Morgunblaðið - 23.11.1995, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995 47
í
I
I
I
I
I
(
(
I
I

eru komin á alla
útsölustaði
Öll Lionsdagatöl eru merkt: L,J.sa —J
Þeim fylgir límmiði með Tanna og Túpu og tannkremstúpa.
Allur hagnaður rennur til líknarmála.
\
Einnig:
kæiiskápar
eldunartæki
og uppþvottavélar
á einstöku verdi
KRAKKAR!
MUNIÐ EFTIR OKKUR
TANNIOGTÚPA
Skóli - til hvers?
Á UNDANFÖRNUM
vikum hafa birst hér í
blaðinu fimm greinar
eftír mig um skólamál.
(29. ágúst, 30. ágúst,
Í2. sept., 5. okt. og 12.
okt.). I grein þeirri sem
hér fer á eftir eru tekn-
ar saman helstu niður-
stöður umræðunnar og
lagðar fram tillögur um
úrbætur.
Um hvað snýst
málið?
Vegna þess hve
langan tíma tók að
birta allar greinarnar
þykir mér tilhlýðilegt
að rifja upp efni þeirra í fáum orð-
um. Eg held því fram að grunnskól-
anum, sem var lögfestur hér á landi
árið 1974, hafi verið ætlað annað
inntak en barna- og unglingaskólan-
um, sem var stofnaður með lögum
árið 1907. Fremsta hlutverk nýja
skólans hafi verið að kenna lífsvið-
horf eftir forskrift uppeldisfræðinga
sem aðhylltust ákveðna stefnu í upp-
eldismálum. Þar með hafi lögboðnar
námsgreinar og kennsla þeirra, sem
hvort tveggja var áður aðalhlutverk
skólans, þokast til hliðar. Við þessi
skipti hafi verksvið kennarans orðið
óljóst og frelsi hans og sjálfstæði
þar með skert. Ennfremur velti ég
því fyrir mér, hvort tilkoma kvenna
í kennarastéttina hafi auðveldað sér-
fræðingum að taka völdin af kennur-
um, m.a. vegna þess hve auðvelt er
- eða var öllu heldur fyrir 20 árum
- að færa sér í nyt samviskusemi
kvenna og vinnusemi þeirra þegar
þær voru að hasla sér völl í atvinnu-
lífinu.
í nafni mannúðar!!!
Áður en lengra er haldið skal tek-
ið skýrt fram að ég hef síður en svo
horn í síðu félagslegra fræðigreina,
svo sem uppeldisfræði og sálfræði.
Sálfræði hefur verið mér hugleikin
frá því að ég las á unglingsaldri
bókina Mannþekkingu eftir dr. Sím-
on Jóhannes Ágústsson enda er sál-
fræði aukagrein í BA-prófi mínu frá
Háskóla íslands. í sálfræðináminu
kynntist ég mörgum ágætum sál-
fræðingum og sálfræði-
nemum, sem margir
hverjir eru nú starfandi
sálfræðingar, og á ekk-
ert nema góðar minn-
ingar um námið og allt
þetta fólk. Enn síður
er ég andvíg því að
kennarar fái fræðslu
um sálrænan og tilfinn-
ingalegan þroska barna
og unglinga. Kennurum
á öllum skólastigum, og
öðrum er vinna með
börnum og unglingum,
er nauðsyn á slíkri
fræðslu. Frá því að
skipulögð fræðsla fyrir
kennara hófst í Flens-
borgarskólanum fyrir rúmri öld var
einmitt lögð mikil rækt við þennan
þátt kennaranámsins. Ég andmæli
hins vegar þegar valdamiklir „sér-
fræðingar“ í skólakerfinu, stundum
lítið menntað fólk í sálfræði og upn-
eldisfræði og jafnvel án kennara-
reynslu, tekur að boða trú á ákveðn-
ar kenningar og fyrirskipa ákveðnar
kennsluaðferðir. Ég er heldur ekki
á móti því að kennarar haldi við
menntun sinni og qpki hana og
bæti alla tíð. Ég andmæli aftur á
móti þegar gerð er áætlun um að
innræta kennurum ákveðnar skoð-
anir, ekki síst ef þær skoðanir eru
til þess fallnar að rýra frelsi kennar-
ans og andlegan kost nemenda. Það
tel ég að hafi gerst þegar nýi skól-
inn var mótaður og sú skólastefna
tekin sem nú er ríkjandi í landinu.
Niðurstaða: Breyttur skóli hefur
ekki skilað þeim árangri sem til var
ætlast. Almenningur vissi ekki að
verið væri að breyta um inntak í
skólanum. Kennsluhættir . (leit-
arnám, óbein fræðsla, bann við ut-
anaðlærdómi, hópvinna og samvinn-
unám) hafa reynst eiga sérstaklega
illa við börn sem eru lengi að læra.
Óréttmæt en vel skipulögð gagnrýni
á kennarastéttina hefur veiklað
hana.
Hvað á að gera?
í greininni Bylta, breyta og hvað
svo? (Ný menntamál.l. tbl. 1988)
reifa ég nokkrar hugmyndir, sem
eru ekki kostnaðarsamar, en myndu
Hér dregur Helga
Sigrirj ónsdóttir saman
meginniðurstöður
greina sinna hér í
blaðinu um skólamál.
sníða verstu gallana af kennslu og
kennsluháttum í grUnnskólum og
framhaldsskólum hér á landi. Þó að
liðin séu sjö ár síðan greinin var
skrifuð eru tillögur mínar tímabærar
ennþá og sýnir það ef til vill best
stöðnunina. Ég ætla því að enda
þennan greinaflokk með því að end-
urflytja efnislega þessar tillögur með
nokkrum viðbótum.
í fyrsta lagi þarf að þjálfa alla
skólamenn markvisst í fordómaleysi
gagnvart nemendum. Fræðikenn-
ingar um andlegt atgervi manna
hvíla á veikum grunni og taka fjöl-
marga mikilvæga þætti í vitsmuna-
starfi/nannsins ekki með í reikning-
inn. Á meðan skólinn byggir starf
sitt á þessum gömlu hugmyndum
mun börnum halda áfram að mistak-
ast í skólanum.
í öðru lagi þarf að endurskoða
námskrá fyrir yngri bekki grunn-
skóla og taka burt námsgreinar sem
eiga þar ekki heima. Ekkert liggur
á að kenna ungum börnum náms-
greinar á borð við eðlisfræði og líf-
fræði og allra síst séu kennslubæk-
urnar á tyrfnu vísindamáli og
kennsluaðferðir miðaðar við há-
skólanema. Þá er betra að bíða með
kennsluna og.kenna námsgreinina
vel þegar kennslan hefst. Hins vegar
þarf að kenna lestur og móðurmál
af jafnvel enn meiri kostgæfni en
nú er gert og fjölga kennslustundun-
um. Ég held að gamla aðferðin þeg-
ar nemendur lásu upphátt í bekknum
sínum nokkrum sinnum í viku hafi
haft ótrúlega marga kosti. Hún gaf
kennaranum færi á að útskýra efnið
og ný orð jafnóðum. Nemendum var
leiðbeint um skýrt tungutak og rétt
mál og síðast en ekki síst þjálfaði
þessi aðferð einbeitingarhæfni barn-
anna sem er mikið nauðsynjamál.
í þriðja lagi þarf að endurskoða
námskrá og kennsluhætti fyrir efri
bekki grunnskóla. í sumum náms-
greinanna er efnið allt of mikið, t.d.
í íslensku. Þar mætti að skaðlausu
sleppa hljóðfræði, lesa færri langar
sögur, en kenna betur að þekkja
orðflokkana og að stafsetja rétt.
Ekki er heldur mikið vit í því að
ætla 15 ára unglingum að greina
ljóð eftir sænskri formúlu, sem var
í tísku í Háskólanum fyrir 20 árum,
og nota við það torskilin bókmennta-
fræðileg hugtök. Slík kennsla á
heima í háskóla en ekki grunnskóla.
Auk þess fer slík greining illa með
ljóðið sem á nægilega mikið í vök
að veijast.
í fjórða lagi þarf að raða í bekki
eftir námsárangri í íslensku, stærð-
fræði og erlendum tungumálum (og
ef til vill fleiri námsgreinum) eftir
að komið er í 8. bekk og jafnvel
fyrr. Það er mikill misskilningur að
svokölluð „blöndun í bekki“ sé það
besta fyrir þá krakka sem eru seinir
til i námi. Enn meiri misskilningur
er að halda að foreldrar vilji þess
háttar blöndum. Áratuga starf með
foreldrum þessara barna hefur fært
mér heim sanninn um hið gagn-
stæða. Foreldrar vilja að barnið
þeirra sé í bekk þar sem það ræður
við námsefnið. Um leið mun sér-
kennslan breytast og verða fyrir þá
sem hún var upphaflega hugsuð fyr-
ir; nemendur sem af einhverjum
ástæðum þurfa einstaklingskennslu,
t.d. tímabundið vegna persónulegra
eða líkamlegra vandamála.
í fimmta lagi þarf kennarinn að
hafa fijálsar hendur hvað varðar
kennsluaðferðir. Núna er því haldið
að kennurum að einungis svokallað-
ar óbeinar kennsluaðferðir séu brúk-
legar. Bein fræðsla geti haft skaðleg
áhrif á vitsmunaþroska barnanna
og jafnvel fælt þau frá námi. Engin
fræðileg rök liggja til grundvallar
þessari kenningu.
í sjötta lagi þarf framhaldsskólinn
að hafa í boði vandað fornám fyrir
nemendurna sem „falla“ í grunn-
skóla. Þó að 25% „fall“ sé íjarri öllu
lagi munu alltaf einhveijir unglingar
fylla þann flokk. Þeim er það afar
mikils virði að fá að fylgja jafnöldr-
unum í framhaldsskóla. Þessir
krakkar þurfa að fá annað tæki-
færi. Mér geðjast hvorki að þeirri
hugmynd að stofna sérstakan verk-
menntaskóla fyrir grunnskóla-
krakka sem eru í fallhættu né að
sleppa þeim við samræmdu prófín.
Það er ekkert annað en flótti en um
leið meiri flokkun en ég legg til í
þessari grein.
í sjötta lagi þarf grunnskólinn að
hafa vald til að vísa úr skóla þeim
nemendum sem ítrekað bijóta allar
reglur og fara sínu fram bæði heima
og heiman.
Loks þarf að skrifa nýjar
námsbækur í öllum námsgreinum
fyrir grunnskólastigið. Hér er ekki
rúm til að ræða það frekar, en hafi
verið þörf fyrir nýjar námsbækur
fyrir 20 árum er hún að mínum
dómi, og margra annarra, enn
brýnni nú en þá. Meira um það von-
andi síðar.
Höfundur er kennari og námsráð-
gjafi.
Þrautreyndar þvottavélar
sem hafa sannað gildi sitt á
íslandl.
Stærð: fyrir 5 kg.
Hæð: 85 cm
Breidd: 60cm
Dýpt: 60 cm
FAGOR

Helga
Sigurjónsdóttir
FAGOR FE-534
Staögreltt kr.
36.900
Afborgunarverö kr. 38.900 - Visa og Euro raögreiöslur
[A
RONNING
BORGARTÚNI 24
SÍMl: 568 5868