi talar jafn-
framt um að herinn
umræddi gæti orðið
landi og þjóð til góðs
með því að sinna
björgunarstörfum,
hann myndi alltaf vera
til taks, vel þjálfaður
o.s.frv. En af hveiju
þá ekki bara að veita
meiri peningum í þær
björgunarsveitir sem
fyrir eru í landinu, í
stað þess að stofna
heilan her?
Sú fullyrðing þín að þjóðarher
muni auka stolt og sjálfsvirðingu
íslendinga ber vott um dómgreind-
arleysi. Fjöldi fólks dauðskammast
sín fyrir það að menntamálaráð-
herra þjóðarinnar skuli láta sér
detta í hug slíka fásinnu!
I lokaorðum greinar þinnar vitn-
ar þú í Agnar Kofoed-Hansen og
hefur eftir honum að „við höfum
með þessu verið gerðir að veraldar-
undri“, þ.e. með því að vera án
hers. Þetta er vitaskuld rétt hjá
Agnari. En sú athygli sem við
höfum fengið í heiminum út á það
að vera án þjóðarhers flokkast
undir virðingu. Já, íslendingar
njóta virðingar hvarvetna í heimin-
um vegna þess að þeir eru herlaus
þjóð, og Islendingar eru ekki reiðu-
búnir að fórna þeirri virðingu fyrir
vitagagnslausan og rándýran her.
Hugmyndin um íslenskan her
er líka sérlega afkáraleg þegar lit-
ið er á það að afvopnun og friðar-
samningar eru nú efst á baugi í
heiminum hvért sem litið er.
Sjálfstæðisbaráttan var háð af
okkar hálfu með ritfæri, raddfæri
og réttlætistilfinningu að vopni.
Það voru einmitt þessir rýtingar
sem ógnuðu mest, og urðu til þess
að íslendingar urðu sjálfstæð þjóð.
Sem sagt, friðsamleg barátta varð
okkar sigurvopn. Mér hrýs hugur
við því að nokkur maður skuli vilja
fórna þessari göfugu arfleifð þjóð-
arinnar á altari ofbeldis, mann-
vonsku og hernaðarbrasks.
Tökum höndum saman, íslenska
þjóð, og kveðum fjandsamlega
drauga fortíðarinnar niður að ei-
lífu.
Höfundur er nemi í Menntaskólan-
um við Hamrahlíð.
MedisanÆ
B

uxur sem veita nudd og
vinna á appelsínuhúð og
staðbundinni fitu.
Kynning föstudaginn
24. nóvember
frá kl. 14.00-18.00.
Háaleitisapótek,
Skrímslið
AF HVERJU lætur
fólk teyma sig á asna-
eyrunum? Af hveiju
lætur fólk taka frá sér
sjálfsákvörðunarrétt-
inn? Af hveiju vaknar
fólk upp við það einn
daginn að það hefur
ekki lengur tök á eigin
málum?
Það er vegna þess
að fólk er í glímu við
ægilegasta .skrímsli
nútímans. Þetta
skrímsli er annars eðlis
en ofbeldishetjur bíó-
myndanna. Það drepur
ekki með berum hönd-
unum eða byssum. Of-
beldi þessa skrímslis er mjúkt. Það
læðist inn í hvern kima hugskots-
ins. Það birtist í fallegustu litum.
Það er alltaf í sjónvarpinu, alla
daga, öll kvöld, allar helgar. Það er
í blöðunum og tímaritunum. Það
liggur í ganginum í fjórum litum á
hveijum degi og það skín i fallegar
vígtennumar þegar fólk kemur á
fætur.
Þetta skrímsli er vel alið. Aðeins
hergagnaframleiðsla þjóðanna fær
meiri peninga til umráða. Blóminn
af bestu listamönnum heimsins
þjóna þessu skrímsli. Margir bestu
vísindamenn þjóðanna eru þarna á
mála.
Samt fitnar skrímslið. Það fitnar
vegna þess að það lætur aðra borga.
Það mergsýgur almenning.
Þetta er auglýsingaskrímslið sem
slævir fólkið. Þetta er auglýsinga-
skrímslið sem tekur ráðin af fólkinu
og skilur eftir brunarúst í fjármál-
um heimilanna og húsin full af
gerviþörfum sem gefa ekkert í aðra
hönd.
Það er margt skrýtið í fæðuöflun
skrímslisins. „Þjóðarhagur" byggist
til dæmis á sífelldu áti þess - hvað
sem það kostar. Að eyða gjaldeyri
þjóðarinnar eykur „hagvöxtinn".
Þó að það kosti smáfiskadráp eða
síðustu grálúðurnar þá fitnar
skrímslið og það hækkar í ríkiskass-
anum ef galdeyrinum er eytt; því
fyrr því betra. Þessi undarlega hrin-
grás í tekjuöflun ríkisins er furðu-
leg. Eða það hugarástand fólksins
að fara beint á ferðaskrifstofuna
og panta sólarlandaferð ef hafrann-
sóknaskip kemur með „góðar“
fréttir um seiðatalningu! Það er
sama í hvað eyðslan fer. Hvort ein-
hver þörf er fyrir hlutina eða ein-
hver arður. „Frelsið" sér um það.
Að kaupa þúsund fjallajeppa, tvö
þúsund vélsleða og
fimm þúsund fóta-
nuddtæki getur „bjarg-
að“ fjárlagagerð næsta
árs!
Og fólkið er varnar-
laust. Auglýsingask-
rímslið heldur úti öllum
tegundum af hernaði.
Það gerir skoðanak-
annanir til að fínna
„þarfirnar“. í kjölfarið
koma auglýsingaher-
ferðir. Það rekur
skæruhernað í heima-
húsum þar sem hóp-
sefjun er notuð til að
selja vöruna og fólk er
tekið í andlega gísl-
ingu. Það-stílar upp á samkeppi
milli fólks. Bílategundir og merki á
gallabuxum eru gerð að stöðu-
tákni. Böm og unglingar eru mis-
Auglýsingaskrímslið
slævir fólkið, segir
Hrafn Sæmundsson,
og fjötrar með gervi-
þörfum.
kunnarlaust notuð sem fallbyssu-
fóður í styijöldinni. Vöggugjafir,
fermingargjafir, giftingargjafir og
klæðnaður á mannamótum eða í
skólanum; allt er þetta sett upp í
samkeppi. í skólunum ríkir linnu-
laus samkeppni í lífsstíl og þindar-
laus samanburður. Skrímslið heldur
þjóðinni í gíslingu. Neyslan er orðin
að sjúkdómi. Og fórnirnar verða
stöðugt sársaukafyllri.
Það sem er skelfilegast í þessari
styijöld er að flestir eiga á einhvem
hátt afkomu sína undir neyslunni.
Og sífellt aukinni neyslu. Ríkiskass-
inn, fyrirtækin og einstaklingarnir
lifa á neyslunni.
Og enginn þorir að spyija: Er
þetta gott líf? Er hægt að lifa betra
lífi með öðrum lífsstíl? Með öðru
verðmætamati? Með meira sjálf-
stæði?
Hváð er fólki boðið? Að stærstum
hluta lágmenningu. Síbylja fjölmiðl-
anna leggur stöðugt undir sig
stærri hlut af frítíma. Eftir stress
dagsins og^glímuna við lífsbarátt-
una, og skrímslið, kemur brosandi
sjónvarpsþula og býður fólki að eiga
nú huggulega stund framan við
sjónvarpið og' efni myndarinnar er
Hrafn
Sæmundsson
tíundað; kona framkvæmdastjóra
verður vitni að hræðilegu morði og
skömmu síðar hverfur hún á dular-
fullan hátt og hinn snjalli lögrelu-
foringi tekur málið að sér og lík-
amsleifar konunnar fínnast sundur-
skornar í tveim plastpokum en að- j
stoðarlögregluforinginn sem leynir
alltaf á sé tekur eftir því að í plast- ;
pokunum eru leifar af tveimur kon- !
um og hann fer þá í að leita að
þriðja morðingjanum. Ef fólk vill
leita eftir einhveiju öðru í þessari
fjöldaframleiðslu er ekkert fyrir
hendi, hvorki leikur né kvikmynda-
gerð. Á svipaðan hátt eru stöðugt
fleiri þættir í fjölmiðlaframboði
manaðir upp í spennuna. Fréttjr af
fólki og málefnum eru matreiddar
og poppaðar. Engu er eirt. Boðber-
ar „frelsisins“ hælast yfir hveijum
þætti sem verður frelsinu að bráð.
Hin „helgu vé“ eru ekki lengur frið-
helg. Varla stendur neitt eftir sem
sameinar þjóðina á góðri stund
nema handboltinn - ef íslendingar
vinna.
Sem vin í þessari eyðimörk
stendur þá gamla gufuradíóið og
vissir þættir á stöð eitt. Og út í
þjóðfélaginu blómstrar hámenning.
En gjáin breikkar samt stöðugt.
Gegnum aldirnar hefur fólk verið
að sækjast eftir betra lífi. í of-'
neysluþjóðfélögunum hafa verið
gerðar „uppreisnir“ á síðustu ára-
tugum frekar en rökréttar tilaunir
til grundvallarbreytinga. Þannig -
var grundvöllur ’68-kynslóðarinn-
ar. Og margar smærri tilraunir
hafa verið gerðar. En þetta hefur
ekki hrokkið til.
Nú fer í hönd mesta neysluvertíð
ársins. Þá skelfur allt þjóðfélagið.
Og skrímslið öskrar í öllum regn-
bogans litum í tvo mánuði. Ef ekki
væri tenging fyrirtækja og einstakl-
inganna við neysluna væri vissulega
rökrétt að fólk liti í eigin barm.
Hvað gefur neyslan í aðra hönd?
Væri hægt að standa á annan hátt
að jólaundirbúningnum? Og menn-
ingarþættinum í jólaundirbúningn-
um fyrir almenning? Hvar eru
skáldin og skapandi listamennirir?
Jólasveinar Jóhannesar úr Kötlum
koma enn af Ijöllum og standa fyr-
ir sínu. En það er með ólíkindum
hve mikið af „framleiðslu" lista-
mannanna er fæða fyrir skrímslið.
Hvernig væri að Einar Kárason,
Atli Heimir og Sigríður Beinteins-
dóttir fengju sér bústað í Ölfusborg-
■ um í eina viku og kæmust að þeirri
niðurstöðu að kristileg siðfræði og
-menning er ekki endilega púkó og
börn eru ekki hálfvitar upp til hópa.
Kannski myndi diskurinn þeirra slá
í gegn í ,jólaflóðinu“?
Höfundur er atvinnumálafulltrúi.
/ vKRISTALL
Lampar yfir
100 gerðir
Tilboðsda
ítölsk
hjólaborð,
speglar og
blómasúlur í
miklu úrvali.
Faxafeni - bláu húsunum
Sími 568 4020