Morgunblaðið - 22.04.1997, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Ný kennslumynd um björgun með þyrlu
„Ætti að vera um borð 1
hverju einasta fiskiskipi“
LANDHELGISGÆSLAN í samvinnu
við Slysavarnafélag íslands hefur
gefið út nýtt kennslumyndband sem
ber heitið „Björgun með þyrlu“ og
er einkum ætlað sem kennsluefni í
Slysavarnaskóla sjómanna. Myndin
er hálftíma löng og sýnir dæmi um
það hvernig ber að standa að björg-
unaraðgerðum á sjó með þyrlu. Atrið-
in eru sviðsett og sýna til dæmis
björgun manna úr brennandi smá-
báti og björgun manna beint úr sjó,
en einnig er m.a. sýnt hvernig slasað-
ir skipveijar eru sóttir um borð í tog-
ara og hvemig þeir eru hífðir upp í
þyrluna. Auk þess eru báðar björgun-
arþyrlur Landhelgisgæslunnar
kynntar, búnaður þeirra og geta.
Að sögn Páls Halldórssonar, yfir-
flugstjóra Landhelgisgæslunnar,
ætti myndbandið að gagnast sjó-
mönnum á þann hátt að þeir geti
séð hvernig þeir eigi að standa að
björgunaraðgerðum, til dæmis
hvernig þeir eigi að aðstoða við híf-
ingar upp í þyrlu, taka á móti tengi-
línum og sjúkrabörum svo eitthvað
sé nefnt.
Hann segir ennfremur að ákvörðun
um að gera myndbandið hafi veri
tekin síðasta sumar en það hafí þótt
tímabært, þar sem stutt myndband
frá Noregi sem hingað til hafi verið
notað í sama tilgangi hafi verið orðið
úrelt. „Þetta er því fyrsta mynd þess-
arar gerðar sem framleitt er hér á
landi,“ segir hann.
Páll segist telja að svona mynd-
band eigi heima um borð í hveiju
einasta fískiskipi á íslandsmiðum,
sem hafi á annað borð aðstöðu til
þess að vera með sjónvarps- og
myndbandstæki. Hann segir jafn-
framt að þijár útgerðir hafi lagt fram
skip og mannskap til að gera björgun-
arstörfin í myndinni sem raunveru-
legust og að þar séu handtökin sýnd
vel og greinilega.
Myndbanki sjómanna muni sjá um
dreifingu myndbandsins, en að sögn
Páls, er stefnt að því að selja það til
alira útgerða.
Kostnaður við gerð þess var um
eina milljón króna og sá Óli Örn
Andreassen kvikmyndatökumaður
hjá Sjónvarpinu um kvikmyndatök-
una.
Morgunblaðið/Kristinn
Færeyskir jafningjar fræddir
RÍFLEGA þrjátíu manna hópur
ungmenna á vegum jafningja-
fræðslu framhaldsskólanema var
glaður og reifur eftir að hafa
fundað með framhaldsskólanem-
um og fulitrúum menntamála i
Færeyjum í seinustu viku. Þar
sagði fyrrverandi fíkill frá
reynslu sinni og færeyskir ungl
ingar fengu færi á að spyrja Is-
lendingana spjörunum úr. Jafn-
framt því var forsvarsmönnum
félagsstarfs í skólunum, sem eru
fjórir í Færeyjum, kynnt hvernig
að jafningjafræðslunni er staðið
hérlendis til að geta miðlað þeirri
þekkingu áfram í sambærilegu
starfi ytra.
Ráðstefna um Þórð Þorláksson biskup
Merkismaður
á sauljándu öld
Loftur Guttormsson
RÁÐSTEFNA verð-
ur haldin í Lýðhá-
skólanum í Skál-
holti í tilefni af þijú
hundruðustu ártíð Þórðar
Þorlákssonar biskups
dagana 3. til 4. maí nk.
Að ráðstefnunni stendur
Lýðháskólinn í Skálholti í
samvinnu við nokkra að-
ila, svo- sem Sagrtfræði-
stofnun Háskóla íslands,
Félag um 18. aldar fræði
og fleiri. Margir fyrirles-
arar eru á ráðstefnunni
og fjalla þeir um líf og
störf Þórðar biskups frá
ýmsum hliðum. Einn fyr-
irlesara er Loftur Gutt-
ormsson sagnfræðingur.
Um hvað fjallar hans
fyrirlestur?
- Ég mun fara nokkr-
um orðum um sögulegt baksvið
Þórðar biskups, megindrætti í
samfélags- og menningarþróun á
síðari helmingi 17. aldarogkynni
Þórðar af menntastraumum sam-
tímans.
Hvers vegna er haldin heil ráð-
stefna um Þórð Þorláksson bisk-
up?
- Ástæðan er væntanlega sú
að hér er um að ræða merkis-
mann sem hefur nokkuð horfið
í skuggann af forvera sínum
Brynjólfi Sveinssyni og eftir-
manninum Jóni Vídalín. Þórður
var fæddur 1637, sonur Þorláks
Skúlasonar Hólabiskups og
gegndi biskupsembætti í Skál-
holti í 23 ár, frá 1674 til 1697.
►Loftur Guttormsson er
fæddur á Hallormsstað á
Fljótsdalshéraði árið 1938.
Hann varð stúdent frá Mennta-
skólanum á Akureyri 1957 og
licence-próf tók hann frá Par-
ísarháskóla árið 1964. Dokt-
orsprófi í sagnfræði lauk Loft-
ur frá Háskóla Islands árið
1990. Hann hefur lengst af
starfað við Kennaraháskóla
Islands, sem prófessor frá
1991. Hann er kvæntur Hönnu
Kristínu Stefánsdóttur, upp-
lýsingafulltrúa hjá Náms-
gagnastofnun, og eiga þau
þrjú börn.
Þórður biskup var tvímælalaust
einn af fjölmenntuðustu íslend-
ingum á 17. öld. Hann nam við
erlenda háskóla, í Kaupmanna-
höfn, Rostock og í Wittenberg.
Auk þess fór hann í eins konar
kynnisferð til Parísar í tíð Sól-
konungsins og til Niðurlanda.
Hann er kannski betur þekktur
fyrir afrek sín í bókaútgáfu en
kirkjustjórn. Hann varð fyrstur
manna til þess að láta prenta
íslensk fornrit; á árunum í kring-
um 1690 gaf hann út í prent-
smiðju sinni í Skálholti m.a. ís-
lendingabók Ara fróða, Landn-
ámu, Kristnisögu og fleiri rit.
Sjálfur samdi hann sögulega
landlýsingu sem var gefin út á
latínu í Wittenberg árið 1666 en
birtist í íslenskri þýðingu fyrir
ekki margt löngu. Að sögn Jóns
Halldórssonar í Hítardal, höfund-
ar Biskupasagna, var Þórður
hneigður til „stjörnumeistara-
reiknings og mælingskúnstar“.
Þessi áhugi biskups birtist m.a.
í því að hann gerði __________
uppdrátt að Grænlandi
og gaf út rímtöl, sem
eru eins konar tímatal
í fornum stíl. Hann
flutti líka með sér til
landsins hljóðfærin
real og symfon og lék sjálfur á
þau instrument að sögn Jóns í
Hítardal. Slík hljóðfæri voru
óþekkt á landinu þá.
Getur þú sagt okkur svolítið um
sögulegan bakgrunn Þórðar?
- Þórður er af ætt mikilla
lærdómsmanna, Guðbrandur
Þorláksson Hólabiskup var meðal
ættfeðra hans og bæði faðir hans
og bróðir sátu á biskupsstóli á
Hólum. Það vildi svo til að þeir
bræður Þórður og Gísli sátu sam-
tímis á biskupsstólum landsins,
en það mun vera einsdæmi í Is-
landssögunni. Þegar Gísli lést
flutti Þórður prentsmiðjuna frá
Hólum til Skálholts og fékk
viðurkenningu á því að hún væri
Var hneigður
til „stjörnu-
meistara-
reiknings“
hans einkaeign. Að Þórði föllnum
frá var svo prentverkið flutt aft-
ur til föðurhúsanna að Hólum;
saga Skálholtsprents er þannig
bundin við biskupsdóm Þórðar.
Ersvona ráðstefna mikilvæg fyr-
ir bæði fræðimenn og almenning?
- Já, hún gefur mönnum tæki-
færi til að draga saman úr ýms-
um áttum það sem gerst er vitað
um þennan merkismann sem ég
mundi ætla að margir vildu for-
vitnast um. Hér verður meðal
annars fjallað um rit Þórðar og
til sýnis verða munir og myndir
úr Þjóðminjasafni sem tengjast
nafni hans. Fjallað verður um
landafræði og náttúrufræði og
læknisfræði Þórðar, en Þórður
biskup var líka vel að sér í
læknisfræði samtímans. Einnig
verður sagt frá merkilegum
garðyrkjutilraunum biskups í
Skálholti. Þórður var meðal auð-
ugustu manna landsins, giftur
Guðríði dóttur Gísla Magnússon-
ar á Hlíðarenda (Vísa-Gísla).
Gísli nam árum saman
í Hollandi og fékk þá
óslökkvandi áhuga á
hagnýtum fræðum eins
og garðrækt og efna-
fræði og eflaust hefur
hann miðlað tengda-
syninum af kunnáttu sinni.
Hvað fleira verður gert á ráð-
stefnunni í Skálholti?
- Að kvöldi laugardags verður
efnt til kvöldverðar í 17. aldar
stíl og síðan flutt einleiksverk
eftir nokkur af helstu tónskáld-
um 17. aldar og auk þess lög
úr kvæðabók séra Ólafs Jónsson-
ar á Söndum sem skrifuð var
árið 1693. Árdegis á sunnudag
verður fjallað um skáldskap og
fræðistörf Þórðar og kynnt söng-
fræði sem hann varð fyrstur
manna til að láta prenta á ís-
lensku. Ráðstefnunni lýkur svo
með 17. aldar messu í Skálholts-
kirkju. Ráðstefnan er öllum opin
og aðgangur ókeypis.