Morgunblaðið - 19.12.1996, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Upptökuskilyrði
fyrr og nú
RAGNAR Bjömsson
organisti og píanóleik-
ari hefur sent frá sér
hljómdisk sem geymir
hljóðritanir Ríkisút-
varpsins á tónleikum
hans í Landsímahús-
irtu við Austurvöll frá
því í kringum 1950.
„Efnisvalið er til-
viljunarkennt. Þetta
eru þau verkefni sem
ég var að æfa á þess-
um tíma,“ segir Ragn-
ar. „Að loknu einleik-
araprófi árið 1951 hélt
ég til Kaupmanna-
hafnar og nam hjá
prófessor Haraldi Sigurðssyni.
Þetta efni var hljóðritað að vori
til flutnings í Ríkisútvarpinu en
að upptöku lokinni fór ég beint í
vegavinnu norður í land.
Upptökuskilyrði á þeim árum
voru fremur frumstæð og þá var
ekki hægt að endurtaka neitt.
Maður varð bara að spila hvem
þátt í gegn. Núna em upptöku-
möguleikar endalausir, hægt er
að skeyta saman upptökur og því
er ekkert til fyrirstöðu að stoppa
hvar sem er í flutningi verks. Af
þessari ástæðu finnst mér að hljóð-
ritanir í dag gefi ekki rétta mynd
af tónlistarflutningi enda eru
margir þeirra sem senda frá sér
plötur eða geisladiska alls ekki
færir um að spila á hljómleikum.
Það er nánast útilokað að við
íslendingar eignumst afburðafólk
í hljóðfæraleik þar
sem stúdentsprófs er
nú krafist til allra
starfa. Það fer ekki
saman að vera í alvöru
tónlistarnámi og fullu
menntaskólanámi.
Þetta er það aldurs-
skeið sem er mest af-
gerandi fyrir hljóð-
færanemandann og
hann þarf að geta æft
að minnsta kosti fimm
til sex tíma á dag.
Mér þykir þetta vissu-
lega áhyggjuefni.
Þegar ég var að ljúka
námi vom kröfur um
stúdentspróf ekki háværar eða
knýjandi. Skólakerfið þarf að taka
miklu meira tillit til þeirra tónlist-
amemenda sem em virkilega efni-
legir en það er vandi að vinsa þá
úr.
Þessar gömlu hljóðritanir, sem
af einhveijum ástæðum lentu hjá
mér, vora á viðkvæmum vaxplöt-
um og því ekki til þess fallnar að
hlusta á þær. Þegar útvarpið var
komið með stafræna tæknimögu-
leika á að hreinsa út hljóð þá hafði
ég samband við starfsmenn þess.
Ifyrstu viðbrögðin þeirra vom þau
að benda mér á að plötumar til-
heyrðu Ríkisútvarpinu og ég hefði
í reynd aldrei mátt fá þær í hend-
ur. Það varð að samkomulagi að
ég afhenti plöturnar og fengi á
móti nákvæmt endurrit þeirra sem
Skref hefur síðan gefið út.“
Ragnar
Björnsson
Lettur o
3_______
þœgilegur
10 númera skammvalsminni
72 klst. rafhlaða í biðstöðu
Innbyggt loftnet
Endurval
PÓSTUROQ SlMI
Söludeild Ármúla 27, sfmi 550 7800
Þráðtaus Telia Handy
heimilissími á frábœru verði.
Söludeild Kringlunni, simi 550 6690 • Þjónustumiðstöðin í Kirkjustræti, simi 800 7000
oy a póst- og símstöðvuiu um lantl allt.
Skálmað á píanóið
SKÁLM nefnist nýútkominn
hljómdiskur Gunnars Gunnarsson-
ar píanóleikara. Gunnar hóf tón-
listarnám á Akureyri en lauk síðar
organistaprófi frá Tónskóla þjóð-
kirkjunnar árið 1988 og lokaprófi
frá tónfræðadeild Tónlistarskólans
í Reykjavík árið 1989. Hann hefur
um árabil starfað sem organisti
og djasspíanisti auk tónlistar-
kennslu.
„Skálm er þýðing á enska orð-
inu „stride“ og er sérstakur spila-
stíll sem lýtur einkum að vinstri
hendinni, þar sem sleginn er
bassatónn og síðan stokkið í
hljóm," segir Gunnar. „Á þennan
hátt getur höndin skálmað fram
og aftur um nótnaborðið. Stíllinn
er ættaður úr klassískri tónlist og
ragtime en þekktustu fulltrúar
hans vom James P. Johnson og
Thomas Fats Waller.
Á diskinum kennir ýmissa
grasa. Um er að ræða einleik á
píanó og hef ég útsett átján lög
sem öll koma úr þessari flóru
dægurlaga, sem býður upp á slíka
spilamennsku. Þar er að finna
ameríska húsganga og djasslög
meðal annars eftir Eroll Garner
og Fats Waller. Ennfremur eru
þar lög frá öllum Norðurlöndun-
um. Af íslenskum lög-
um má nefna Breytir
borg um svip eftir
Kristínu Lilliendahl,
Önnur sjónarmið eftir
Hilmar Oddsson og
tvö lög eftir mig. Það
sem mér þykir
kannski vænst um á
þessum diski er Óska-
lagið en það er eftir
Ingimar Eydal og var
samið í flýti sem óska-
lag fyrir útvarpsþátt
sem Jónas Jónasson
stjómaði. Ingimar var
lítið fyrir að trana
fram sínum tónsmíð-
um en einhvem veg-
inn tókst Jónasi að mana hann í
þetta. Starfsmenn Ríkisútvarpsins
á Akureyri grófu upp þennan þátt
fyrir mig.
Diskurinn er tileinkaður minn-
ingu Ingimars og kom út á afmæl-
isdegi hans 20. október síðastlið-
inn en þá hefði hann orðið sextug-
ur. Það var aldrei spurning hveij-
um verkið yrði tileinkað. Á lands-
vísu var Ingimar kannski þekktari
sem hljómsveitarstjóri en hann var
í mörg ár mín fyrirmynd í píanó-
leik. Hann kenndi mér tónmennt
í barna- og gagn-
fræðaskóla. Hvað mig
snertir þá snemst
tímarnir eingöngu um
að fylgjast með því
hvernig hann handlék
píanóið. Ég var oft svo
uppnuminn eftir
tímana að ég varð að
hlaupa heim til að
gleyma ekki því sem
ég hafði séð hann
gera. Það má því segja
að diskurinn minn sé
„skálm í fótspor
meistarans".
Ingimar talaði
gjarnan um „norð-
lenska skólann" í
píanóleik. Að sumu leyti var þetta
fremur sagt í gamni en alvöru en
þegar betur er að gáð er mikið til
í þessu. Margir píanistar hafa
komið frá Akureyri eða tengst
bænum á einn eða annan hátt til
dæmis í gegnum Menntaskólann.
Um einkenni norðlenska skólans
má segja að hann er eins konar
útvíkkun á skálminu, stfll þar sem
vinstri höndin er mjög virk og
gerir píanistanum kleift að halda
aleinn uppi bassagangi, hljóma-
gangi, ryþma auk laglínu ásamt
milliröddum og skrauti. Ef til vill
má til sanns vegar færa að fmm-
kvöðull „norðlenska skólans" hafi
verið Jonni í Hamborg, en hann
var kenndur við hús á Akureyri
sem ber það nafn. Hann var píanó-
leikari sem uppi var snemma á
öldinni og hélt fyrstu djasstónleika 1
á íslandi.
Ég er organisti við Laugarnes-
kirkju og vinn þar með kór kirkj-
unnar mér til mikillar ánægju, en
það er mjög góð tilbreyting fyrir
mig sem organista að vinna með
þessa tegund tónlistar. Þessi tvö
músíksvið geta líka lifað í sátt og
samlyndi innan kirkjunnar og gott
fyrir organistann að skálma á
píanó í bamastarfi og á mömmu- |
morgnum. Ennfremur hefur við- |
gengist í margar aldir að organist-
ar leiki af fingmm fram.“
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Gunnar
Gunnarsson
Tónlistarperlur fyrir ungt
fólk á öllum aldri
PÍANÓLÖGIN okkar nefnist
hljómdiskur sem út er kominn hjá
Skref en hann hefur að geyma
upptökur á klassískum einleiks-
verkum í flutningi Kristins Amar
Kristinssonar píanóleikara. Krist-
inn lauk burtfararprófi frá Tónlist-
arskólanum á Akureyri, nam við
Tónlistarskólann í Reykjavík en
hélt síðan til Bandaríkjanna til
áframhaldandi náms. Hann er nú
skólastjóri og kennari við Tónlist-
arskóla íslenska Suzukisambands-
ins og starfar við Tónlistarskólann
f Reykjavík.
„Efni disksins era litlar tón-
listarperlur sem píanónemendur
spreyta sig mikið á og ég hef glímt
við í gegnum árin sem kennari,“
segir Kristinn Öm. „Efnið spannar
tónlistarsöguna frá tíma Bach
fram til okkar daga. Byijað er á
örfáum lögum úr nótnabók Önnu
Magdalenu Bach en bókin var af-
mælisgjöf tónskáldsins til hennar.
Á diskinum er síðan að finna verk
eftir Mozart, Clementi, Beethoven,
Schumann og Tsjaíkovskíj. Kab-
alevskíj og Bartok eiga nokkur
lög. Meðal íslenskra verka má
nefna lög eftir Jón Leifs, Jón Þór-
arinsson, Magnús Blöndal Jó-
hannsson og Elías Davíðsson sem
hefur samið mikið af kennslutón-
list.
Uppistaðan er klassísk tónlist
sem valin er með það
fyrir augum að höfða
til bama og unglinga
enda þótt fullorðnir
ættu ekki síður að
geta notið þess. Það
er lítið framboð á
klassískum hljómdisk-
um fyrir þennan hóp
og þá enn minna af
klassískri píanótónlist.
Fjöldi barna og ungl-
inga er sendur í tón-
listarskóla til að læra
á píanó og lögin sem
þeim em sett fyrir era
gjarnan klassískt efni
sem krakkamir heyra
sjaldan í sínu daglega
umhverfi. Þau eru þar af leiðandi
að læra tónlistartungumál eða tón-
listarstíl sem þau hafa lítið kynnst
og hafa því minni tilfínningu fyrir
stflnum en ella. Krakkar vilja helst
spila lög sem þau kannast við. Það
er von mín að þessi diskur verði
til þess að örva og hvetja nemend-
ur.
Að hlusta á tónlist frá fæðingu
þroskar tóneyra bamsins og mótar
hæfileikann til að miðla seinna.
Það getur örvað og þroskað tón-
listaráhuga yngri barna sem eiga
jafnvel eftir að læra á hljóðfæri
síðar meir. Böm sem upplifa tón-
list í sínu nánasta umhverfi em
líkleg til að verða mús-
íkalskari en önnur
böm. Það er mikið atr-
iði að böm heyri marg-
breytilegan stfl til að
tónlistarhæfileikamir
þroskist sem best. Það
er einkennilegt að hér
áður var jafnvel talið
óæskilegt að nemend-
ur hlustuðu á verkin |
sem þeir vom að æfa.
Þetta er álíka og að
banna verðandi rithöf-
undi að lesa Laxness
því þá hermdi hann
bara eftir honum.
Þetta viðhorf er að
breytast. Æskilegt er
að nemendur heyri sem flestar »
mismunandi túlkanir á þeim lögum ,
sem þeir era að læra.
Útgáfa hljómdisksins er á veg- I
um Skrefs sem Ólafur Elíasson er
forgöngumaður um. Ég fékk styrk
úr Hljómdiskasjóði FIT til útgáf-
unnar. Upptökur fóm fram í Fella-
og Hólakirkju í sumar og upptök-
unni stjómaði Halldór Víkingsson.
Það var mjög gaman að fást við
þessar upptökur og lærdómsríkt.
Túlkun og blæbrigði geta ekki síð- I
ur verið ögrandi viðfangsefni í ein- j
földum lögum en í stærri verkum í
þar sem hægt er að fela ýmislegt
með nótnaflaumnum."
Kristinn Örn
Kristinsson