Morgunblaðið - 01.05.1997, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 1. MAÍ1997
FIMMTUDAGUR 1. MAÍ1997 41

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
1. MAI
HÁTÍÐISDAGUR verkalýðsins er að þessu sinni haldinn er
tekið er að síga á seinni hluta viðburðaríkrar samninga-
lotu á vinnumarkaðnum. Kjarasamningar, sem gerðir hafa verið
fyrir stóran hluta launþega, hafa tryggt verulega kjarabót og
kaupmáttaraukningu. Þeir hafa jafnframt tryggt frið á vinnu-
markaði næstu þrjú árin, sem er einkar mikilvægt fyrir atvinnu-
lífið, sem hefur verið að rétta úr kútnum eftir mörg mögur ár.
Nú, þegar hlé verður á beinni kjarabaráttu um nokkurt skeið,
er mikilvægt að verkalýðshreyfingin noti þann tíma til að sinna
innri málefnum sínum. Að mörgu er þar að hyggja, þar sem
ýmsir þættir í starfi hennar sæta vaxandi gagnrýni. Þar má
nefna skylduaðild að verkalýðsfélögum, sem hér er í reynd í
gildi, skort á áhrifum almennra félagsmanna, sjóðssöfnun verka-
lýðsfélaganna og forræði þeirra á lífeyrissparnaði launþega.
Verkalýðshreyfingin þarf sömuleiðis að huga að nýjum baráttu-
málum. Þar má nefna fyrirtækjasamninga, sem geta stuðlað að
aukinni framleiðni, til hagsbóta fyrir jafnt launþega sem fyrir-
tæki, og einnig aukið jafnrétti á vinnumarkaðnum, sem felst t.d.
í jöfnun launamunar og sjálfstæðum rétti karla til fæðingarorlofs.
Verkalýðshreyfingin verður að fylgja tímanum, eigi hún að
njóta trausts almennings í landinu. Morgunblaðið óskar launa-
fólki til hamingju með daginn.
SKOÐUNA
STJÓRNARSETU
FRAM kemur í svari Finns Ingólfssonar viðskiptaráðherra við
fyrirspurn frá Jóhönnu Sigurðardóttur alþingismanni að
bankastjórar ríkisbankanna sitja í stjórnum margra fyrirtækja
á fjármagnsmarkaði.
Jafnframt segir ráðherra í svari sínu að það sé „skoðunaratr-
iði hvort seta bankastjóra í stjórnum fyrirtækja á samkeppnis-
markaði kunni að brjóta í bága við samkeppnislög þannig að
um samkeppnishömlur geti verið að ræða.“ Viðskiptaráðuneytið
hefur óskað eftir áliti Samkeppnisstofnunar á þessu, en hún
treystir sér ekki til að gefa slíkt álit nema að undangenginni
nákvæmri skoðun.
Listi yfir stjórnir fyrirtækja, sem bankastjórar ríkisbankanna
sitja í, birtist hér í blaðinu í fyrradag. Þegar hann er skoðaður
er ljóst að mörg þessi fyrirtæki eru í beinni eða óbeinni sam-
keppni við bankana um viðskipti. Það er því ekki óeðlilegt að
sú spurning vakni, hvort stjórnunartengsl hamli gegn virkri sam-
keppni á fjármagnsmarkaðnum.
Þetta á hins vegar ekki aðeins við um ríkisbankana, heldur
sömuleiðis einkabanka og sparisjóði. Þetta á einnig við um ýmis
önnur svið atvinnu- og viðskiptalífs en fjármagnsmarkaðinn.
Víða tengir þéttriðið net eigna- og stjórnunartengsla stóran hluta
þeirra fyrirtækja, sem starfa á viðkomandi markaði.
Stefnt er að einkavæðingu ríkisbankanna og því eðlilegt að
gerðar séu sömu kröfur til þeirra og einkafyrirtækja á fjármagns-
markaðnum. Það er þess vegna full ástæða til þess fyrir Sam-
keppnisstofnun að gera ítarlega skoðun á stjórnunartengslum á
fjármagnsmarkaðnum í heild og gefa sitt álit á því hvort þau
hamli gegn virkri samkeppni. Mikilvægt er að skýrar línur liggi
fyrir í því efni áður en til einkavæðingar ríkisbankanna kemur,
þannig að tryggt sé að hún stuðli að aukinni samkeppni á þess-
um markaði.
ERLEND
FJÁRFESTING
NYTJASTOFNAR sjávar eru full- eða ofnýttir. Búvörufram-
leiðsla er og umfram innlenda eftirspurn. Það er því eðli-
legt að horfa til orkunnar í fallvötnum og jarðvarma landsins
þegar rætt er um um leiðir til að fjölga störfum og auka þjóðar-
tekjur. En lítt hefur miðað síðustu áratugi í markaðssetningu
orkubúskaparins. Horfur hafa á hinn bóginn breytzt til hins
betra í þessum efnum.
Iðnaðarráðherra sagði á samráðfundi Landsvirkjunar í fyrra-
dag: „Á síðustu 12 mánuðum hefur aðeins verið tilkynnt um
fimmtán nýjar fjárfestingar í málmvinnslu í Evrópu. Nú hefur
okkur íslendingum tekizt að laða að okkur þrjú verkefni á þessu
sviði á undanförnum átján mánuðum. Óhætt er að segja að nú
sé svo komið að ekki komi til fjárfestinga á þessu sviði í Evrópu
nema ísland sé skoðað sem vænlegur kostur.“
Stór fjárfestingarverkefni eru í deiglunni: Stækkun álversins
í Straumsvík, stækkun járnblendiverksmiðjunnar á Grundartanga
og bygging 60 þúsund tonna álvers í Hvalfirði, ásamt tilheyr-
andi orkuframkvæmdum hjá Landsvirkjun og Reykjavíkurborg.
Þróun orkubúskaparins er hluti af uppsveiflu, sem fjölgaði störf-
um um 3.000 ársverk í fyrra og fjölgar þeim svipað í ár.
Fara á með gát í þessum efnum að og gera sjálfsagðar kröf-
ur um mengunarvarnir og náttúruvernd. En nýta verður þriðju
auðlindina, orkuna í fallvötnum ogjarðvarma landsins, ef tryggja
á viðunandi atvinnu og afkomu í landinu til frambúðar.
MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ
BRETAR GANGA AD KJÖRBORÐINU í DAG
KOSNINGARNAR í dag ráða öllu um pólitíska framtíð Johns Majors en skoðanakannanir hafa ítrekað
bent til þess að sljórn hans fari frá völdum. Það gæti þýtt endalok stjórnmálaafskipta Majors.
Arftaki Thatcher
í úrslitaorrustunni
Aðeins þrír forsætisráðherrar hafa verið leng-
ur við völd á Bretlandi eftir seinna stríð en
John Major. Hann berst nú fyrir pólitísku lífi
sínu og bendir allt til þess að það verði hans
síðasta orrusta á sviði stjórnmálanna.
ORÐIÐ venjulegur hefur
ósjaldan verið notað til að
lýsa John Major, forsætis-
ráðherra Bretlands. Það
er hins vegar fátt venjulegt við sögu
hans og uppgang og þaðan af síður
við þá stöðu að við honum skuli blasa
tap í þingkosningunum í dag þrátt
fyrir sterkan púls efnahagslífsins.
Breskir forsætisráðherrar hafa á
seinni tímum fæstir fæðst með silfur-
skeið í inunni. Það telst ekki óvenju-
legt að faðir hans starfaði í fjölleika-
húsi og fór síðar að framleiða garð-
dverga án þess að ná teljandi ár-
angri. Margaret Thatcher, forveri
hans í embætti, er dóttir kaup-
manns, sem rak matvöruverslun, og
faðir Edwards Heaths var verktaki
með rekstur, sem var smár í sniðum.
Hætti í skóla 16 ára
Thatcher og Heath fóru hins veg-
ar hefðbundnar leiðir í sókn sinni til
valda. Þau gengu í Oxford-háskóla
og höfðu því greinargóða menntun
þegar þau héldu í pólitík. Skólagöngu
Majors lauk þegar hann var 16 ára.
Sagt hefur verið að þetta hafi
haft djúpstæð áhrif á Major. Það
skaði hann reyndar ekki í stjórnmál-
um og hann sé það greindur að það
vegi upp á móti stuttri skólagöngu,
en hann hafi í raun engan annan
grunn en pólitíkina og hún hefur frá
unga aldri verið hans ær og kýr.
Major skorti hins vegar það sem
þurfi til að seilast handan stjórnmál-
anna. Hann geti hvorki vísað stjórn-
inni, flokknum eða landinu veginn.
Major er 56 ára gamall og hefur
nú verið sex og hálft ár við völd.
Leið hans upp á við í stjórnmálum
var tiltölulega greið. Drengurinn frá
Brixton hóf ferilinn í suðurhluta
London og árið 1979 var hann kjör-
inn á þing. Sama ár komst Thatcher
til valda og ekki leið á löngu áður
en hún tók eftir Major fyrir þær
sakir að hann væri hæfur og áreiðan-
legur stjórnmálamaður, sem var
reiðubúin til að styðja þau markmið
hennar að fá íhaldsflokkinn til að
beita sér fyrir frjálsu markaðskerfi.
Undir verndarvæng
Thatcher
Major brást ekki traustinu og þeg-
ar Thatcher lét þá íjúka, sem féllu
í ónáð vegna þess að þeir létu ekki
að stjórn, var hann oft efstur á blaði.
Þanng kleif hann valdastigann svo
lítið bæri á og ýmsir töldu að hæf-
ari mönnum hefði verið vikið til hlið-
ar. Major varð fyrst utanríkisráð-
herra og síðan fjármálaráðherra.
Einn eiginleiki var talinn koma
honum sérstaklega til góða, að hann
hefði enga sannfæringu. Kenneth
Clarke, sem nú er fjármálaráðherra,
sagði eitt sinn að helsti hæfileiki
Majors væri sá að hann gæti fengið
hvern, sem er, til að trúa að hann
ætti stuðning Majors vísan.
Þetta átti sennilega dijúgan þátt
í því að Major varð eftirmaður Thatc-
her í nóvember 1990. Flokkurinn
hafði fengið nóg af hinni óútreiknan-
legu ,járnfrú“ og Major virtist viðun-
andi kostur. Sigur hans var fyrir-
hafnarlítill og mátti sennilega eink-
um rekja það til þess að sárreiðum
fylgismönnum Thatcher í íhalds-
flokknum þótti bærilegast að vita
af honum í forustunni og um leið
fékk hann nægan stuðning í vinstra
armi flokksins.
Major var sýnu hógværari í mál-
flutningi en Thatcher. Hin stranga
hugmyndafræði vék fyrir mildari
áherslum. Engu að síður hélt Major
áfram að fylgja stefnu Thatcher.
Einkavæðingu var haldið áfram og
sömuleiðis afnámi opinberra hafta á
ýmsum sviðum.
Óvæntur sigur 1992
Þegar leið að kosningunum 1992
spáðu því flestir að dagar Majors í
forsætisráðherrastóli væru taldir og
skoðanakannanir studdu þær spár.
Andstæðingur Majors var Neil
Kinnock, sem var byijaður að beina
Verkamannaflokknum til hægri.
Hroki Kinnocks og sigurvissa á kosn-
ingafundi í Sheffield og það bragð
Majors að stíga upp á kassa meðal
almennings til að koma stefnu sinni
á framfæri varð að margra mati til
að snúa almenningsálitinu á sveif
með íhaldsflokknum. Þegar búið var
að telja upp úr kjörkössunum reynd-
ust íhaldsmenn hafa sigrað með
tæplega átta prósentustiga mun og
það var mál manna að Thatcher
mundi aldrei hafa tekist að knýja
fram sigur hefði hún enn verið við
völd. Major leit einnig á úrslitin sem
sinn persónulega sigur.
Eftir þennan einstæða sigur á
endaspretti kosningabaráttunnar
hafði Major öll völd í hendi sér. En
sælan stóð ekki lengi yfir. Evrópa
gerði útslagið. Major hafði lýst yfir
því árið 1991 að Bretland ætti heima
í hjarta Evrópu. Nokkrum mánuðum
eftir kosningarnar neyddist Major til
að draga pundið úr Gjaldmiðlasam-
starfi Evrópu, sem hófst í tíð Thatc-
her. Hópur manna, sem hafði stutt
hann, sneri nú við honum baki. Fjöl-
miðlar, sem höfðu verið vinveittir,
gagnrýndu Major harkalega. Hugo
Young, sem skrifaði ævisögu Thatc-
her, segir að aldrei hafi „nokkur leið-
togi íhaldsflokksins sætt jafn linnu-
lausum pyntingum af hálfu svokall-
aðra vina sinna í ijölmiðlum".
Frammistaða Majors hefur hins
vegar verið vanmetin á ýmsum svið-
um. Hann þótti til dæmis standa sig
vel þegar Maastricht-sáttmálinn var
gerður þegar honum tókst að knýja
fram ákvæði um undanþágu frá
Efnahags- og myntbandalaginu og
félagsmálasáttmálanum handa Bret-
um.
Major er sagður undirbúa sig af
kostgæfni undir samninga og nýlega
var haft eftir Douglas Hurd, fyrrver-
andi utanríkisráðherra, að áhugi
hans á fólki jaðraði við ástríðu:
„Hann fylgist með og stúderar fólk.
Hann tekur betur eftir merkjum í
hátterni og limaburði en nokkur ann-
ar, sem ég þekki.“
Evrópa sundrar
Honum mistókst hins vegar hra-
pallega þegar koma átti Maastricht
í gegnum breska þingið. Innan
flokksins var hver höndin upp á
móti annarri og út braust hálfgerð
styijöld um Evrópumálin. Major
reyndi að stjórna með því að frið-
þægja, en þar sem andstæðingar
þátttöku Breta í samruna Evrópu
létu hæst færðist stjórnin jafnt og
þétt nær þeirra málstað án þess þó
að þeir yrðu ánægðir. Honum tókst
aldrei að reka hnefann i borðið og
segja að komið væri nóg.
A miðju kjörtímabili stóð Major
af sér áhlaup úr eigin röðum. Major
sagði af sér forustu í flokknum og
í atkvæðagreiðslu lagði hann John
Redwood. Major þótti sýna hugrekki
með því að leggja allt undir og
hættuspilið gekk upp, en það dugði
ekki til að lægja undiröldu illdeilna
meðal íhaldsmanna.
Almenningur hefur einnig orðið
vitni a_ð hveiju hneykslinu á fætur
öðru. Á meðan Major boðaði aftur-
hvarf til hefðbundinna fjölskyldu-
gilda var hver íhaldsþingmaðurinn á
fætur öðrum gripinn í bólinu undir
vafasömum kringumstæðum. Einnig
urðu þingmenn uppvísir að því að
þiggja fé fyrir að bera fram fyrir-
spurnir á þingi, en Major var ávallt
reiðubúinn til að bera af þeim blak,
jafnvel segja þá saklausa þótt þeir
hefðu viðurkennt að hafa haft rangt
við.
Á meðan þessu fór fram helgaði
Major sig málefnum Norður-írlands
af meiri atorku en margir forvera
hans og uppskar vopnahlé, sem
reyndar slitnaði eftir 18 mánuði.
Hann festi verk Thatchers í sessi
þannig að Verkamannaflokkurinn
mun ekki reyna að snúa klukkunni
við. í tíð Majors varð Verkamanna-
flokkurinn meira að segja að kapital-
ískum flokki.
En þótt Major hafi hlúð að arf-
leifð Thatcher er ekki hlýtt á milli
þeirra og meira að segja hafa verið
höfð eftir henni hlýleg orð um Tony
Blair, ieiðtoga Verkamannaflokks-
ins, þótt ekki gangist hún við því
opinberlega.
Tapi íhaldsflokkurinn kosningun-
um eins og nú virðist víst verður það
ekki vegna óvinsælda Majors. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum MORI-
stofnunarinnar eru kjósendur þeirrar
hyggju að Major yrði betri forsætis-
ráðherra en Blair og var munurinn
18 prósentustig. Sá munur er svipað-
ur forskoti Verkamannaflokksins á
íhaldsflokkinn. Forsætisráðherrann
virðist því vera eitt helsta vopn
flokksins, en það hefur ekki dugað
til að afla honum fylgis í kosninga-
baráttunni. Takist Major það ómögu-
lega í dag verður hann gerður að
dýrlingi íhaldsmanna. Tapi hann
mun drengurinn frá Brixton, sem
laumaðist á tindinn og sýndi í tví-
gang að hann átti fleiri pólitísk líf
en eitt, líkast til víkja og það mun
koma í hlut einhvers annars að taka
til hendinni í hinum þrætugjarna
íhaldsflokki.
Ihaldsmenn standa tæpt í Skotlandi
Þrír ráðherrar gætu misst þingsæti
London. Morgunblaðið.
JOHN Major, forsætisraðherra
Bretlands, hefur haldið því fram í
baráttunni fyrir kosningarnar í dag
að sú stefna Verkamannaflokksins
að gefa íbúum Skotlands og Wales
kost á því að fá sín eigin þing gæti
stefnt einingu Bretlands í hættu.
Forsætisráðherrann heldur því fram
að þessi stefna verði aðeins fyrsta
skrefið í átt að því að Skotar fái
sjálfstæði. Verkamannaflokkurinn
segir hins vegar að eigið þing muni
slá á sjálfstæðiskröfur og auka sam-
stöðu. Fyrir Skoska þjóðarflokknum
vakir hins vegar að heimta fullt
sjálfstæði.
Það horfir illa fyrir íhaldsflokkn-
um á Skotlandi. Flokkurinn vann 11
sæti í Skotlandi í kosningunum 1992,
en megi marka skoðanakannanir
nýtur hann nú 18% fylgis þar og
gæti farið svo að hann fái aðeins
íjögur þingsæti af 72 í Skotlandi. Á
meðal þeirra íhaldsmanna, sem gætu
misst sæti sín í Skotlandi, em þrír
ráðherrar, Malcolm Rifkind utanrík-
isráðherra, Ian Lang viðskipta- og
iðnaðarráðherra og Michael Forsyth
Skotlandsráðherra, en þeir benda
reyndar á að öllum hafi þeim verið
spáð tapi fyrir fimm árum og þá
hafi reyndin orðið önnur.
íhaldsmenn fögnuðu því í vikunni
að andstaða Skota við stjómarskrár-
breytingu til að Skotar fái eigið þing
hafi aukist um sjö prósentustig og
væri nú 31%. Það er hins vegar ekki
gefið að andstæðingar aukinna rétt-
inda kjósi Ihaldsflokkinn.
Aukin réttindi til Skota hafa ekki
verið jafn ofarlega á baugi í kosn-
ingabaráttunni nú og fyrir fimm
árum og kjósendur telja ýmislegt
mikilvægara. íhaldsmenn hafa
gagnrýnt stefnu Verkamanna-
flokksins og sérstaklega beint spjót-
um sínum að því að skoskt þing
mundi hafa vald til að hækka skatta
auk þess sem völd Skota í London
myndu minnka. Blairtókst að hemja
umræðuna með því að segja að
málið yrði lagt fyrir kjósendur, sem
yrðu að samþykkja að Skotar fengju
aukin réttindi og skattar hækkaðir.
Verkamannaflokkurinn hefur í
raun leitt sjálfstæðismálið hjá sér í
kosningabaráttunni .
Vandasömustu spurningunni
varðandi aukið sjálfstæði hefur hins
vegar ekki verið svarað. Hvers
vegna ættu 72 skoskir þingmenn í
London að fá að greiða atkvæði um
málefni Englands ef hvorki þeir né
enskir þingmenn fá að greiða at-
kvæði um skosk málefni?
Skoski þjóðarflokkurinn, sem
meðal annars nýtur stuðnings
skoska leikarans Seans Connerys,
hefur átt erfitt uppdráttar í kosn-
ingabaráttunni. Hann nýtur sam-
kvæmt skoðanakönnunum stuðn-
ings 21 til 24% kjósenda, en þyrfti
um 30% til að höggva skörð í þing-
mannaraðir Verkamannaflokksins.
Fijálslyndir demókratar njóta um
12% stuðnings í Skotlandi og fylgi
Verkamannaflokksins er á milli 46
og 49%.
Kjördagur
boðar ekki
endalok
London. Morgnnbladið.
AUÐKÝFINGURINN James
Goldsmith hefur lýst því yfir að
flokkur sinn, Þjóðaratkvæðisflokk-
urinn, muni halda áfram störfum
eftir kosningarnar í dag þótt tap
blasi við. Flokkurinn býður fram í
546 kjördæmum og hefur um
þriggja prósenta fylgi. Goldsmith
sagði að flokkurinn yrði áfram
málpípa almennings gegn því að
afsala sjálfstæði Bretlands til
Brussel. Goldsmith hélt því fram
að Ihaldsflokkurinn mundi tapa
stórt í kosningunum og hafnaði því
að flokkur sinn ætti þátt í því
hvernig komið væri fyrir John
Major.

Maður málamiðl-
unar eða ákveðni?
Tony Blair hefur umbylt
Verkamannaflokknum
og stefnir í Downing-
stræti. Blair hefur verið
vændur um að vilja eng-
an styggja, en hefur
einnig sýnt að hann get-
ur gengið hreint til
verks. Karl Blöndal
skrifar frá London um
forystumenn íhaldsog
Verkamannaflokksins.
TONY Blair hefur sýnt hógværð í yfirlýsingum og loforðum.
TONY Blair, leiðtogi Verka-
mannaflokksins, stendur nú
frammi fyrir því að leiða
flokk sinn til valda eftir 18
ára stjórnarandstöðu. Blair hefur oft
verið líkt við Bill Clinton Bandaríkja-
forseta og er sagður vilja geðjast öll-
um, en sú samlíking er einföldun þeg-
ar iýsa á manninum, sem tók Verka-
mannaflokkinn og breytti honum úr
sósíalískum í kapítalískan flokk.
Tony Blair er 43 ára gamall. Hann
er yngsti maðurinn, sem orðið hefur
leiðtogi Verkamannaflokksins, og sigri
hann í kosningunum í dag er hann
yngsti maðurinn til að setjast í stól
forsætisráðherra frá því að Liverpool
lávarður komst til valda árið 1812.
í fótspor Jaggers?
Faðir Blairs var háskólakennari í
lögum og hugðist reyna að komast á
þing fyrir íhaldsflokkinn þegar hann
fékk hjartaáfall og missti málið. Bla-
ir var þá 10 ára gamall og hefur
sagt að þessi atburður hafi haft mik-
il áhrif á sig. Metnaður föðurins varð
að væntingum fyrir hönd sonarins.
Tony Blair gekk í háskóla í Oxford
þar sem hann nam lög og fór ekki
varhluta af þeim þjóðfélagsbreyting-
um sem þá gengu yfir hinn vestræna
heim. Hann gerðist söngvari í hljóm-
sveit sem kallaðist Ugly rumors (Illt
umtal) og sögðu þeir sem voru með
honum í hljómsveitinni að hann hefði
haft góða rödd og minnt á Mick Jag-
ger í framkomu.
Blair leitaði hins vegar ekki aðeins
til rokksins. Hann var einnig upptek-
inn af siðferðilegum og trúarlegum
spurningum. Blair er trúaður maður
en hann kveðst hins vegar ekki blanda
saman stjórnmálum og trú.
Því hefur oft verið haldið fram að
Blair sé stjórnmálamaður án róta en
hann hefur þó verið í Verkamanna-
flokknum frá 1975. Árið 1982 þegar
flokkurinn var í algjörri lægð komst
hann á þing og gegndi á næstu árum
ýmsum stöðum í skuggaráðuneyti
stjórnarandstöðunnar áður en hann
varð leiðtogi flokksins árið 1994.
Verkamannaflokkurinn átti á
hættu að sæta örlögum risaeðlunnar
eftir ósigurinn fyrir Margaret Thatc-
her í kosningunum 1979 og var gagn-
gerra breytinga þörf ætti að binda
enda á pólitíska útlegð hans. Blair
verða ekki eignaðar allar þær breyt-
ingar sem orðið hafa á Verkamanna-
flokknum á undanförnum árum. Neil
Kinnock hóf ferðalagið inn á miðjuna
og það bar þeim breytingum sem
Kinnock stóð fyrir vitni að dagblaðið
The Financial Times skyldi lýsa yfir
stuðningi við flokkinn fyrir kosning-
arnar árið 1992. John Smith, sem tók
við forystu flokksins, eftir óvæntan
ósigur Kinnocks það ár, hélt umbót-
unum áfram. En þegar Blair komst
til valda eftir andlát Smiths 1994 tók
hann til óspilltra málanna.
Blair hikaði ekki við að vega að
helgustu véum flokksins og það var
meira en táknrænt þegar hann knúði
fram að ákvæði fjögur um að fram-
leiðslutækin ættu að vera í eigu
verkalýðsins var fellt úr stofnskrá
flokksins. Eitt helsta slagorð flokks-
ins í kosningabaráttunni nú er að
fólk eigi að kjósa hinn „nýja Verka-
mannaflokk“.
Breytingarnar sem Blair hefur
knúið fram eru ekki öllum flokks-
systkinum hans að skapi. Mörgum
finnst sem Blair hafi gert flokkinn
að öðrum íhaldsflokki og sagt hefur
verið að snúa megi þeim orðum
bandaríska rithöfundarins Gores Vi-
dals um kosningarnar milli Georges
Bush og Michaels Dukakis árið'1988
að í Bandaríkjunum væri aðeins einn
flokkur með tvo hægri vængi upp á
Bretlandi í dag. Því hefur meira að
segja verið haldið fram að Blair gæti
rétt eins tekið við kyndli Thatcher
eins og að John Major forsætisráð-
herra héldi honum áfram á lofti.
Varast gífuryrði
í kosningabaráttunni hefur Blair
varast að taka stórt upp í sig. Lof-
orðin eru hógvær og Blair boðar ekki
byltingu. Slagorð á borð við „Bretar
eiga betra skilið" blása fæstum bar-
áttuanda í bijóst. Blair hefur sagt að
hann vilji geta staðið við loforð sín,
að kjósendur eigi þegar næstá kjör-
tímabili lýkur að geta sótt sig til
ábyrgðar, þótt hann gangi ekki svo
langt að lýsa yfir því að standi hann
ekki við ioforðin muni hann ekki gefa
kost á sér til forystu á ný.
Það er tvennt sem hefur leitt til
þess að Blair hefur verið borinn sam-
an við Clinton Bandaríkjaforseta.
Clinton hefur fært Demókrataflokk-
inn inn á miðju stjórnmálanna líkt
og Blair og kosningabarátta Clintons
á síðasta ári einkenndist að sama
skapi af hógværum hugmyndum.
Kosningabarátta Blairs hefur að
mörgu leyti verið óaðfinnanleg. í upp-
hafi var ákveðið að leggja áherslu á
þrennt, heilbrigðis-, mennta- og at-
vinnumál, og við það var staðið dag
eftir dag. Hinar ýmsu ásakanir íhalds-
manna voru virtar að vettugi og að-
eins grundvallaratriðin þijú látin
komast að. Blair var undir járnaga
stjórnenda kosningabaráttunnar svo
stundum gekk út í öfgar. í tímaritinu
Der Spiegel var því t.d. lýst hvernig
ljósmyndari nokkur bað Blair um að
taka utan um konu sína og frambjóð-
andinn var byijaður að hreyfa hönd-
ina þegar augnaráð Peters Camp-
bells, eins af hans helstu ráðgjöfum,
fékk hann til að kippa henni að sér
líkt og hann hefði verið stunginn.
Hin róttæka miðja
Blair hefur viðurkennt að hann
hafi lært það af Clinton að varast að
ganga of langt í loforðum. En Blair
hefur einnig tileinkað sér að vera óljós
í tali. Ein af eftirminnilegri fullyrðing-
um hans var þegar hann skoraði á
fólk að sýna fram á að stefnuskrá
sín væri ekki „róttæk" og bætti svo
við: „En hún er á hinni róttæku
rniðju." Til að Blair njóti sannmælis *
má þó benda á að hægt er að túlka
þessi orð hans á þann veg að í flokki
sem hann hefur beint frá sósíalisma
til kapítalisma er að finna margar
hefðir fyrri tíma og með þær í huga
má ef til vill segja að þegar leiðtogi
flokksins talar frá miðjunni beri það
róttækni virkni.
Blair talar einnig um „þriðju leið-
ina“ en þegar gengið er á hann kveðst
hann hvorki eiga við gömlu vinstri-
mennskuna né hina nýju hægri-
mennsku. Hvað þá? „Það þýðir að þú
heldur í það sem virkar og breytir
því sem gerir það ekki,“ segir Blair.
Því hefur meira að segja verið varp-
að fram að hinn „nýi Verkamanna-
flokkur" hafi ekkert annað markmið
en að komast til valda.
En Blair getur öndvert við Clinton
verið miskunnarlaus og hann hefur
verið óhræddur við að senda verkalýð-
skjarna flokksins tóninn. Hvað eftir
annað hefur hann verið spurður hvað
hann skuldaði stéttarfélögunum sem
kostuðu Verkamannaflokkinn og
ávallt hefur hann svarað _að hann
skuldaði þeim ekki neitt. í samtali
við blaðið The Observer um helgina
sagði hann um stéttarfélög: „Þau eru
heilbrigður hluti af öllum raunveru-
legum lýðræðisþjóðfélögum en ég -
held að bestu stéttarfélögin um þess-
ar mundir séu þau sem starfa með
vinnuveitendum sínum."
íhaldsmenn hafa hamrað á því að
undir hinni nýju ásjónu Verkamanna-
flokksins leynist sú gamia og Blair á
það til að segja hluti sem vekja spurn-
ingar. „Ég er vinstri miðjumaður og
ég vil að vinstri armurinn verði hluti
af því sem framundan er,“ sagði Bla-
ir í viðtalinu við The Observer. „Ég
vil að vinstri armurinn geri sér grein
fyrir því að sigrum við í þessum kosn-
ingum höfum við gert það án þess
að gefa neitt eftir sem ekki er hægt
að ná til baka. Ég mun verða sýnu
róttækari við stjórnvölinn en margir
halda.“
Blair var oft taugaveiklaður í upp-
hafi kosningabaráttunnar fyrir sex
vikum og hið einkennandi bros hans
er ekki talið traustvekjandi. En eftir
því sem nær hefur dregið kosningum
hefur sjálfsöryggi Blairs aukist og
hann hefur komið fram með fasi þess
sem á sigurinn vísan. Hann verður
hins vegar að sætta sig við það að
hann nýtur sýnu minna trausts al-
mennings til forystu en andstæðingur
hans. Gangi kosningaspár hins vegar
eftir bíður hans tækifæri til að sýna
hvað býr í breyttum Verkamanna-
flokki. Hvort sú samstaða sem ein-'
kennt hefur kosningabaráttuna muni
haldast eða hinir ýmsu armar flokks-
ins, sem hafa látið sérkröfurnar víkja
fyrir hinu sameiginlega markmiði að
sigra, krefjist endurgjalds. Þá kemur
í ljós hvort Blair er maður friðþæging-
ar eða ákveðni.