Morgunblaðið - 22.04.1997, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Meinatæknafélag Islands 30 ára
I tilefni afmælisins
UM þessar mundir er Meina-
tæknafélag íslands 30 ára. Meina-
tæknar eru hluti af stærri heild sem
nefnist heilbrigðisstéttir. Það veltur
mikið á nákvæmum vinnubrögðum
þeirra að áreiðanlegar niðurstöður
fáist úr rannsóknum sem eru notað-
ar til greiningar og meðferðar á sjúk-
dómum. Þróun hefur verið geysimik-
il í heilbrigðismálum og með sífelld-
um uppgötvunum hefur rannsókna-
tækni fleygt fram á þeim 30 árum
sem liðin eru síðan Meinatæknafélag
íslands var stofnað. Þegar litið er
yfir farinn veg verður mér hugsað
til þeirrar gífurlegu ábyrgðar sem
lögð er á herðar þeirra sem starfa
í heilbrigðisþjónustu og nauðsynjar
þess að heilbrigðisstéttirnar vinni
saman.
Á þeim árum sem ég var við störf
á Landspítalanum sáum við meina-
tæknar um allar rannsóknir hvort
sem var að nóttu eða degi og vorum
í raun einar ábyrgar fyrir öllum
rannsóknum og niðurstöðum þeirra.
Þrátt fyrir frumkvæði og mikla
ábyrgð í starfi er það látið heita svo
að læknar rannsóknastofanna séu
ábyrgir gerða meinatæknanna. Það
hefur ekki farið hátt að í röðum
meinatækna eru miklir
vísindamenn sem hafa
gert merkilegar upp-
götvanir í starfí sem
hafa haft afgerandi
áhrif. Meinatæknar
hafa sett upp stóran
hluta þeirra rannsókna
sem gerðar eru á
sjúkrahúsum hér á
landi. Ég minnist sér-
staklega könnunar sem
gerð var 1974 á Land-
spítalanum á fólinsýru
í samvinnu við Hamm-
ersmith-sjúkrahúsið í
London. Bergljót Hall-
dórsdóttir meinatæknir
sá um könnunina og
var markmiðið með henni að finna
normalgildi serum fólinsýru hér á
landi með mikróbíólógískri aðferð. I
ljós kom að meirihluti þeirra sem tók
þátt í könnuninni hafði mun minna
af efninu en fólk í Evrópu almennt,
enda lítils fersks grænmetis neytt
hér á landi á þessum árum. í kjölfar
könnunarinnar tók ég þátt í útvarps-
þætti með Bergljótu um ágæti fólin-
sýru. Þátturinn vakti mikia athygli
og í kjölfar hans var mun meiri
áhersla lögð á það að barnshafandi
konur tækju inn fólinsýru. í dag er
talið að fólinsýra dragi úr hættu á
fósturskaða og komi
jafnvel í veg fyrir hann.
Meinatæknar eru al-
mennt fylgjandi for-
vörnum, sem felast m.a.
í reglubundnum rann-
sóknum, en með þeim
mætti fínna ýmsa sjúk-
dóma áður en þeir kom-
ast á hættulegt stig.
Meinatæknar eru líka
mjög fylgjandi því að
sjúklingar fái að vita
niðurstöður rannsókna
og séu mun upplýstari
um gildi forvarna en nú
er. Krabbameinsfélag
íslands og Hjartavemd
hafa unnið mjög vel að
forvörnum, en á báðum stöðum
starfa meinatæknar við rannsóknir.
Forvarnir hafa enn ekki fengið nógu
góðan hljómgrunn og fólk er al-
mennt andvaralaust og lætur sér því
oft ekki segjast og hugsar ekki um
heilsuna fyrr en hún fer að bresta.
Þetta er eitt af því sem hugleiða
þarf nú þegar heilbrigðiskerfið virð-
ist vera að springa og blátt áfram
nauðsynlegt er að finna leiðir til
sparnaðar.
Ég er þeirrar skoðunar að heil-
brigðisstéttir eigi að vinna saman
en ekki bauka hver í sínu horni. Það
Innan raða meinatækna
eru miklir vísindamenn,
segir Anna Pálsdóttir,
sem hafa gert merkileg-
ar uppgötvanir í starfi.
hefur líka vakið athygli mína að í
nefndum á vegum heilbrigðisráðu-
neytisins eru nær eingöngu læknar
og hjúkrunarfræðingar frá heil-
brigðisstéttum. Þessu þarf að breyta.
Sjúklingasamtök, hinn almenni
borgari og aðrar heilbrigðisstéttir
verða að taka mun meiri þátt í því
að móta stefnuna í heilbrigðismálum
en nú er.
Eins og komið hefur fram er starf
meinatækna mjög fjölbreytilegt og
þróun hefur verið ör í rannsókna-
fræðum. Við rannsóknastörf er mik-
illar nákvæmni og skipulagningar
þörf og hefur sú reynsla sem meina-
tæknar fá í starfi komið sér vel þeg-
ar þeir hafa lagt fyrir sig önnur störf.
Frá því í desember 1995 hef ég
starfað við Heilsustofnun NLFÍ í
Hveragerði sem upplýsingafulitrúi.
Starfið felur í sér kynningu á starf-
semi stofnunarinnar, skipulagningu
Anna Pálsdóttir
heimsókna, gerð kynningarrita o.fl.
Þetta starf er mjög krefjandi en
ánægjulegt því á Heilsustofnun
starfar samhentur hópur fólks og
þar gengur heilbrigðisstéttum vel
að vinna saman. Á Heilsustofnun
starfa úr heilbrigðisstétt sjúkra-
nuddarar, sjúkraþjálfarar, læknar,
hjúkrunarfræðingar ,og sjúkraliðar,
auk næringarfræðings, sálfræðings
og íþróttafræðinga. Fjöldi annars
starfsfólks vinnur við fjölbreytta
starfsemi stofnunarinnar. Það sem
mér finnst sérstaklegá áhugavert við
starfsemi Heilsustofnunar er að þar
er stöðugt verið að huga að því
hvernig má betur gera. Þar eru verk-
in látin tala og eru ánægðir dvalar-
gestir til vitnis um þá þjónustu sem
þar fer fram. Þess ber líka að geta
að dvöl í Heilsustofnun kostar aðeins
brot af því sem dvöl á stóru sjúkra-
húsunum kostar og er aðsókn í hvers
kyns aðhlynningu og endurhæfmgu
mjög mikil, en 50-60 dvalarbeiðnir
eru teknar fyrir í hverri viku. Mark-
miðið með starfsemi Heilsustofnunar
er að efla heilbrigði í stað þess að
berjast eingöngu við sjúkdóma. Mest
áhersla er lögð á hollan mat, hreyf-
ingu og síðast en ekki síst ábyrgð
einstaklingsins á eigin heilsu. Von-
andi er landinn að vakna til vitundar
um það að hver er sjálfum sér næst-
ur á þessu sviði sem flestum öðrum.
Höfundur er upplýsingnfulltrúi á
Heilsustofnun NLFÍ íHveragerði.
Páskadagar hjúp-
aðir hvítri skikkju
KORT af svæðinu sem skíðað var um.
VIÐ vorum fimmtán ferðalang-
ar frá Ferðafélagi íslands sem
lögðum af stað síðdegis úr bænum
26. mars í þeim tilgangi
að ganga páskadagana
á skíðum um Síðu-
mannaafrétt; sjá Laka-
gíga, Hverfisfljót og
Skaftárdal. Ferðinni var
heitið fyrsta kvöldið að
Múlakoti austan við
Kirkjubæjarklaustur en
þar gistum við í svefn-
pokaplássi í Múlakots-
skóla, gömlum barna-
skóla. Þessi skóli tók til
starfa veturinn 1909 -
1910. Við húsið er trjá-
lundur sem ungmenna-
féiagið gróðursetti. Þar
starfaði skóli í sextíu ár
er hann var fluttur að Kirkjubæjar-
klaustri. Húsið hefur verið friðlýst.
Á töflu í anddyrinu stendur: „Múla-
kotsskóli er verðugur minnisvarði
um stórhug og framsýni í fræðslu-
málum í fámennri byggð á morgni
nýrrar aldar.“
Það var komið myrkur, frost og
bálhvasst þegar við komum að
Múlakoti. Himinninn var dimmblár
og stjörnubjartur. Halastjaman
skein undurskært. Við sofnuðum
við gnauðið í vindinum.
Skírdagur
Morguninn eftir var bjart og
kalt, sólskin og rok. Við keyrðum
fyrst að Þverá. Þaðan héldum við
í jeppum að Eyjalóni, sem var ísi
lagt. Þar fórum við á skíðin, en
flestir höfðu sett skinn undir þau
því að leiðin að gangnamannaskál-
anun við Miklafell er öll á bratt-
ann. Við settum á okkur dagspok-
ann en í honum var að fínna hita-
brúsa og brauðsneiðar, súkkulaði
og aukaföt. Farangurinn var að
öðru leyti fluttur á vélsleðum milli
áfangastaða og munar það geysi-
miklu að þurfa ekki að bera allan
farangur. Ferðafélagið hafði samið
við menn frá Slysavarnafélagi ís-
lands að flytja farangurinn á vél-
sleðum. Leiðin lá í norðvestur en
þaðan kom vindurinn beint í fang-
ið, sjö vindstig. Við héldum upp
Eldhraunið. Til beggja handa voru
lág fjöll og fjallgarðar. Á vinstri
hönd Hestur og norðar Austurhlíð-
ar, að baki þeim Kaldbakur, á
hægri hönd Dalsfjall og
nokkru norðar Hnúta.
Framundan var Mikla-
fell, langt og ávalt að
lögun. Aðeins svart
klettabelti suðvestan-
megin í Ijallinu stakk í
stúf við snæviþakið
fjallið sem er 688 m á
hæð. Gott var að kom-
ast í skálann þar sem
við gistum í tvær næt-
ur. Þar var hægt að
finna skjól undir gafli
og láta sólina verma
vanga. Sumir fóru á
skíðum upp á fjallið síð-
degis. Um kvöldið var
sameiginleg máltíð. Þessa nótt var
himinninn stjörnubjartur og hala-
stjarnan skein skært í norðri.
Föstudagurinn langi
Ég vaknaði snemma. í svefn-
skálanum voru sextán kojur og
einn gluggi á súðinni. Inn um hann
barst föl birta. í fremri skálanum,
þar sem er eldhús og langborð,
voru gluggar hélaðir, aðeins
tveggja stiga hiti inni. Þegar vatn-
ið fór að sjóða á hellunum hvarf
hrollurinn. Þennan dag var gengið
austur fyrir Miklafell og upp á hæð
eina. Þaðan mátti í norðvestri sjá
Sveinstind rísa tignarlegan og
Fögrufjöll böðuð sólskini. Síðan
héldum við í norðaustur að Hverf-
isfljóti og niður með því að fjallinu
Hnútu. Þá var haldið í vesturátt
og komið í skálann eftir sex tíma
göngu. Það hlýnaði í veðri þennan
dag. Um morguninn hafði sólin
skinið sorgmædd á bak við ský og
varpaði geislum sínum á eyðilegt
hjarnið. Þegar líða tók á daginn
skein sólin eins og blátt auga á
gráum himni. Á heimleiðinni byij-
aði að snjóa og snjóflygsurnar féllu
undurmjúkt eins og dúnn til jarðar.
Laugardagur fyrir páska
Um morguninn var þoka og
súld, ekkert skyggni. Við lögðum
af stað um hádegi og lá leiðin frá
skálanum vestan við Miklafell með
Páskaferð á skíðum
um Síðumannaafrétt.
Gerður Steinþórs-
dóttir skráði
ferðasöguna.
Rauðhól á vinstri hönd. Gengið var
eftir áttavita í þokunni og skiptust
nokkrir á að ganga fremst, því að
mikið reynir á þann sem gengur
blindandi í hvítri veröld þoku og
snjós og veit ekki hvað framundan
er. Snjórinn tók að festast undir
skíðunum. Þá var nauðsynlegt að
bera á þau rennslisáburð. Við fór-
um yfir Hellisá. Þegar við nálguð-
umst sæluhúsið í Blágili sá til fjalla
og þá hittum við mennina sem
komu með farangurinn. Nú sá til
Uxatinda í vestri og Leiðólfsfells
í suðvestri. Það fjall átti eftir að
verða aðalkennileiti okkar á síð-
asta degi ferðarinnar. Það lágu
þijú ísþrep niður að útidyrunum í
skálanum í Blágili. Skálinn er einn
geimur með sextán kojum, auk lít-
ils anddyris.
Páskadagur
Við tókum það rólega páska-
dagsmorguninn en iögðum af stað
í skíðagöngu klukkan hálfellefu og
gengum að syðri hluta Lakagíga.
Þar skildi leiðir og fór hluti hóps-
ins að Laka en aðrir styttri ferð.
Var svo komið að hæisæri hijáði
nokkra en slíkt veldur miklum
sársauka þrátt fyrir góða plástra.
Við sem gengum að Laka skoðuð-
um Tjarnargíg á leiðinni, en hann
dregur nafn sitt af tjörn í gíg-
botni. Núna var hann lagður ísi
og snjó. Þegar litið var norðaustur
eftir gígaröðinni var það snjórinn
sem einkenndi landið mest. Þó
mátti sjá svarta gígbarma og
þykkan grámosa á stöku stað.
Svartur hrafn flaug lágt yfir Tjarn-
argíginn og hélt í norðaustur eins
og við. Rosabaugur myndaðist um
sólu en hvarf von bráðar. Um
hálffjögurleytið komum við að
Laka sem er ávalt móbergsíjall 818
m á hæð. Ekki gengum við á Laka
að þessu sinni en þaðan er víðsýni
mikið og sést öll gígaröðin enda á
milli, en hún er 25 km löng. Úr
þessari gígaröð kom mesta hraun
sem runnið hefur í einu á jörðinni
svo vitað sé. Hraunrennslið skiptist
í tvær meginkvíslar, rann sú vest-
ari niður eftir Skaftárgljúfri alla
leið í Meðalland, en eystri kvíslin
niður dal Hverfisfljóts, niður á
Brunasand. Heimförin var him-
nesk þetta kvöld; logn og mjúk
birtan í kvöldsólinni, víðáttan
endalaus. Við komum heim í skála
eftir tæplega níu tíma göngu. Um
kvöldið var hátíð; ljósin frá gulum
kertum glóðu á borðinu. Upp í
hugann komu ljóðlínur úr Áföng-
um eftir Jón Helgason um Skaft-
árelda: „Logandi standa í langri
röð/ ljósin á gígjastjaka." Páska-
eggin voru brotin og einn máls-
hátturinn hljóðaði svo viturlega:
Allir eldar brenna út um síðir.
Annar í páskum
Við risum upp ária morguns og
lögðum af stað um áttaleytið.
Stefnan var tekin í suðvestur, á
Leiðólfsfell sem stendur stakt, með
tvo hnjúka. Birtan var síbreytileg:
Stundum var fjallið baðað sólskini,
í næstu andrá bar skugga á og
stundum hvarf fjallið í sorta eins
og hendi væri veifað. Þetta var
leikur ljóss og skugga. Við gengum
síðan fyrir fjallið vestanmegin en
þar við fjallsrætur er sæluhús. Þá
skein sólin og við snæddum nestið
okkar. Við fylgdum síðan leið vél-
sleðanna, sem fluttu farangurinn
niður í byggð. Við vorum komin í
Skaftárdal klukkan hálffimm eftir
átta tíma göngu. Bærinn Skaftár-
dalur er efsti bær við Skaftá, en
er ekki lengur í byggð, steinhúsið
stendur enn, niðurnítt. Tvö nýleg
sumarhús hafa verið byggð þarna.
Hér var snjórinn minni. Sumir tóku
af sér skíðin og gengu síðasta
spottann eftir veginum, aðrir
þijóskuðust við og reyndu að finna
leið í snjónum. Við fórum yfir
brúna á Skaftá, en fljótið var
kuldalegt á að líta. Við héldum upp
á hæðina þar sem rúta frá Vest-
fjarðaleið beið okkar. Nú var nauð-
synlegt að gera teygjuæfingar,
eins og ávallt eftir gönguferð, áður
en haldið var í bæinn. Þetta var í
fyrsta sinn sem Ferðafélag íslands
fór slíka ferð. Hugmyndafræðing-
ur hennar og aðalfararstjóri var
Gestur Kristjánsson sem naut að-
stoðar Páls Olafssonar, en þeir eru
báðir þaulvanir skíðagöngumenn.
Um nóttina leið ég áfram í hug-
anum á skíðum yfir víðáttumiklar
heiðar, ávalar hæðir og snævi
þaktar hraunbreiður: Landið var
hjúpað hvítri skikkju.
Höfundur er ritari
Ferðafélags íslands.
A ferð í
FERDAFELAG
ÍSLANDS