Morgunblaðið - 22.04.1997, Blaðsíða 16

16 ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LÍFEYRIR LANDSMAIMNA
Reglubundinn
sparnaöur
og tryggingar
aö auki
Séreignasjóðir,
líf- og lífeyris-
tryggingar
___________Eftir að núverandi kerfí almennra
________lífeyrissjóða var komið á var greiðsla
iðgjalda til þeirra algengasta form
________lífeyrissparnaðar. Það er enn svo, en
séreignasjóðum hefur vaxið fískur um hrygg
____________hin síðari ár. í grein Ragnhildar
Sverrisdóttur og Egils Olafssonar er
_______vöxtur þeirra og viðgangur rakinn og
jafnframt fjallað um þá möguleika sem
______vátryggingafélög bjóða þeim sem vilja
treysta hag sinn í ellinni.
F
lestir lífeyrissjóðir
landsmanna eru
samtryggingar-
sjóðir. Inneign í
þeim erfist ekki, en
þeir tryggja sjóðs-
félögum ellilífeyri til æviloka og
mökum þeirra og börnum lífeyri,
falli sjóðsfélagar frá. Nokkur stétt-
arfélög reka þó séreignasjóði, þar
sem iðgjöld sjóðsfélaga mynda sér-
eign, sem greidd er út þegar sjóðs-
félagi hefur náð ákveðnum aldri.
Meginreglan er sú, að inneign er
ekki greidd út fyrr en sjóðsfélagi
hefur náð 60 ára aldri og hún er
jafnframt greidd á skemmst tíu
árum. Þá stendur sjóðsfélögum til
boða að kaupa örorkulífeyristrygg-
ingu og lífeyristryggingu, sem veit-
ir þeim rétt til lífeyris til æviloka,
eftir að séreign þeirra í sjóðunum
er upp urin. Ella geta þeir horft
fram á að inneign þeirra sé búin
þegar þeir eru 70-75 ára og þeir
hafi engar tekjur í ellinni umfram
lífeyri almannatrygginga. Verð-
bréfafyrirtæki reka séreignasjóði,
sem eru mjög svipaðir þessum sjóð-
um að uppbyggingu og bjóða sjóðs-
félögum sínum jafnframt að kaupa
ýmsar tryggingar. Þá er ótalinn sá
kostur, að kaupa sérstakar söfnun-
arlíftryggingar sem erlend trygg-
ingafyrirtæki bjóða, en slíkir mögu-
leikar lúta nokkuð öðrum reglum
en séreignasjóðirnir.
Skylda til greiðslu 10% af heild-
arlaunum í lífeyrisiðgjald var lögð
á sjálfstætt starfandi einstaklinga
árið 1980 og voru þeir þar með
komnir í hóp almennra launþega
og atvinnurekenda að þessu leyti.
Þar sem sjálfstætt, starfandi ein-
staklingar áttu ekki aðild að
ákveðnum sjóðum tóku margir
þeirra þann kost að greiða í sér-
eignasjóði. Þær raddir heyrðust sem
stundum fyrr að forsjárhyggja lög-
gjafans væri allt of mikil, en Ijöl-
mörg dæmi var hins vegar hægt
að nefna um menn, sem spöruðu
ekki til elliáranna þar sem þeim var
það ekki skylt. Þessir menn höfðu
svo ekki að neinu að hverfa í ell-
inni nema lífeyri almannatrygg-
inga. Núna heyrast þær raddir hins
vegar, hvort ekki sé nóg að gert
með því að skylda menn til greiðslu
10% iðgjaids af heildarlaunum, þótt
löggjafinn tiigreini ekki jafnframt
hvernig því iðgjaldi skuli varið, þ.e.
til hvaða sjóða skuli greitt.
Örorkutrygging skylda
í árslok 1995 voru séreignasjóð-
ir, þ.e. bæði sjóðir sem bundnir
voru við ákveðnar starfsstéttir og
sjóðir verðbréfafyrirtækja, tólf tals-
ins. Hrein eign til greiðslu lífeyris
var rúmlega 9,1 milljarður króna.
Alls voru lífeyrissjóðir landsmanna
75 á þessum tíma og hrein eign til
greiðslu lífeyris 262,6 milljarðar og
hlutur séreignasjóðanna því tæp
3,5%.
Um tugur séreignasjóða stéttar-
félaga er nú starfandi, þar á meðal
Lífeyrissjóður tannlækna, Félags
ísienskra hljómlistarmanna og
fleiri. Sá elsti þeirra er Lífeyrissjóð-
ur tæknifræðinga, sem hefur verið
starfræktur í þtjátíu ár og er eign
sjóðsfélaga nú 2,6 milljarðar. Sjóðs-
félagar, sem eru um 1.100, eiga
hver sinn söfnunarreikning, sem
iðgjald þeirra er lagt inn á. Sú inni-
stæða myndar svo séreign, sem
sjóðsfélagar geta byijað að taka
út þegar þeir eru sextugir, á ekki
færri en tíu árum. Þá rennur hluti
af framlagi sjóðsfélaga til greiðslu
iðgjalds vegna örorkutryggingar og
er öllum sjóðsfélögum skylt að
kaupa þá tryggingu. Örorkugreiðsl-
ur vegna 100% örorku miðast við
að sjóðsfélagi njóti 75% þeirra
launa, sem hann hefur haft að
meðaltali síðustu fimm ár, eða síð-
ustu þijú ár ef sá samanburður er
sjóðsfélaga hagstæðari.
Örorkulífeyrir er greiddur til 65
ára aldurs, en þá fellur hann niður
og sjóðsfélagi tekur út séreign sína.
Aðrar bætur, sem öryrkinn nýtur,
skerða örorkulífeyri frá lífeyris-
sjóðnum, en samtais fær hann ávallt
75% af fyrri launum. Lífeyrissjóður
tæknifræðinga hefur staðið undir
skuldbindingum sínum um greiðslu
örorkulífeyris, enda hlutfall örorku-
greiðslna hjá sjóðnum lágt.
Lífeyrissjóður tæknifræðinga
hefur undanfarin tvö ár boðið sjóðs-
félögum að kaupa svokallaða ævi-
tryggingu, sem tryggir þeim lífeyri
eftir að séreign þeirra er upp urin.
Sá möguleiki er hins vegar lítið
nýttur af sjóðsfélögum.
Séreignasjóðir greiða ekki maka-
lífeyri og barnalífeyri og þar er
Lífeyrissjóður tæknifræðinga engin
undantekning. Hins vegar erfist
inneign sjóðsfélaga og fær eftirlif-
andi maki hana greidda út á
skemmst tíu árum og börn fá hana
greidda á sama tíma, eða til 20 ára
aldurs, hvort sem er lengra. Þó er
heimilt að greiða inneign út á
skemmri tíma til erfingja, ef upp-
hæð hennar er lág.
Gœta vel að inneigninni
Bergsteinn Gunnarsson, stjórn-
arformaður Lífeyrissjóðs tækni-
fræðinga, sagði að reynslan væri
sú að menn gættu mjög vel að inn-
eign sinni í sjóðnum og tækju hana
fremur út á lengri tíma en skemmri.
Sjóðsféiagar fengju sent yfirlit yfir
inneign sína þrisvar á ári og væri
sú inneign framreiknuð miðað við
annars vegar 3% og hins vegar 5%
raunávöxtun. Þannig gætu menn
áttað sig mjög vel á hvaða greiðsl-
um þeir ættu von á. Hann kvaðst
ekki þekkja dæmi þess að sjóðsfé-
Ellilífeyrir
IViðkomandii greiðir 10% af heildarlaunum sínum í
séreignasjóð.
Sjóðsfélagi, Samtals, Samtals,
mánaðarlaun kr. á mán. kr. á ári
Kr. 70.000 7.000 84.000
100.000 10.000 120.000
200.000 20.000 240.000
Greiðslur í séreignasjóð eru varðveittar sem peningaupphæð
í eigu viðkomandi. í þessu dæmi sem hér er sett upp greiðir
viðkomandi í séreignasjóð frá 20 ára aldri til 60 ára, eða í 40 ár
og reiknað er með 3% ávöxtun á ári. Ef greitt er skemur verða allar
tölur lægri sem því nemur.
Sjóðsfélagi, Samtals,
mánaðarlaun kr. á ári
kr. 70.000 84.000
100.000 120.000
200.000 240.000
Ávöxtun Reiknuð upphæð
á ári eftir 40 ár
3,00% kr. 6.333.706
3,00% 9.048.151
3,00% 18.096.302
Uppsöfnuð eign í séreignasjóði
3I Hlutverk séreignasjóðanna er að varðveita og ávaxta lífeyris-
greiðslurnar og gæta að inneign hvers og eins. Þeir ávaxta fé
-------1 sitt m.a. með kaupum á skuldabréfum ríkis, sveitarfélaga,
fjármálastofnana og fyrirtækja, auk kaupa á hlutabréfum.
Séreignarsjóðir Fjöldi Eign, Rekstrar-
verðbréfafyrirtækja félaga milljónir kr. aðili
Frjálsi lífeyrissjóðurinn 3.410 3.600 Fjárvangur
Almennur lífeyrissjóður VÍB 4.811 2.400 VÍB
íslenski lífeyrissjóðurinn 1.436 725 Landsbréf
Eining 988 Kaupþing
I Sjóðsfélagi tekur út eign sína frá 60 ára aldri og hann velur
sjálfur hvað hann vill fá hana greidda úr á löngum tíma,
J skemmst 10 árum. í dæmunum hér er gert ráð fyrir 15 árum.
Sjóðsfélagi, Reiknuð upphæð Avöxtun Lífeyrir, kr.
mánaðarlaun eftir 47 ár á ári á mán. í 15 ár
kr. 70.000 kr. 6.333.706 3,00% 45.000
100.000 9.048.151 3,00% 64.000
200.000 18.096.302 3,00% 127.000
Örorkulífeyrir
5| Boðið er upp á sérstakar tryggingar. Hjá sumum séreigna-
sjóðum er slík trygging skylda. Inneign er greidd út ef
-------1 sjóðsfélagi þarf að hætta störfum vegna heilsubrests.
Makalífeyrir
6| Inneign sjóðsfélaga erfist og er greidd út á 10 árum.
Sjóðsfélögum stendur einnig til boða að
_______I kaupa líftryggingar.
Barnalífeyrir
7lnneign sjóðsfélaga erfist og er greidd út á
10 árum, eða á þeim árum sem vantar
______ upp á 18 ára aldur barnsins.
Almannatryggingar
Greiðsiur úr séreignasjóðum jafnast á við lífeyri almennra
lífeyrissjóða. Lífeyrisgreiðslur almannatrygginga skerðast
fari greiðslur yfir ákveðin mörk.
Tekjuskattur
Allar greiðslur úr séreignasjóðum
eru tekjuskattskyldar.