Morgunblaðið - 23.11.1995, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
Skömmtunarstj órí
ríkísins, ekki meir ...
ÁRATUGUR er langur tími í
lífi einstaklings - en ekki í pólitík.
Nú er bráðum áratugur liðinn frá
því að Alþýðuflokkurinn setti það
á stefnuskrá sína að innheimta
bæri veiðileyfagjöld fyrir afnota-
rétt af sameiginlegri auðlind þjóð-
arinnar, í stað þess að úthluta
kvóta ókeypis.
Nú er ekki lengur spuming um
það, hvort veiðileyfagjöld verða
tekin upp, heldur aðeins hvenær.
Alþýðuflokkurinn var á sínum
tíma fyrstur stjórnmálaflokka til
að marka sér stefnu í þessu stóra
máli. Við umræður á Alþingi í
fyrri viku kom á daginn að þrír
stjómmálaflokkar (Alþýðuflokkur,
Þjóðvaki og Kvennalisti) styðja nú
málið. Þar við bætist að fyrrv.
formaður Alþýðubandalagsins,
Ólafur Ragnar Grímsson, lýsti yfir
skilyrtum stuðningi við það. Hið
sama hafa gert stjórnarformaður
og framkvæmdastjóri Granda og
reyndar ýmsir fleiri handhafar
kvóta, sem fengið hafa þessum
verðmætum úthlutað, án þess að
hafa greitt eigandanum, íslensku
þjóðinni, svo mikið sem fimmeyr-
ing fyrir.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra átti bágt þegar hann
reyndi, í umræðum á Alþingi, að
veija kerfið. Hvernig getur lög-
fræðingur varið það, að lögbundin
eignarréttur þjóðarinnar á fiski-
miðunum er ekki virtur í reynd?
Ef hann ber því við að ókeypis
úthlutun stjórnvalda á kvótum
varði aðeins afnotarétt, hvernig
getur lögfræðingurinn þá varið
það, að afnotaréttur af annarra
eign skuli vera ókeypis? Hvernig
getur dómsmálaráð-
herra varið það að
menn geti hagnast af
því að selja annarra
manna eigur? 0g ekki
nóg með að handhafar
kvótans geti grætt á
að selja hann; þeir
geta leigt hann, veð-
sett hann, afskrifað
hann og látið hann
ganga í erfðir til af-
komenda sinna - allt
saman án þess að eig-
andinn, íslenska þjóð-
in, fái nokkuð í sinn
hlut.
Sú var tíð að vemd-
un eignarréttarins var grundvall-
aratriði í stjórnmálaskoðun svo-
kallaðra íhaldsmanna. Þeir hafa
skorið upp herör til verndar eign-
arréttinum af minna tilefni en
því, sem hér er nefnt, þar sem
allar grundvallarreglur eru fótum
troðnar. Sú vernd eignarréttar,
sem á að vera tryggð í stjómar-
skránni, kemur fyrir lítið. Jafn-
vægisreglan - grundvallarregla í
samskiptum borgaranna við ríkis-
valdið - er þverbrotin. Vegna
framsalsréttar innan kvótakerfis-
ins er mönnum smám saman mis-
munað í stórum stíl innan greinar-
innar. Menn standa ekki jafnt að
vígi í að hasla sér völl í greininni.
Sum fyrirtæki njóta ókeypis kvó-
taúthlutunar. Onnur fyrirtæki
hafa orðið að kaupa kvóta dýram
dómum. Þau búa ekki við sömu
samkeppnisskilyrði. Þeir sem
fengið hafa kvótann ókeypis eru
í reynd ríkisstyrktir.
í þúsund ár vora fiskimiðin í
kringum ísland al-
menningur. Öllum var
fijálst að sækja þang-
að björg í bú. Skipa-
kostur og veiðitækni
vora með þeim hætti,
að engin hætta var á
ofveiði. Það er liðin
tíð. Takmarkalaus
sókn með nýjustu
tækni í takmarkaða
auðlind, þar sem auð-
lindin nýtur ekki eign-
arréttarverndar, leiðir
alltaf og alls staðar til
ofveiði og. rányrkju.
Þess vegna hefur ríkið
tekið að sér að
skammta aðganginn að auðlind-
inni. Kvótakerfið er skömmtunar-
kerfi. Öll skömmtunarkerfi bjóða
upp á spillingu og enda að lokum
í stöðnun og hrani þeirra atvinnu-
greina, sem við eiga að búa. ís-
lenskur landbúnaður er dæmi um
það. Hagkerfi Austur-Evrópu-
þjóða era dæmi um það. Núver-
andi kvótakerfi - aflamarkskerfi
- væri fyrir löngu búið að leggja
sjávarútveginn í rúst, ef ekki væri
framsalsréttur á kvótum. Fram-
salsrétturinn er hvort tveggja í
senn: Helstu rök fyrir hagkvæmni
kerfisins en jafnframt eitt ský-
rasta dæmið um óréttlæti þess.
Eða hvernig ætla menn að rétt-
læta það að handhafar kvótans,
útgerðarmenn, beiti valdi sínu, að
viðlögðum atvinnumissi, til þess
að þvinga sjómenn til að fjár-
magna kvótakaup af sínum hlut,
án þess að þeir fái nokkuð fyrir
sinn snúð? Þeir eru gerðir að leig-
uliðum og búa við svipað réttarör-
Jón Baldvin
Hannibalsson
Á áratug heilans 1990-2000
Á SAMA tíma og
allar þjóðir í hinum
vestræna heimi, á hin-
um svokallaða „ára-
tug heilans“, keppast
við að veita fé til rann-
sókna og meðferðar á
vefrænum taugasjúk-
dómum þá er framlag-
ið hér á Islandi að loka
taugadeild Land-
spítalans frá því í júní.
Vísindasjóður ís-
lands hefur veitt fé til
faraldfræðilegrar
rannsóknar á Parki-
sonsveiki og er hún
nú í fullum gangi.
Bryndís
Tómasdóttir
Heilsugæslustofnun
Bandaríkjanna, Nat-
ional Institute of
Health, veitti íslend-
ingum 2 milljónir doll-
ara til rannsóknar á
flogaveiki. Colombia-
háskólinn í New York
hefur einnig veitt ís-
lendingum fé til rann-
sókna á fjölda ánnarra
vefrænna sjúkdóma,
s.s. Akureyrarveik-
inni, síþreytu o.s.frv.
Á Taugadeild
Landspítalans er búið
að byggja upp frábært
starf ágætustu lækna
Opnið taugadeild Land-
spítalans, segir Bryndís
Tómasdóttir og spyr
hveijum dytti í hug að
loka hjartadeild
og hjúkrunarfólks í 30 ár. Nú er
mál að linni, áður en alvarleg mis-
tök eiga sér stað. Opnið tauga-
deild Landspítalans. Hveijum dytti
í hug að loka hjartadeild?
Höfundur er deildarfulltrúi hjá
Skóiasafnamiðstöð.
yggi og hinar „dauðu sálir“ Go-
gols í rússnesku bændaánauðinni.
Öllum má ljóst vera að það verð-
ur aldrei friður eða sátt um núver-
andi aflamarkskerfí og félagslegar
afleiðingar þess, nema því aðeins
að handhafar kvótans greiði eig-
anda auðlindarinnar eðlilegt gjald
fyrir afnotaréttinn. Það er lág-
markskrafa, sem ekki er unnt að
hvika frá. Klisjur kvótavina eins
og Þorsteins Pálssonar og Halldórs
Ásgrímssonar um að veiðileyfa-
gjald sé sama og sérstakur skattur
á sjávarútveginn og þar með
Það er athyglisvert að
ráðherrar og ráðamenn
Sj álfstæðisflokksins
koma fram í þessumáli,
og reyndar í hveiju stór-
málinu á fætur öðru,
sem fulltrúar pólitísks
skömmtunarkerfis og
ríkisforsjár, gegn hags-
munum almennings og
gegn almennum leik-
reglum í atvinnulífinu,
segir Jón Baldvin
Hannibalsson og
bætir við að Þorsteinn
Pálsson sé dæmi um
slíkan stjórnmálamann.
Iandsbyggðina, eru innantómar og
standast ekki nánari skoðun.
Öll fyrirtæki, án tillits til þess
í hvaða atvinnugrein þau eru, eiga
að greiða skatta samkvæmt al-
mennum reglum. Það á að vera
svo, hvort heldur um er að ræða
fyrirtæki í matvælaframleiðslu,
iðnaði eða þjónustu. En verslunar-
fyrirtæki verður auðvitað að
greiða fyrir aðföng sín, þá vöru
sem það selur. Fyrirtæki sem fær
aðgang að malarnámi í eigu ann-
arra verður að greiða fyrir það.
Menn greiddu ekkert fyrir það að
róa til fiskjar áður fyrr, af því að
miðin vora almenningur. Alþingi
hefur nú breytt því með lögum.
Þjóðin er eigandi fiskimiðanna og
ríkið skammtar aðganginn að mið-
unum. Þar með er búið að gera
veiðileyfin að fémætum réttindum
- þau hafa ákveðið markaðsverð.
Spurningin er því aðeins sú: Á
„rentan“ af þessari auðlind að
ganga til eiganda síns, þjóðarinn-
ar, eða til einkaaðila, skv. pólitísku
skömmtunarkerfí?
Það er athyglisvert að ráðherrar
og ráðamenn Sjálfstæðisflokksins
koma fram í þessu máli, og reynd-
ar í hveiju stórmálinu á fætur
öðra, sem fulltrúar pólitísks
skömmtunarkerfis og ríkisforsjár,
gegn hagsmunum almennings og
gegn almennum leikreglum í at-
vinnulífinu. Þorsteinn Pálsson,
fyrrverandi formaður Sjálfstæðis-
flokksins, er dæmi um slíkan
stjórnmálamann. Hann ver póli-
tískt skömmtunarkerfi í landbún-
aði með oddi og egg. Hann og
Halldór Ásgrímsson eru eins og
samvaxnir síamstvíburar í máls-
vörn sinni fyrir pólitískt
skömmtunarkerfi í sjávarútvegi.
Það er alveg sama hvar við berum
niður: í landbúnaðarmálum, í sjáv-
arútvegsmálum, við framkvæmd
GATT-samninganna, varðandi bú-
vörasamninginn nýja - alls staðar
koma forystumenn og þingmenn
Sjálfstæðisflokksins fram sem
fulltrúar opinbers skömmtunar-
kerfis og ríkisforsjár og harðir
andstæðingar markaðslausna og
almennra leikreglna í atvinnulífi.
Þeir eru pólitískir umskiptingar.
Einstaka sinnum er eins og
þetta pólitíska þursabit brái af
þeim og þeir sjái hlutina í réttu
Ijósi. Dæmi um þetta kom upp
varðandi framkvæmd GATT-
samningsins. Samkvæmt samn-
ingnum er ríkið skuldbundið til að
heimila innflutning landbúnaðar-
vara að lágmarki allt að 3% af
markaðshlutdeild viðkomandi
vöra. Þetta eru smámunir, - en
það er grundvallarreglan sem
skiptir máli. Ríkið verður einhvern
veginn að úthluta leyfum fyrir
þessum innflutningi. Við skoðun
málsins var öllum ljóst að þessi
leyfi væru „fémæt réttindi“. Þau
myndu fá markaðsverð. Þau gætu
gengið kaupum og sölum. Öllum
var ljóst að ef innflytjandinn fengi
þessi leyfi - þessi fémætu réttindi
- ókeypig, mundi „rentan“ ganga
óskipt til hans, en neytandinn
myndi í engu njóta þess.
Niðurstaðan varð sú að allir
þingmenn Sjálfstæðisflokksins, og
reyndar allir stjórnarliðar, greiddu
atkvæði með því, ásamt þing-
mönnum stjórnarandstöðunnar, að
ríkinu bæri að taka gjald fyrir
þessi takmörkuðu innflutnings-
leyfi. Þannig samþykktu Þorsteinn
Pálsson, Halldór Ásgrímsson og
allt heila skömmtunarstjóralið
stjórnarflokkanna grundvallar-
regluna um gjaldtöku fyrir tak-
mörkuð leyfi, eða fémæt réttindi,
sem ríkið tekur að sér að skammta
borgurum - ef skömmtunarkerfi
er á annað borð við lýði. Þar með
kipptu þeir sjálfir fótunum endan-
lega undan öllum sínum mála-
myndarökum gegn veiðileyfagjaldi
í sjávarútvegi. Nú er ekki lengur
spurning um hvort sú gjaldtaka
kemur - aðeins hvenær.
Höfundur er formaður Alþýðu-
flokksins og alþm.
1
útibúi
Islandsbanka við Suðurlandsbraut
VlB býöur nú ásamt íslandsbanká enn frekari þjónustu við einstaklinga með því að hafa
sérstakan verðbréfafulltrúa í útibúi bankans við Suðurlandsbraut. í dag verður opið hús
í útibúinu þar sem hin nýja þjónusta verður kynnt. Sérfræðingar VÍB verða á staðnum,
auk þess sem fluttir verða áhugaverðir fyrirlestrar.
15:00 10 ráð til að hætta fyrr að vinna og fara á eftirlaun.
Gunnar Baldvinsson, forstödumadur ALVIB.
15:30 Hlutabréfakaup og skattamál.
Margrét Sveinsaóttir forstödumaður einstaklingsþjónustu VÍB.
16:00 Vextir og ávöxtun, nvað er að gerast?
Simrður B. Stefánsson, framkvæmdastjóri VÍB.
16:30 íslenski fj’ármagns- og verðbréfamarkaðurinn.
Þórður Magnússon, framkvœmdstjóri fjármálasviðs Eimskips hf.
Verðbréf
VÍB í útibúi
ifafulltrúi
íslandsbanka við
Suðurlandsbraut er Guðný
Eysteinsdóttir. Hún mun
annast alla almenna ráðgjöf
' aup ogsölu verðbréfa.
FORYSTA í FJÁRMALUM!
VERÐBRF.FAMARKAÐUR ISI.ANDSBANKA HF.
• Aðili að Verðbréfaþingi íslands •
Kirkjusandi, 155 Reykjavík. Sími 560-8900. Myndsendir: 560-8910.
r
VIB opnar