Morgunblaðið - 22.04.1997, Blaðsíða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL 1997
LIFEYRIR LANDSMANNA
MORGUNBLAÐIÐ
orka skerðist um helming eða
meira, sjúkra- og slysatryggingu
sem tryggir dagpeninga í allt að
þijú ár og eingreiðslu sem örorku-
bætur við varanlega örorku ef hún
er metin 40% eða meira og loks er
hægt að kaupa ævilífeyristrygg-
ingu. Hún tryggir mánaðarlegar
tekjur til æviloka, til dæmis eftir
að inneign sjóðsfélaga í ALVÍB er
búin.
Samkvæmt upplýsingum ALVÍB
höfðar afkomutrygging sérstaklega
til þeirra sem ekki eiga þokkaleg
örorkuréttindi í sameignarlífeyris-
sjóði, en sjúkra- og slysatrygging
er fremur viðbót. Konur greiða
hærri iðgjöld en karlar, enda lifa
þær að jafnaði lengur.
Afkomutrygging miðast við að
mánaðarlegar bótagreiðslur til allt
að 65 ára aldurs séu 75% af tekj-
um. 32 ára karl með 120 þúsund
króna mánaðartekjur greiðir nú
1.672 kr. í iðgjald mánaðarlega, en
jafngömul kona með sömu tekjur
greiðir 2.548 krónur.
Ef tekið er sambærilegt dæmi
um sjúkra- og slysatryggingu, þ.e.
32 ára einstaklingur með 120 þús-
und kr. mánaðartekjur, þá er mán-
aðarlegt iðgjald 1.343 og skiptir
þar ekki máli hvors kyns einstakl-
ingur er. Vikulegar bætur eru
22.500 krónur, en eingreiðsla vegna
varanlegrar örorku 4,5 milljónir.
Iðgjaldstrygging tryggir að
áframhald verði á lífeyrissparnaði
í ALVÍB þrátt fyrir verulega tekju-
skerðingu af völdum sjúkdóms eða
slyss. Ef enn er tekið dæmi af 32
ára kaupanda tryggingar með 120
þúsund króna mánaðartekjur, þá
er iðgjald karls 200 kr. og konu
305 kr. og tryggja þau þar með
10.800 kr. iðgjald á mánuði.
Ævilífeyristryggingar eru sniðn-
ar að áætlun hvers sjóðsfélaga. Ef
sjóðsfélagi hyggst taka séreign sína
út fram til 80 ára aldurs, þá kaup-
ir hann ævilífeyristryggingu, sem
tekur við þegar inneign þrýtur. Ef
enn er miðað við 32 ára einstakling
með 120 þúsund kr. mánaðartekj-
ur, þá greiðir karl 1.890 krónur á
mánuði og kona 2.807 kr. á mán-
uði í iðgjald. Þar með tryggja þau
sér 50 þúsund kr. lífeyri á mánuði
frá 80 ára aldri og til æviloka.
Þýsk og bresk
tryggingavernd
éreignasjóðir og al-
mennir lífeyrissjóð-
ir eru ekki einu
kostirnir sem fólk
hefur haft undan-
farin ár til að
leggja til hliðar fyrir efri árin.
Ýmiss konar tryggingavernd hefur
rutt sér til rúms. Hingað tii hefur
þekkst líftrygging, þar sem menn
tryggja sig fyrir ákveðna upphæð,
en iðgjöldin renna til tryggingafé-
lagsins ef menn lifa fram yfir trygg-
ingatíma. Þær tryggingar, sem nú
hasla sér völl, sameina reglubund-
inn sparnað og tryggingu, þ.e. líf-
tryggingaiðgjöld mynda séreign.
Þar má nefna, að þýska líftrygg-
ingaféiagið Allianz hefur boðið upp
á lífeyris- og iíftryggingar hér á
landi í einum pakka. Þá greiða
menn fasta upphæð á mánuði, líkt
og til séreignasjóðanna. Þeir verða
í upphafi að skuldbinda sig til 12
ára hið skemmsta og er líftrygging
ótjúfanlegur þáttur frá sjóðnum.
Menn eru líftryggðir frá upphafi, en
líftryggingarfjárhæðin hækkar í
hlutfalli við inngreidd iðgjöld allt til
loka samningstímans. Þá er inneign-
in öll greidd út. Þannig eru ávöxtuð
iðgjöld vegna líftryggingarinnar í
raun afturkræf og nýtast beint á
efri árum, endist mönnum líf og
heilsa, en ella hafa þeir tryggt fjöl-
skyldu sinni iífeyri að sér gengnum.
Samkvæmt upplýsingum Allianz
lítur dæmi um einstakling, sem
greiðir 15 þúsund krónur á mánuði
frá 30 ára aldri til 65 ára aldurs,
þannig út að í upphafi er hann líf-
tryggður fyrir tæpar níu milljónir
og fer sú tala stighækkandi. Við
65 ára aldur getur hann tekið inn-
eign sína, 20,6 milljónir króna, út
í einu lagi.
Iðgjöld lífeyristrygginga
mynda séreign sem
greidd er út i einu lagi
Lágmarkssamningstími Allianz
er 12 ár, en hámark 40 ár. Hægt
er að segja tryggingunni upp hve-
nær sem er, en það hefur þó í för
með sér þann ókost að kostnaður
vegna samningsgerðar er dreginn
frá innistæðunni. Hins vegar getur
fólk tekið þann kostinn að seinka
greiðslum tímabundið eða stöðva
þær og geyma höfuðstólinn þar til
samningurinn rennur út.
Rúmlega 1.100 íslendingar taka
þátt í lífeyris- og líftryggingu All-
ianz. Sparnaður innan vébanda All-
ianz fellur ekki undir skilyrði lífeyr-
issjóða samkvæmt íslenskum lög-
um. Þar með eru iðgjöld ekki undan-
þegin staðgreiðslu, en ekki er reikn-
aður tekjuskattur af inneigninni
þegar hún er greidd út. Guðjón
Kristbergsson framkvæmdastjóri
segir að þar sem tvísköttunarsamn-
ingur sé í gildi milli íslands og
Þýskalands verði íslenskur trygg-
ingataki ekki skattlagður í báðum
löndum. Umsýsla og ávöxtun ið-
gjalda eigi sér stað í Þýskalandi,
en íjármagnstekjuskattur sé ekki
lagður þar á, nemi lengd líftrygg-
ingasamnings meira en 12 árum,
eða lágmarkstíma Aliianz. Guðjón
segir Allianz hafa fengið álit
tveggja lögfræðinga hér á landi
vegna hugsanlegs fjármagnstekju-
skatts og séu þeir báðir á sama
máli um þýsku reglurnar, en ríkis-
skattstjóri hafi ekki staðfest sinn
skilning á málinu.
Sex vátryggingamiölar
liianz er með sölu-
umboð hér á landi,
en frá því að samn-
ingurinn um Evr-
ópska efnahags-
svæðið gekk í gildi
hafa erlend tryggingafélög mátt
starfa á íslandi, að því tilskyldu að
löggiltir tryggingamiðlarar annist
milligöngu þar um. Nú starfa hér
sex vátryggingamiðlarar sem koma
á viðskiptum Islendinga og erlendra
tryggingafyrirtækj a.
Árni Reynisson varð fyrstur til
að opna tryggingamiðlun af þessu
tagi, árið 1995 og rekur Líftrygg-
ingamiðlunina Hagal. Hann segir
að hlutverk miðlara sé að veita hlut-
lausa ráðgjöf um þá möguleika sem
bjóðast. Hér á landi eru tvö bresk
tryggingafyrirtæki virk, Friends
Provident og Sun Life. Tryggingar
þeirra byggja á uppsöfnun lífeyris-
réttinda, sem myndar séreign. Árni
sagði algengt að fólk greiddi t.d.
10 þúsund krónur á mánuði og
væri þá líf- og örorkutryggt fyrir
3-4 milljónir, en uppsöfnuð og
ávöxtuð iðgjöld væru greidd út að
samningstíma loknum. Samnings-
tíminn er misjafn, að vali hvers og
eins, en fólk á aldrinum 35-40 ára
semur oftast til lengri tíma, allt að
35 ára. Lágmarkstími er 10 ár.
Bresku tryggingaféiögin Friends
Provident og Sun Life eru í hópi
stærstu og elstu tryggingafélaga
Bretlands og sagði Árni að sjóðir
hvors félags um sig væru um 1.500
milljarðar króna. Tryggingafélögin
sjá um ávöxtun lífeyrissjóða í Bret-
landi og hver tryggingataki getur
valið um mismunandi leiðir til
ávöxtunar. „Iðgjöldin eru greidd í
breskum pundum, en ávöxtuð í
ýmsum gjaldmiðlum. Þegar trygg-
ingataki fær greitt út getur hann
fengið inneign sína j hvaða gjald-
miðli sem er. Búi íslendingur til
dæmis á Spáni, þegar hann ákveður
að nálgast inneign sína, þá getur
hann fengið hana greidda í peset-
um.“
Ekki borgar sig að hætta inn-
greiðslum eftir örfá ár og taka inn-
eign sína þá út. „Það eru afföll af
inneign fyrstu fimm árin, en eftir
það eru menn í plús, enda greiða
tryggingafélögin bónusa reglulega,
sem hvata til að halda söfnun
áfram. Fólk fylgist vel með inneign
sinni og áttar sig á gildi þess að
rýra peningana ekki með því að
taka þá fljótt út.“
Flestir spara bara
Islenska vátryggingamiðlunin
býður einnig upp á uppsöfnun líf-
eyris og líftryggingar hjá Friends
Provident og Sun Life, en þessi
tryggingafyrirtæki hafa sýnt mest-
an áhuga á að komast inn á íslensk-
an markað og íslensku miðlararnir
að sama skapi haft mestan hug á
að miðla tryggingum þeirra. „Bresk
tryggingafélög mega íjárfesta hvar
sem er og þau eru mjög örugg,
enda ábyrgist ríkissjóður 90% þess
lífeyris sem þau ávaxta,“ segir
Karl Jónsson hjá íslensku vátrygg-
ingamiðluninni. „Menn geta annað
hvort safnað inn á séreignarreikn-
ing, eða safnað og bætt við líftrygg-
ingu. Þá er hægt að kaupa trygg-
ingu vegna iðgjaldagreiðslu, ef
menn veikjast til dæmis og geta
ekki staðið skil á þeim og þeir geta
tryggt sig gegn ákveðnum sjúk-
dómum. Um 70% viðskiptavina okk-
ar nýta sér sparnaðinn, en um 30%
kaupa tryggingar að auki.“
Inneign hjá bresku tryggingafé-
lögunum erfist eins og hjá íslensk-
um séreignasjóðum, en er greidd
út í einu lagi. „Sparnaður hjá trygg-
ingafélögunum er mjög hagkvæmur
ef menn spara í a.m.k. tíu ár,“ seg-
ir Karl. „Raunávöxtun sjóðanna
undanfarin 10 ár er á bilinu 12-15%.
Margir skipta iðgjaldi sínu niður á
allt að fimm tryggingaskírteini og
eiga þá auðveldara með að leysa
hluta inneignar sinnar út. Lág-
marksiðgjald er 25 pund á mánuði,
eða um 2.900 krónur."
Annað form sparnaðar, sem ís-
lenska vátryggingamiðlunin býður,
er hjá evrópska tryggingafélaginu
Wintertur. Þá greiða menn að lág-
marki eina milljón króna og er hún
bundin í tíu ár. Ef þeir taka pening-
ana út þá eru afföllin 3% fyrstu tvö
árin og 2% næstu tvö. Falli sjóðsfé-
lagi frá fær erfingi inneign hans
greidda án þess að greiða innlausn-
argjald. Karl Jónsson segir þá, sem
hingað til hafi lagt háar fjárhæðir
í verðbréf, vera að átta sig á þessu
sparnaðarformi, enda hafi meðal-
raunávöxtun í sjóðnum verið 18,3%
frá september 1994.
Ekki liggja fyrir uppiýsingar um
hve margir íslendingar hafa samið
við erlend tryggingafyrirtæki um
uppsöfnun lífeyrisréttinda, en miðl-
arar leiða að því líkum að þeir séu
nokkur þúsund.
Aukin áhersla á
líftryggingar
Það er hér sem í nágrannalöndum
að æ meiri áhersla er lögð á ýmis
konar tryggingavernd. Bankar hafa
líkt og aðrir áttað sig á þessari
þróun og sótt inn á tryggingamark-
aðinn. Þegar Landsbanki Islands
keypti helmings hlut Eignarhaldsfé-
lags Brunabótafélagsins í Vátrygg-
ingafélagi íslands á dögunum kom
skýrt fram, að bankinn hyggst með
kaupunum tryggja sér aðild að vax-
andi lífeyris- og líftryggingamark-
aði og hafði verið unnið að því svo
mánuðum skipti innan bankans að
kanna hvernig hann gæti tekið þátt
í slíku. Þá hefur jafnframt komið
fram, að fljótlega muni Landsbank-
inn kynna tryggingatengd sparnað-
arform.
Landsbankinn hefur þó áður tek-
ið þátt í baráttunni um lífeyris-
sparnað landsmanna, því verðbréfa-
fyrirtæki bankans, Landsbréf, rek-
ur íslenska lífeyrissjóðinn og hefur
boðið sjóðsfélögum þar upp á líf-
tryggingu og slysa- og sjúkratrygg-
ingu í samstarfi við VÍS. Vátrygg-
ingarfélag íslands, sem Landsbank-
inn á nú helmings hlut í, á Fjárvang
hf., sem rekur Fijálsa lífeyrissjóð-
inn.
Landsbankinn er ekki einn um
að hugsa sér til hreyfings í lífeyris-
og líftryggingamálum, því Spari-
sjóðirnir keyptu Búnaðarbankann
út út Kaupþingi í byrjun síðasta
árs, er bankinn ákvað að einbeita
sér að uppbyggingu eigin verð-
bréfadeildar, sem nú rekur m.a.
Séreignalífeyrissjóðinn. í desember
í fyrra keyptu síðan Sparisjóðirnir
og Kaupþing Alþjóða líftrygginga-
félagið, en lífeyrissjóðurinn Eining,
sem rekinn er af Kaupþingi, hefur
boðið sjóðsfélögum sínum trygging-
ar í samvinnu við það tryggingafé-
lag.
Þegar kaupin á Alþjóða líftrygg-
ingarfélaginu voru kunngjörð sagði
Sigurður Einarsson, aðstoðarfor-
stjóri Kaupþings, að rekstur verð-
bréfafyrirtækis eins og Kaupþings
og líftryggingafélaga væri í raun
nátengdur og lögð yrði áhersla á
samtengingu langtímasparnaðar og
líftrygginga. „Þó líftryggingamark-
aðurinn sé tiltölulega lítill hér á
landi enn sem komið er, borinn
saman við markaðinn í nágranna-
löndunum, þá er þetta kannski sá
markaður sem mun vaxa hvað hrað-
ast á næstu árum,“ sagði Sigurður.
Skattaleg meðferð
reiddur er tekju-
skattur af greiðsl-
um úr séreigna-
sjóðum, sem eru
fullgildir lífeyris-
sjóðir, líkt og af
tekjum úr almennum lífeyrissjóð-
um. Iðgjöld í sjóðina eru undanþeg-
in staðgreiðslu og því er tekjuskatt-
urinn tekinn af við útborgun úr
sjóðunum. Ekki er greiddur eigna-
skattur af inneign i séreignasjóðum
og ekki fjármagnstekjuskattur af
vaxtatekjunum.
Þar sem sömu reglum fer um
skattlagningu greiðslu úr séreigna-
sjóðum og greiðslu úr almennum
lífeyrissjóðum þá gilda jafnframt
sömu reglur um samspil þeirra
tekna og ellilífeyris almannatrygg-
inga. Þannig skerðist lífeyrir frá
Tryggingastofnun í hiutfalli við líf-
eyrisgreiðslur séreignasjóðsins tii
sjóðsfélaga.
Þeir sem kaupa sér líftryggingar,
sem eru greiddar út með ein-
greiðslu eftir að samningstíma lýk-
ur, greiða ekki tekjuskatt af ein-
greiðslunni. Það byggist á því, að
þar sem ekki er um samþykkta líf-
eyrissjóði að ræða eru iðgjöldin
ekki undanþegin staðgreiðslu. Þau
eru greidd af ráðstöfunartekjum
eftir skatta og því er eingreiðslan
ekki tekjuskattskyld. Ef hún væri
það væri um tvísköttun að ræða.
Vátryggingamiðlarar hafa fengið
skilning sinn á skattalegri meðferð
inneignar hjá erlendu tryggingafé-
lögunum staðfestan hjá embætti
ríkisskattstjóra. í bréfi, sem emb-
ættið sendi frá sér i apríl í fyrra
kemur fram, að inneignin sé eignar-
skattsfijáls og útborgun hennar
tekjuskattsfijáls. Eignaaukinn sem
af útborgun líftryggingafjár stafi
teljist ekki til skattskyldra tekna.
Eingreiðslur líftryggingafélag-
anna hafa ekki áhrif til lækkunar
tekjutryggingar almannatrygginga,
enda miðast skerðing hennar við
að viðkomandi hafi skattskyldar
tekjur yfir frítekjumarki. Þetta þýð-
ir þó ekki, að þeir sem eigi inneign
hjá líftryggingarfélögum fái
óskerta tekjutrygginu, því uppsöfn-
uð réttindi þeirra eru viðbót við lög-
bundinn lífeyrissparnað. Eingreiðsl-
ur frá tryggingafélögunum koma í
raun lífeyri úr fullgildum lífeyris-
sjóðum ekki við, en sá lífeyrir skerð-
ir hins vegar tekjutrygginguna fari
hann yfir ákveðin mörk.
Þótt skattayfirvöld hafi staðfest
að hvorki leggist eignarskattur á
inneign né komi tekjuskattur á ein-
greiðsluna, þá hefur ekki verið tek-
ið af skarið um hugsanlegan fjár-
magnstekjuskatt. Vátrygginga-
miðlarar, sem selja tryggingar
breskra fyrirtækja, vísa til tvís-
köttunarsamnings milli Bretlands
og íslands varðandi hugsanlega
álagningu fjármagnstekjuskatts,
líkt og fulltrúi Allianz gerir. Þeir
benda á, að sjóðirnir í Bretlandi
greiði 12-14% fjármagnstekjuskatt
og uppgefin ávöxtun þeirra sé að
frádregnum þeim skatti. Því sé þeg-
ar búið að greiða fjármagnstekju-
skatt í Bretlandi og óeðlilegt ef
hann væri innheimtur hér á landi.
Hins vegar hafi enn ekki reynt á
slíkt og embætti ríkisskattstjóra
hafi ekki tekið afstöðu til málsins.
íslensk vátryggingafyrirtæki
hafa gert athugasemdir við, að skylt
sé að greiða stimpilgjald af vátrygg-
ingarsamningum hér á landi, sam-
kvæmt 30. grein laga 36/1978 um
stimpilgjald, en hins vegar þurfi
þeir, sem skipti við erlend trygg-
ingafyrirtæki í gegnum vátiygg-
ingamiðlara, ekki að greiða slíkt
gjald. Þar með sé fyrirtækjum á
sama markaði mismunað.
Reglugerð um stimpilgjald er nú
í endurskoðun hjá fjármálaráðu-
neytinu og þar með þetta ákvæði.
Dómur sjálfstœðum
atvinnurekendum ívil
Skattalegt hagræði skiptir tölu-
verðu um vöxt og viðgang séreigna-
sjóðanna. í desember á síðasta ári
felldi Hæstiréttur dóm, þar sem
komist var að þeirri niðurstöðu að
atvinnurekendaframlag manns í
eigin lífeyrissjóð félli undir rekstr-
arkostnað, sem heimilt væri að
gjaldfæra. Héraðsdómur hafði kom-
ist að þeirri sömu niðurstöðu ári
áður.
í dómi Hæstaréttar segir, að það
sé meginregla í skattarétti að öll
gjöld sem fari í að afla tekna,
tryggja þær og halda þeim við komi
til frádráttar frá tekjum af atvinnu-
rekstri eða sjáifstæðri starfsemi.
Allar undantekningar frá þessu
þurfi að vera skýrar og ótvíræðar.
I lögunum sé að þessu leyti enginn
munur gerður á fyrirtækjum eftir
rekstrarformi þeirra. Þá beri að
hafa í huga, að umræddum manni
hafi verið skylt að greiða iðgjöld í
lífeyrissjóð af tekjum sínum og telj-
ist slík skylduframlög atvinnurek-
enda til rekstrarkostnaðar.
Áður en þessi dómur féli höfðu
skattayfirvöld neitað að heimila
sjálfstæðum atvinnurekendum að
færa iðgjöld sín sem rekstrarkostn-
að, þrátt fyrir að þeir væru skyldug-
ir til að greiða í lífeyrissjóði eins
og allir aðrir. Samkvæmt upplýs-
ingum frá séreignasjóðum hafði
þessi dómur þau áhrif að menn sem
vinna við eigin fyrirtæki eða reka
sjálfstæða starfsemi gátu í mörgum
tilfellum aukið við sparnað sinn.
Tekjuteng-
ing lifeyris
í TÖFLU með grein um lífeyrissjóði
í Morgunblaðinu á sunnudag var
ranglega tilgreint að grunnlífeyrir
almannatrygginga, sem nú er
13.640 kr., væri ávallt óbreyttur.
Eins og kom fram í greininni þá
skerðist grunnlífeyrir ef einstakl-
ingur fer yfir viss tekjumörk og
helmingur fjármagnstekna skerðir
einnig bætur. 30% þeirra tekna, sem
eru umfram tekjumörkin, skerða
ellilífeyri. Hann byijar að skerðast
ef tekjur einstaklings eða hjóna
hvors um sig eru hærri en að meðal-
tali tæpar 70 þúsund krónur og
fellur alveg niður ef mánaðartekjur
einstaklings ná að meðaltali um 115
þúsund krónum. Hjá hjónum, sem
bæði eru með 90% af grunnlífeyri,
fellur hann niður þegar hvort hjóna
um sig er með rúmar 110 þús. kr.
á mánuði.
Á morgun, miðvikudag,
er fjallað um lífeyrissjóði
opinberra starfsmanna,
starfsmanna sveitar-
__________félaga og banka.