Morgunblaðið - 23.11.1995, Blaðsíða 50

50 FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HARALDUR
ÁGÚSTSSON
+ Haraldur Ág-
ústsson stór-
kaupmaður, sem
andaðist í fyrstu
viku þessa mánað-
ar í Reykjavík, var
fæddur 9. mars
1907 í Stykkis-
hólmi. Foreldrar
hans voru Ágúst
Þórarinsson versl-
unarsljóri og kona
hans Ásgerður
Arnfinnsdóttir.
Systkini Haralds
eru látin, en þau
voru: Ingigerður,
gift séra Sigurði O. Lárussyni,
Guðrún Olga, gift Konráði
Stefánssyni og Sigurður alþm.
og forseti Sameinaðs þings,
kvæntur Ingibjörgu Helga-
dóttur. Árið 1931 kvæntist
hann Steinunni Ólöfu Helga-
dóttur Eiríkssonar frá Karls-
skála. Kjörbörn þeirra hjóna
voru Ásgerður og Ágúst. Ás-
gerður lést fyrir nokkrum
árum. Fyrri maður Ásgerðar
var Haraldur Bessason. Dætur
þeirra, Steinunn (m. John R.
Semchuk), Elínborg (m. James
Berry) og Kristín (m. Charles
Nabess) og fimm
barnabörn eru öll
búsett í Kanada.
Síðari maður Ás-
gerðar var John
Berry. Eiginkona
Ágústs er Erla Þor-
steinsdóttir og eiga
þau hjón heima á
Blómvallagötu 2 í
Reykjavík. Harald-
ur lauk prófi frá
verslunarskóla í
Kaupmannahöfn
árið 1927, stundaði
siðan framhalds-
nám við Nelsons
College í Edinborg 1927-28.
Hann var starfsmaður við inn-
heimtudeild Landsbanka ís-
lands 1928-31 óg útflutnings-
deild Alliance hf. 1931-32.
Hann var gjaldkeri Sölusam-
bands íslenskra fiskframleið-
enda 1932-42. Árið 1942 hóf
hann rekstur heildverslunar í
Reylgavík undir eigin nafni og
varð síðar meðeigandi í fyrir-
tækjunum Kristján Ó. Skag-
fjörð hf. og Steinavör hf.
Útför Haralds fer fram frá
Dómkirkjunni í dag og hefst
athöfnin kl. 13.30.
EINS OG getið er um í framan-
greindu ágripi var Haraldur Ág-
ústsson Snæfellingur að ætt og
uppruna, nánar tiltekið fæddur og
uppalipn í Stykkishólmi. Foreldrar
hans Ágúst Þórarinsson og Ásgerð-
ur Amfínnsdóttir sem og börn
þeirra öll voru mannkosta- og hefð-
arfólk sem áttu sér merk ættar-
tengsl bæði hér heima og vestur í
Ameríku. Má rétt nefna að Magnús
Andrésson alþingismaður í Syðra-
Langholti í Flóa var móðurafí Ág-
ústs Þórarinssonar og Tómas Sæ-
mundsson Fjölnismaður ömmubróð-
ir hans. Systursonur Ásgerðar
Amfínnsdóttur var Björn Jónsson
(Byron Johnson), sem um miðja
öldina var forsætisráðerra British
Columbia í Kanada.
Margt fleira mætti hér til tína
um ættir og ættartengsl. Þess ger-
ist þó ekki þörf, því að stutt greinar-
gerð um Harald Ágústsson, sem
nú er látinn í hárri elli, hlýtur að
beinast að honum sjálfum og þá
þess fyrst að geta að sjálfum var
honum ekkert fjær en að stæra sig
af ætt o g afrekum. í allri framkomu
var hann látlaus maður, orðvar og
kurteis. Menningarlegt uppeldi og
eðlislægir kostir áttu sér svo fá-
gætt samræmi í persónu hans og
allri athöfn að misfellur gat enginn
greint. Vegna þessa naut Haraldur
trausts og virðingar samferðafólks
síns á langri ævi, en sá hópur var
bæði stór og margbreytilegur. Má
rétt nefna Snæfellinga fyrri tíðar
og þá einkum og sér í lagi Hólm-
ara, skólafélaga frá unglingsámm,
bæði hér heima og úti í Kaup-
mannahöfn, íþróttafólk úr ýmsum
greinum, en Haraldur vann mikið
og óeigingjamt starf til eflingar
íþróttum í Reykjavík. Enn er við
að bæta stórum hópi viðskiptavina,
innlendra og erlendra, en umsvif
hans í verslun og viðskiptum voru
allmikil um skeið. Að síðustu skal
nefna fjölskyldu hans. Ekki er of-
mælt að í röðum þessa fólks fynd-
ist aldrei neinn sem léti sér til hug-
ar koma að gagnrýna eða bera
brigður á störf Haralds Ágústsson-
ar, orð hans eða gerðir.
Heimili Haralds og eiginkonu
hans Steinunnar Ólafar Helgadótt-
ILrfidryfzfziur
frá kr. 590 pr. mann
Sfmar:
551 1247
551 1440
ur að Blómvallagötu 2 í Reykjavík
var rómað fyrir gestrisni og höfð-
ingsskap, enda höfðu þau hjón góð-
ar forsagnir á öllum hlutum. Stein-
unn lést fyrir hálfum öðrum áratug
og bjó Haraldur síðan hjá syni sín-
um og tengdadóttur, Ágústi Har-
aldssyni og Erlu Þorsteinsdóttur.
Haraldur Ágústsson var maður
hraustur á sál og líkama. Hann
lagði rækt við uppbyggilegar íþrótt-
ir og ástundaði heilsusamlegt líf-
emi. Áratugum saman fylgdi hann
ávallt þeirri venju að heilsa nýjum
degi í Sundlaug Vesturbæjar. Eng-
inn man til þess að einhver veiki
eða vesöld sækti hann heim. Á
langri ævi varð honum sjaldan mis-
dægurt. Þar kom þó að lokum að
Elli kerling skoraði á hann. í þeirri
glímu gat hann ekki vænst sigurs
þótt hann væri öðrum mönnum
glímnari á yngri árum. Fall hans í
lokin varð þó mjúkt og í samræmi
við langa og giftusamlega för um
lífsins veg. Minningunni um hann
fylgja sæmd og virðing.
Haraldur Bessason.
Við andlát og útför Haraldar
Ágústssonar, fyrrv. stórkaup-
manns, leita margar og ljúfar minn-
ingar á hugann.
Fyrir 50 árum höguðu örlögin
því svo, að ég undirritaður giftist
í sömu fjölskyldu og þeir bræður
Haraldur og Sigurður Ágústsson í
Stykkishólmi. Þeir voru ólíkir um
margt en báða prýddi alla tíð með-
fædd og sérstæð kurteisi, sem vakti
virðingu og aðdáun allra, sem þeim
kynntust.
Það mun hafa verið árið 1892,
sem Ágúst Þórarinsson flytur til
Stykkishólms. Setti hann ánægju-
Iegan svip á Hólminn um sína daga.
Hann var bróðir hins þjóðkunna
prófasts, Árna Þórarinssonar, og
hafsjór af sögum og _góðri kímni.
Lifa mörg spaugsyrði Agústar góðu
lífí enn í dag á vörum eldri borgara
í Stykkishólmi. Æskustöðvamar
áttu alla tíð sterk ítök í Haraldi.
Haraldur fór til framhaldsnáms
í Verslunarskóla í Danmörku og
lauk þaðan prófí 1927. Við heim-
komuna hóf hann störf í Lands-
bankanum og síðar sem gjaldkeri
hjá SÍF, þar til hann hóf eigin rekst-
ur.
Haraldur giftist Steinunni Helga-
dóttur 1931 og byggði hús á Blóm-
vallagötu 2. Varð hann snemma
vesturbæjar-KR-ingur og stundaði
íþróttir á sínum yngri árum. Síðan
fóru þau hjónin að stunda af kappi
sundlaug Vesturbæjar árla morg-
uns og var það fastur punktur í
þeirra lífi í áratugi. Þau nutu þess
að fá sér heilsusamlegan sund-
sprett og hitta góða kunningja.
Einnig fengu þau sér daglega
göngutúr og létu ekki veður aftra
för sinni. Hélt Haraldur þessu
áfram eftir andlát konu sinnar á
meðan heilsan leyfði.
Eftir að Haraldur hóf innflutning
á fatnaði fóru þau hjónin saman í
innkaupaferðirnar. London var
vissulega þeirra uppáhaldsborg.
Þegar þangað kom bjuggu þau ajlt-
af á sama hótelinu marga áratugi
og urðu svo vinsæl hjá starfsliðinu
að síðustu árin voru þau heiðurs-
gestir.
Haraldur var einn þriggja er á
sínum tíma keyptu Heildverslun
Kristjáns Skagfjörðs og stofnuðu
síðar Steinavör hf. þar sem Harald-
ur starfaði uns hann kaus að hætta
fyrir allmörgum árum.
Kristin kenning flytur okkur
þann'boðskap, að maður og kona
skuli við giftingu verða eitt. Þetta
er auðveldara um að tala en í að
komast. En því minnist ég á þetta
að samrýndari hjónum en Steinu
og Haraldi hef ég ekki kynnst. Ást
þeirra og aðlögunarhæfileikar
gerðu þau svo samofin að einstakt
var. Smekkur þeirra, áhugamál og
viðhorf voru ótrúlega hliðstæð.
„Okkur fínnst" var þeirra orðtak.
Steina, eins og við í fjölskyldunni
kölluðum hana ávallt, vildi helst
ekki heyra neinum hallmælt. Líktist
hún í þessu tilliti mjög Sesselju
móður sinni, sem bjó mörg ár á
þeirra heimili. Þær mæðgur kunnu
þá list að segja fæst, ef þeim mislík-
aði í stað þess að reisa röddina.
Jafnframt var þeim tamt að koma
auga á það besta í fari hvers og
eins. Þetta átti einnig við um Har-
ald, sem alltaf var elskulegur og
varkár í tali.
Það eru vissulega margar minn-
ingar um samskiptin á liðnum árum
sem rifjst upp á þessari stund og
ekki verða tíundaðar hér. Þó mætti
minnast þess að um langt árabil
safnaðist fjölskyldan saman á gaml-
árskvöld á Blómvallagötu 2 til að
fagna nýju ári og syngja kl. 12 á
miðnætti út á stóra altaninu þeirra,
þar sem flugelda-veislan sást hvað
best. Þama áttum við ánægjulegar
samverustundir og þessi heimsókn
var ávallt tilhlökkunarefni.
Það var Haraldi til mikils happs,
eftir að hann varð ekkjumaður, að
Ágúst sonur hans og tengdadóttirin
Erla fluttust inn á heimili hans og
önnuðust hann eins og best verður
'á kosið. Mér fínnst fullt tilefni til
að þakka Erlu sérstaklega frábæra
umönnun.
Síðustu mánuðina fluttist Har-
aldur á dvalarheimilið Eir, þar sem
hann andaðist án þess að hafa þurft
við þjáningar að stríða.
Blessuð sé minning þessa heið-
ursmanns.
Guðmundur Guðmundarson.
Óðum fækkar þeim, sem voru
leikbræður í Stykkishólmi fyrir um
þrem aldarfjórðungum. Heita má,
að við Jóhann Rafnsson séum nú
einir eftir úr þeim hópi, þegar Har-
aldur Ágústsson er fallinn frá. Bub-
bur hét hann alltaf í okkar hópi,
hvort heldur við vorum að leik eða
í einhverju bjástri. Einn var sá leik-
ur, sem mikið var iðkaður og Bubb-
ur fékkst naumast til að taka þátt
í en það var skeljastríð. Hins vegar
hafði hann mikinn áhuga á hvers
konar íþróttaleikjum, sérstaklega
glímu og reyndist þar mjög sleipur.
Vafalaust hefði hann náð langt í
þeirri íþrótt, þegar suður kom, ef
hann hefði um það hirt, en svo var
ekki. Ef við tókum jullu traustataki
til að fara á um sundin reyndist
Bubbur einna þolbestur að rikka
og gat þá haft til að stjórna ákveð-
ið og af myndugleik. Hann var aldr-
ei beinlínis stríðinn, en átti til glettni
græskulausa, sem gat vakið hlátur,
og fylgdi hann þá vel eftir, ef hann
hitti í mark. Svipaði það til föður
hans. Sem unglingur var hann þeg-
ar vel að manni. Væri farið í lóða-
leik, sem ekki gerðist oft, gat hann
jafnvel látið loft undir lóð, sem full-
orðnir áttu fullt í fangi með. En
hvernig reyndust æskueigindir Har-
aldar, þá er hann varð fulltíða?
Hann var vel á sig kominn á
vöxt og fram á háan aldur léttur á
fæti, enda stundaði hann íþróttir
lengi framan af, en sund þó lengst.
Að andlitsfalli og yfirbragði líktist
hann meir móður sinni en föður. í
viðmóti var hann ætíð brosmildur
og hlýr, laus við dómhyggju, hvort
heldur varðaði mál eða menn, en
það þýddi ekki, að hann væri skoð-
unarlaus. Hann var orðvar og í mín
eyru heyrði ég hann aldrei tala illa
eða niðrandi um nokkurn mann.
Síst mundi honum það ætlandi, ef
í hlut átti einhver, sem var kveink-
sár og lítill fyrir sér. Sá sem öðlað-
ist trúnað Haraldar við náin kynni
átti vænum vini að mæta, og um-
fram allt, þá eitthvað bjátaði á. Að
fyrra bragði var hann ekki mann-
blendinn og tók lítt þátt í viðræðum
án tilefnis, var þegar svo stóð á,
frekar hlédrægur, fyrr en hann
hafði áttað sig á, hvað á spýtunni
hékk, þá gat hann vikið að orði svo
eftir var tekið.
Meðan foreldrar Haraldar voru á
lífi átti hann tíðförult vestur í
Stykkishólm, en upp frá því fækk-
aði ferðum hans þangað, og lengi
síðustu árin kom hann þar naum-
ast. Ekki hafði hann mikið samband
við Hólmara hér syðra en eigi var
örgrannt að til hans leitaði úr þeirra
hópi maður og maður og fór jafnan
af hans fundi hýrari á brá en hann
kom. Ekki var það hljóðbært af
Haraldar hálfu. Stundum bar við,
að kunningjar hans að vestan voru
með eitthvað það á prjónum, er
margir þurftu að koma að, og brást
þá aldrei liðsinni Haraldar.
Um áratug var ég í stjórn Félags
Snæfellinga og Hnappdæla og á
því tímabili var þar býsna margt á
döfinni, sem erfítt var að koma fram
nema með tilstyrk margra. Ávallt
þegar heitið var á hurðir Haraldar
til stuðnings var okkur tekið af
rausn. Ráðagerð var uppi í félaginu
að láta skrá sögu Snæfellsness og
ritnefnd kosin til að koma því verk-
efni á flot. Þótti þá eðlilegt að leita
til Haraldar um að vera með okkur
í nefndinni, og varð hann fúslega
við þeirri beiðni okkar. En þótt það
verkefni strandaði fyrr en í miðjum
klíðum, var það ekki hans sök né
okkar hinna.
Æskuheimili H^raldar var ég
dálítið kunnur, svo og foreldrum
hans, Ásgerði og Ágústi. Víst voru
þau hjón töluvert ólík, en hvort
þeirra bætti annað upp. Ásgerður
var þrekmikil kona, er elskaði mjög
bændasamfélagið. Hún gat verið
staðföst og þykkjuþung, ef á milli
bar um að hún fengi sínu máli fram-
gengt. Þótt Ágúst væri í sinni önn
lengst af tengdur verslun var hann
öðrum þræði mjög bókmenntasinn-
aður, las mikið og átti talsvert bóka-
safn. Hann gerði sér t.d. að leik
að bera saman ljóðaþýðingar Matt-
híasar úr Norðurlandamálum við
frumtextann og fannst séra Matthí-
as stundum skáka skáldbræðrum
sínum. Lítt hélt Ágúst þessari iðju
sinni á lofti. Haraldur ólst því upp
á miklu menningarheimili, sem var
meðal þeirra fremstu, er þá voru í
Hólminum.
Um kaupmennsku Haraldar eða
annað henni tengt er ég fákunn-
andi, hafði aldrei löngun til að hnýs-
ast í hana og hann um hana fá-
máll að óþörfu. En ólíkt var það
honum að vera kaupmaður þungur,
eins og Jón Espólín orðaði það um
einn Hófsóskaupmanna.
Steinunn Helgadóttir (Steina)
var bekkjarsystir mín í barnaskóla
og auk þess vorum við saman eitt
sumar í sveit. Hún var mér ekki
síður kunn en Haraldur, þegar þau
áttust. Steinunn var hláturmild og
einlæglega opinská, einkum þegar
henni þótti við eiga að tjá sig og
laðaðist ósjálfrátt að gestum sínum,
sem vel kunnu að meta atlætið.
Okkur Helgu þóttu það ætíð hátíða-
brigði, er við áttum stund með þeim
hjónum.
Að leiðarlokum viljum við Jóhann
Rafnsson tjá okkar alúðar þakklæti
til Erlu og Ágústs fyrir umönnun
alla við okkar gamla leikbróður,
Harald Ágústsson, um leið og við
sendum þeim, sem honum voru
hjartkærastir, samúðarkveðju.
Lúðvík Kristjánsson.
Þegar ég frétti andlát vinar míns,
Haraldar Xgústssonar, þá var mín
fyrsta hugsun, loksins er hann kom-
inn til Steinu frænku sem varð
bráðkvödd úti í London árið 1979.
Það var mikið áfall fyrir okkur öll,
eins og systkinabörn hennar, enda
alltaf góð heim að sækja. Þegar
hópurinn stækkaði, þá minnast
blessuð börnin okkar og ekki síst
þau sem komu frá Spáhi, sælgætis,
sem hún alltaf átti og stakk upp í
litla munna.
Þrátt fyrir að sextán ár séu liðin
frá andláti hennar, þá er svo erfitt
að skrifa um Harald án þess að
minnast Steinunnar, móðursystur
minnar, því þau voru svo samrýnd.
Við Haraldur vorum vinir sem þótti
vænt um hvort annað. Við, sem
þekktum Harald, vissum hversu
mikill öðlingsmaður hann var. Hann
og bróðir hans, Sigurður Ágústsson
frá Stykkishólmi, voru kvæntir
móðursystrum mínum. Bestu bem-
skuminningar mínar átti ég einmitt
í Stykkishólmi og í stóra fallega
húsinu með fallega garðinum á
Blómvallagötu 2, hér í Reykjavík.
Eftir fráfall Steinu, síðan elsku
Ásu og móður minnar og Pablo
sonar míns (7. júní ’65 — 8. ágúst
’69) áttum við Haraldur sameigin-
legt áhugamál að keyra upp í kirku-
garð á sunnudgöum. Og mikið leið
okkur vel þar. Síðan fómm við í
kaffi á Hótel Loftleiðir, þar sem
honum var tekið með mikilli reisn.
Eg vil kveðja hann í ljúfri minn-
ingu uppi í sumarbústað á Þingvöll-
um hjá Erlu og Gústa, horfandi á
sjónvarpið sem gekk fyrir vind-
myllu. Honum leið svo vel hjá þess-
um elskum.
Erla mín, þakka þér allt sem þú
varst honum.
Helga Guðmundsdóttir.
Fyrir nálega aldaríjórðungi eign-
aðist ég þau Steinunni Helgadóttur
og Harald Ágústsson að tengdafor-
eldrum. Ágúst, sonur þeirra, varð
maðurinn minn og foreldrar hans
tóku mér sem dóttur. Betri tengda-
foreldra er ekki hægt að hugsa sér.
Steinunn kvaddi þennan heim
langt um aldur fram hinn 23. nóv.
1979 og varð öllum, sem hana
þekktu, harmdauði, ekki síst Har-
aldi sem þá syrgði sárt konuna sem
var honum sem sjálft lífsakkerið.
Ég held að ég hafi aldrei kynnst
jafn samhentum hjónum og þeim
Steinunni og Haraldi.
Eftir lát Steinunnar fluttumst við
Ágúst til Haraldar þar sem við höf-
um öll deilt kjörum í 15 ár. Ljúfari
mann á heimili en Harald er ekki
hægt að hugsa sér. Hann var í eðli
sínu hógvær og lítillátur og svo
góðgjarn og jákvæður var hann að
aldrei bar skugga á sambúð okkar
þriggja á Blómvallagötunni.
Haraldur var orðinn aldraður
maður er dauðinn kvaddi dyra. Að
undanförnu hafði heilsu hans hrak-
að mjög og ég trúi því að dauðinn
hafí komið eins og frelsandi engill.
Haraldi varð tíðrætt um æskuár
sín í Hólminum, húsið Borg þar sem
hann ólst upp, fjöruna þar sem
ævintýri bemskunnar gerðust og
foreldrana sem honum þótti svo
vænt um.
Haraldi auðnaðist á langri ævi
sinni að ferðast víða um Evrópu.
Þeirra ferða naut hann mjög og gaf
öllum þjóðum háa einkunn; Hollend-
ingum fyrir bestu vegina og Dönum
fyrir hlýjast viðmót. Sérstaklega
þótti honum þó koma til Lundúna-
borgar sem hann heimsótti svo oft
sem auðið var allt fram á síðustu
ár. Englendingar þóttu honum allra
manna kurteisastir og það var eig-
inleiki sem hann mat mikils. Þannig
var eðli hans sjálfs. Fegursti staður
jarðríkis var samt í huga hans
Breiðafjörðurinn.
Þeir eiginleikar, sem mest bar á
í fari Haraldar, voru góðvild og
þakklæti fyrir það sem honum var
gott gert. Stundum er sagt að erf-
itt sé að gera öldruðu fólki til hæf-