Morgunblaðið - 16.03.1996, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 16.03.1996, Blaðsíða 30
30 LAUGARDAGUR 16. MARZ 1996 AÐSENDAR GREINAR MORGUNBLAÐIÐ Nýskipan í starfs- mannamálum ríkisins FRUMVARP til laga um réttindi og skyldur starfsmanna hefur að markmiði að afnema æviráðningar, skerpa ábyrgð forstöðumanna í ríkisrekstri, gefa starfsfólki tækifæri til að vera launað eftir ábyrgð og hæfni í starfi og koma á nú- tímalegra starfsum- hverfi í ríkisrekstrin- um. í þessari grein verður fjallað um veigamestu breyting- arnar og rakinn að- dragandi frumvarps- ins. Breytt starfsmanna- stefna ríkisins er forsenda þess að bæta megi rekstur ríkisins og ná fram aukinni hagkvæmni. Á síðustu árum hafa verið gerðar margvíslegar tilraunir með breytt fyrirkomulag í ríkisrekstri sem lofa góðu. Má í því sambandi nefna þjónustusamninga sem gerðir hafa verið milli stofnana og ráðuneyta. Þar er tilgreint hvaða þjónustu ráðuneyti kaupir af stofn- uninni og fyrir hvaða verð. Kvenna- skólinn er kominn einna lengst á veg í þessari tilraun og lofar árangurinn góðu. Hins vegar er ljóst að við óbreytt fyrirkomulag er svigrúm skólans til að ná sem bestum árangri takmarkað. Ef þjónustu- samningur við Kvenna- skólann skilar bættum rekstri, leiðir til betri árangurs o.s.frv. er að óbreyttu erfitt að um- buna starfsfóiki í sam- ræmi við árangur. Til þess að koma á nýskipan í ríkisrekstri, hvort sem það er í skólamálum, heiibrigðismálum eða á öðrum sviðum ríkis- rekstrarins, verður að veita stofnunum og starfsfólki þess aukið svigrúm og sjálfræði til að ná þeim árangri sem krafist er. Hugmyndir fjármálaráðherra Á ráðstefnu fjármálaráðherra haustið 1994 setti hann fram lista yfir sex atriði sem hann taldi að taka ætti mið af í þróun launa- og starfs- mannamála: 1. Auka þarf og skerpa ábyrgð yfirmanna ríkisfyrirtækja og stofn- ana. Einnig þarf að leggja af ævi- ráðningar og meta stjórnunarstörf eftir árangri. 2. Hverfa þarf frá þeirri lagalegu sérstöðu sem ríkir um málefni ríkis- starfsmanna. 3. í stað þess að leggja megin- áherslu á starfsaldurshækkanir í kjarasamningum, verði meira tillit tekið til ábyrgðar, frammistöðu og framleiðni. 4. Þess verði freistað að samræma lífeyrismál opinberra starfsmanna því sem gerist á almennum vinnu- markaði 5. Stefnan í starfsmannahaldi rík- isins verði að sjá til þess að ríkið geti keppt við einkamarkaðinn um hæft starfsfólk á jafnréttisgrund- velli. 6. Umsýsla um launa- og starfs- mannamál færist út í stofnanir. Starfsmenn þátttakendur Fjármálaráðherra hefur lagt á það áherslu að ríkisstarfsmenn séu þátt- takendur í umræðunni um breytingar í ríkisrekstrinum. Árið 1993 var hald- in ráðstefna á vegum fjármálaráðu- neytis um ríkisreksturinn. Á þá ráð- stefnu mættu um 300 manns. í fram- haldi af því voru skipaðir vinnuhópar til að útfæra hugmyndir um umbæt- ur. í tillögunum sem fylgdu í kjölfar- ið má fínna margt af því sem unnið hefur verið að á síðustu árum. Má þar nefna þjónustusamninga stofn- ana og ráðuneyta, útboð og aukið Þór Sigfússon ÍSLENSKT MÁL HARALDUR Guðnason í Vest- mannaeyjum bregst okkur ekki frekar en fyrri daginn. Birti ég nú með þökkum meginhluta af skemmtilegu bréfi frá honum: „Kær heilsan. Hvimleið finnst mér það sem ég kalla eftiröpun tískuorða (t.d. ásættanlegt) og setninga. Langt er síðan alþingismenn fóru að skoða málin. Fleira mætti nefna. Nú þrástagast fjölmiðlafólk á því að axla ábyrgð. Áður báru menn ábyrgð á hinu og þessu. Staðlað orðafar: Með þessum hætti. í minni sveit sögðu menn stundum á þennan hátt. Menn eru öðru hvoru að „fá leið“ á ýmsu. í minni sveit var alltaf talað um leiða. í útvarpi talaði maður um „einhveijar tíu þúsundir“. Af hverju verða tíu þúsundir „ein- hverjar“? „Kemur til með“ tyggur hver eftir öðrum í fjölmiðlum, oft mundi sögnin að munu ein duga. Önnur algeng tugga: „til að byija með“. Halldór Laxness segir sögu af Jóni Helgasyni í Árnasafni. Safngestur bað um nokkur heimildarrit til athugun- ar, sem Jón færði honum með þeim orðum, að hann gæti feng- ið meira seinna. Safngestur þakkaði, sagði að þetta væri nú gott til að byrja með. Jón svár- aði: „Hver sem segir „til að byija með“ hér, verður barinn.“ Fjölmiðlar segja okkur að nú sé alltaf verið að skapa, skapa ný störf. Gamla fólkið sagði, að það væri bara guð sem skapaði. Nú er þetta breytt. Til dæmis „skapar" SH 50 störf með Óp- al. Sumir eru stórtækir í sköpun- arverkinu og ætla að „skapa“ 12.000 ný störf fyrir aldamót. í morgunútvarpi talaði maður um ársgrunn. Mér leist vel á orðið í stað síbyljunnar um árs- grundvöllinn. I spurningaþætti framhaldsskóla talaði stjómandi Umsjónarmaður Gísli Jónsson 840. þáttur um að „þýða yfir á íslensku". Mér leist hins vegar illa á það! Internet: Netmenn sendu „kynningarrit" í hús hér í bæ. Kynnu að eiga sitthyað ólært þótt netið sé „gott til síns brúks“. Mál er að nöldri linni að sinni. Ávarpsorðin eru úr bréfi Land- eyings 1920. Sveitungar mínir kvöddu oft á þessa leið: „Vertu svo kært kvaddur (kvödd) og Guði falinn (eða bífalaður) í bráð og lengd. Það mælir þinn ein- lægur (eða ónýtur) vinur.“ - Svo kom nafnið. Með góðri kveðju og ósk um velfamað á árinu 1996.“ ★ Vafalaust þykir einhveijum sem nöldurs gæti í bréfum sem þessum, en það nöldur er nauð- synlegt. Haraldur Guðnason hef- ur aldrei sofnað á verðinum. Hann gefst ekki upp. Hann held- ur uppi sleitulausri baráttu fyrir varðveislu móðurmálsins. Hann „vinnur það ei fyrir vinskap manns að víkja af götu sannleik- ans“. Ég minnist á fáein dæmi úr bréfi hans: 1) „Ásættanlegur“ er leið- indaorð til þess að þýða ensku acceptable. Viðunandi þykir umsjónarmanni mun betra. 2) Óákveðna fornafnið ein- hver er nú hörmulega ofnotað með tölum. Hvers vegna? spyr Haraldur. Þetta er enska, kannski danska. Nú æðir þessi málspilling yfír eins og iogi yfir akur (eða lok yfir akur) og ólík- legustu menn bera sér þetta í munn. í stað þess að segja um það bil tíu milljónir eða hér um bil, því sem næst og enn margt fleira nothæft, apa menn eftir Englendingum „some ten mill- ions“. Þetta mun þykja fínt, en er það ekki. 3) Sagan af Jóni Helgasyni í Árnasafni er til í mismunandi gerðum. 4) í upphafí allt var skapað og ekki að neinu hrapað; Rauða hafíð er rautt og það Dauða dautt, en enginn veit ennþá hver drap það. (Höf. ókunnur.) ★ Þakksamlega þegin fróðleg athugasemd frá Jóni Á. Gissur- arsyni: „í pistli þínum íslenskt mál, 838. þætti, segir bréfritari: „Til- kynningar um jarðarfarir eru einatt orðaðar þannig að N.N. (nomen noscio) verði jarðsung- inn frá tiltekinni kirkju. Mér virðist eðlilegra að telja látinn mann jarðsunginn í kirkju..." Undir þetta tekur þú. Svo sem útfararsiðum nú er háttað, á þessi athugasemd rétt á sér. Engu að síður vísar þetta orðalag „frá kirkju" á forna venju sem hélst fram á þessa öld, þ.e. að syngja Allt eins og blómstrið eina yfir gröf hins látna meðan líkmenn fylltu hana moldu. Best þótti fara á að söng og greftrun lyki samtímis. Nú er sálmur Hallgríms 13 vers og hvert átta ljóðlínur. Hófst því söngur gjarnan við kirkjudyr, en hlé mun hafa verið gert á söng meðan prestur kastaði rek- um. „Frá kirkju“ er því ekki am- baga sem leiðrétta þarf heldur er laukrétt lýsing á greftrunar- sið fyrri tíma. Ég held íslensku máli væri engin hætta búin, þótt þetta orðalag héldist enn um sinn. Með bestu kveðju.“ ★ Herrann skapaði loft og láð, lýði og biómstrið fríða. Sá var hagur sem það kunni smíða. (Hallgrímur Pétursson.) Starfsmannastefnu rík- isins, segir Þór Sigfús- son, þarf að gera þjón- ustuvænni og betri fyrir skattgreiðendur. sjálfstæði stofnana. í riti sem kom út á vegum fjármálaráðuneytis í maí það sama ár voru þessar hugmyndir kynntar. Þar sagði m.a. að skapa þurfi skilyrði til að unnt sé að skipta um stjórnendur í ríkisrekstri og af- nema æviráðningu. Þá segir að draga þurfi úr miðstýringu í starfsmanna- og launamálum ríkisins. BSRB á móti breytingum Með ráðstefnum, fundum og út- gáfu hafa nýjar hugmyndir í ríkis- rekstri verið kynntar bæði starfsfólki ríkisstofnana og almenningi. Á sama tíma virðist forysta ríkisstarfsmanna í einu og öllu sjá þessum nýju hug- myndum allt til foráttu. I leiðara BSRB tíðinda segir m.a. að reynsla af hugmyndum á borð við þær sem starfsmenn Háskóla Islands hafi kynnt um að auka sjálfstæði stofnun- arinnar, sé slæm, „þjónusta hefur versnað og orðið dýrari". Flestar þjóðir Evrópu eru hins vegar að reyna þessar aðferðir og ýmis félög ríkisstarfsmanna hafa tekið þátt í þeim. Hér virðast samtök opinberra starfsmanna á móti nær öllum hug- myndum um umbætur í stjórnun í ríkisrekstri. Lögin orðin úrelt Þótt lögin um réttindi og skyldur ríkisstarfsmanna séu -rúmlega fertug hafa litlar sem engar breytingar ver- ið gerðar á þeim. Starfsmannalög á Norðurlöndunum eru öll innan við fimmtán ára gömul. Okkar starfs- mannalög eru 42ja ára. Sem dæmi um hversu úrelt lögin eru má nefna að gengið er út frá þeirri reglu að starfsmenn ríkisins séu ráðnir eða skipaðir ótímabundið án gagnkvæms uppsagnarfrests. Samt sem áður er stór hluti ríkisstarfsmanna nú ráðinn með gagnkvæmum uppsagnarfresti á grundvelli laga frá 1974. Þá ber víða á úreltum viðhorfum til kynjanna. Þar segir m.a. að konur geti einar nýtt sér heimild til sveigj- anlegs vinnutíma að því gefnu að þær veiti „heimili forstöðu". Og á öðrum stað segir: „Ákveða skal með reglugerð hvernig fari um launa- greiðslur . .. til kvenna í íjarvistum vegna barnsburðar." í hverju felast breytingarnar? í frumvarpinu felast nokkrar meg- inbreytingar sem hér verður gerð grein fyrir í stuttu máli. - Valddreifing samfara auk- inni ábyrgð stjórnenda í fyrsta lagi ganga breytingarnar út á að dreifa valdi samfara aukinni ábyrgð stjórnenda í ríkisrekstri. Forstöðumenn ríkisstofnana fá aukið svigrúm til að greiða starfs- mönnum til viðbótar grunnlaunum eftir hæfni og ábyrgð. - Nútímalegra starfsumhverfr í öðru lagi fela breytingarnar í sér að starfsfólk er hvatt til að gera betur með því að auka svigrúm til umbunar fyrir hæfni og ábyrgð í starfi. - Allir starfsmenn með sam- bærileg réttindi í þriðja lagi má nefna að gert er ráð fyrir að allir starfsmenn ríkisins sitji við sama borð hvað réttindi og skyldur áhrærir. Ný starfsmannastefna Breytingar á lögunum um réttindi og skyldur ríkisstarfsmanna eru löngu tímabærar. Það eru stöðugt meiri kröfur gerðar til þjónustu ríkis- ins og ríkisstofnanir verða að hafa burði til að keppa við einkamarkað- inn um hæft starfsfólk. Gamla starfs- mannastefnan sem forystumenn rík- isstarfsmanna virðast ríghalda í nið- urnjörvar kerfið og kemur í veg fyr- ir aukið sjálfræði og ábyrgð stofn- ana. Sú stefna er úr sér gengin og ekki samkeppnishæf við einkamark- aðinn. Starfsmannastefnan verður að fá andlitslyftingu ef okkur á að takast að slípa ríkisreksturinn til og gera hann þjónustuvænni og betri fyrir skattgreiðendur. Með þeim breytingum sem fyrir- hugaðar eru gefst tækifæri til þess að bæta ríkisreksturinn. Á síðustu misserum hefur komið til starfa hjá ríkinu margt áhugasamt fólk sem er vel menntað. Við verðum að gefa þessu fólki svipuð tækifæri og gefast á einkamarkaðþ Það gerum við ekki öðruvísi en að veita stofnunum aukið sjálfstæði og ábyrgð. Það verður að vera hægt að víkja vanhæfum stjórn- endum úr starfi, kreijast aukinnar hæfni og afkasta og verðlauna þá sem standa sig vel. Ný starfsmannastefna ríkisins er tilraun til þess að reka slyðruorð af ríkisrekstrinum - að þar sé starfs- fólk upp til hópa sem líti á vinnu sína sem lífsstíl en ekki þjónustu við almenning eins og nefnt var nýlega í einu dagblaðanna. Á hugmynda- stefnu fjármálaráðherra á síðasta ári sem um 1.400 manns sóttu, kom glögglega í ljós hversu áhugasamt starfsfólk í ríkisrekstrinum er um að gera betur í ríkisrekstrinum og ná árangri. Samtök ríkisstarfsmanna eiga að vera þátttakendur í þessum breytingum eins og fjöldi ríkisstarfs- manna hefur verið. Til að halda í hæft og áhugasamt starfsfólk og bæta reksturinn verður að fram- fylgja nýrri starfsmannastefnu. Höfundur er ráðgjafi fjármálaráðherra. ■ DREGIÐ var í getraun Gulu bókarinnar 10. febrúar sl. Alls bár- ust rúmlega 1.000 lausnir en leikur- inn fólst í að finna lykilorðið þjón- usta eftir vísbendingum. Vinnings- hafar eru eftirfarandi: 1. vinningur: Ferð fyrir tvo með Flugleiðum til áfangastaða í Evrópu. Halla Einars- dóttir, Dalsvegi 1G, Akureyri. 2. vinningur: Ævintýraleg jöklaferð fyrir tvo. Gunnar Örn Ingólfsson, Vatnsstíg 10B, Reykjavík. 3. vinn- ingur: Helgarlykill að Hótel Örk fyrir tvo. Eygló Stefánsdóttir, Næfurási 17, Reykjavík. 4.-20. vinn- ingur: Bókaúttekt hjá Líf og sögu að verðmæti 15.000 kr.: Áslaug Þ. Guðmunsdóttir, Silfurbraut 32, Höfn í Homafirði, Auður Strand- berg, Oddnýjarbraut 5, Sandgerði, Baldur Árnason, Torfufelli 42, Reykjavík, Gréta Jónsdóttir, Tún- götu 17, ísafirði, Guðmundur Óli Scheving, Laufengi 4, Reykjavík, Guðrún Birna Ólafsdóttir, Alfta- rima 11, Selfossi, Gunnar Jakobs- son, Reynihlíð 7, Reykjavík, Helgi Hallvarðsson, Lyngheiði 16, Reykjavík, Jón Valur Frostason, Breiðási 5, Garðabæ, Magnús Ein- arsson, Dverghömrum 12, Reykja- vík, Margrét Isleifsdóttir, Víkurflöt 6, Stykkishólmi, Sigrún Þórdís Þór- oddsdóttir, Bakkaflöt 6, Garðabæ, Sigurður Þorsteinsson, Lerkihlíð 9, Sauðárkróki, Stefanía Eyjólfs- dóttir, Viðjugerði 2, Reykajvík, Sveinbjörn Auðunsson, Laufásvegi 34, Reykjavík, og Þórunn Lárus- dóttir, Markarvegi 10, Reykjavík. ■ AÐALFUNDUR SARK, Sam- taka um aðskilnað ríkis og kirkju, haldinn að Hótel Lind 9. mars sl. sendir frá sér eftirfarndi ályktun: „Undanfarna mánuði hefur þjóðin vaknað betur til vitundar um málefni kirkjunnar. Stöðugt fleiri hafa kom- ist á þá skoðun að núverandi sam- band milli ríkis og þjóðkirkju beri að endurskoða. Þeim sem styðja að- skilnað ríkis og kirkju hefur fjölgað stórkostlega á undanförnum þremur árum, farið úr fimmtíu og tveim pró- sentum upp í sextíu og sjö prósent. Það er því Ijóst að tveir þriðju hlutar þjóðarinnar eru fylgjandi aðskilnaði. I ljósi þessa setur aðalfundur Sam- taka um aðskilnað ríkis og kirkju fram þá kröfu að Alþingi íslendinga og ríkisstjórn taki tillit til þessa vilja meirihluta þjóðarinnar. Fundurinn leggur til að ríkisstjórn (slands skipi nefnd sem beri að kanna rækilega og af fullri alvöru hvemig best'verði staðið að aðskilnaði og leggi fram lagafrumvarp þar um. Samtökin benda á að nú á tímum sparnaðar í ríkisrekstri má finna þeim gífurlegu fjármunum sem renna til kirkjunnar betri og þarfari farveg, þjóðinni til hagsbóta." > ) > > > > > > > ! t- I ! í I I I I i I
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.