Morgunblaðið - 28.05.1998, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 1998 21
NEYTENDUR
Trans-fítusýrur
eru í hertri fítu og
líka feitum land-
búnaðarvörum
Rannsóknir á trans-fitusýrum
í íslenskum matvælum
Borðsmjörlíki Meöaltal
- með minnst af trans-fitusýrum
- með mest af trans-fitusýrum
Fitusýrur
Bökunarsmjörlíki Meðaltal
- með minnst af trans-fitusýrum
- með mest af trans-fitusýrum
*7 sýni af 8 innihéldu á bilinu 14-28% transfií
Steikingafeiti Meðaltal
- með minnst af trans-fitusýrum
- með mest af trans-fitusýrum
Sojaolía
Fljótandi smjörlíki úr rapsolíu
Smjörvi
Smjör
Brauð
Vínarbrauð
Súkkulaðikaka
Kremkex
Kleinur

Pítsa
Djúpsteiktur kjúklingur
Djúpst. franskar kartöflur
Kartöfluflögur
Fita trans mettað CIS (ómettað)
g/100g % a f öllum fitus ýrum
48 14 23 63
40 12 16 71
65 17 23 60
80 18* 40 41
78 5 40 55
80 ýra 28* 31 39
98 27 48 23
95 11 79 8
100 39 21 38
98 0 15 84
82 0 10 89
81 2 50 44
82 4 60 32
2 6 31 61
24 5 38 55
22 8 54 34
22 11 69 16
16 33 26 40
9 4 50 44
16 8 30 60
15 16 18 64
18 1 37 61
ÍSLENDINGAR fá mest 14 Evr-
ópuþjóða af svokölluðum trans-
fítusýrum úr fæðunni en þær
hækka kólesteról í blóði rétt eins
og mettaðar fitusýrur og auka
þannig líkur á hjai'ta- og æðasjúk-
dómum.
Eins og greint var frá á neyt-
endasíðu Morgunblaðsins síðast-
liðinn þriðjudag hafa Manneldis-
ráð og Rannsóknastofnun land-
búnaðarins að undanförnu tekið
þátt í evrópsku rannsóknasam-
starfi um fitusamsetningu mat-
væla og samanburð á fituneyslu
Evrópuþjóða.
Að sögn Laufeyjar Steingríms-
dóttur hjá Manneldisráði eru
trans-fitusýrurnar fremur fágæt-
ar í náttúrunni en þær myndast
þegar fita er hert og fljótandi olí-
um er breytt í harða fitu. Þær
finnast því öðru fremur í hörðu
smjörlíki og annarri hertri fitu
sem notuð er í matvælaiðnaði.
„Trans-fitusýrurnar eru gjarnan í
bökunarvörum og kexi og eins í
sumum tegundum af flögum og
snakki, jurtaís, sælgæti og
súkkulíki. Þær er þó líka að finna í
fitu jórturdýra, bæði mjólkurfitu,
smjöri, lambakjöti og nautakjöti
en þangað rata þær fyrir tilstilli
baktería í maga jórturdýra sem
umbreyta fitusýrunum á þennan
hátt.“
Samanburður á meðal-
samsetningu bökunar-
smjöriíkisr ------
Pitncúrnr
í Evrópu Fitusýrur
trans mettaðar cis
Frakkland 0 25 74
Ítalía 0 52 47
Grikkland :} 1 44 55
Holland 1 47 52
Svíþjóð I 1 39 60
Danmörk 2 49 49
Portúgal J 2 53 44
Finnland 5 39 54
Þýskaland 6 39 52
Bretland 7 34 58
Noregur j 18 45 31
ísland 18 40 41
50% meiri hætta á hjarta-
og æðasjúkdómum
Laufey segir að í bandarískri
rannsókn sem gerð var við
Harvardháskóla hafi komið í ljós
að hætta á hjarta- og æðasjúkdóm-
um er 50% meirí meðal þeirra sem
borða mest af trans-fitusýrum.
„Fram til þessa höfum við lítið
getað ráðlagt fólki hvaða matvörur
innihaldi mest af þessum fítusýrum
þar sem upplýsingar hafa ekki ver-
ið nægar. Með þátttöku í þessu
verkefni gafst okkur tækifæri til að
fá mjög ítarlegar upplýsingar um
fitusamsetningu íslenskra mat-
væla, borið saman við matvæli frá
öðrum Evrópulöndum."
Hátt hlutfall í hertu smjörh'ki
Ólafur Reykdal hjá Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins segir að
flest þeirra hundrað sýna sem voru
í rannsókninni hafi verið feitmeti,
bökunarvörur eða kjötvöi*ur en
fjórðungur sýna var aðrar fæðu-
tegundir. „Sýnin voru valin þannig
að þau væru dæmigerð fyrir mat-
væli sem veittu 95% af fitu í fæði
landanna. A Islandi var valið byggt
á neyslukönnun Manneldisráðs og
þeim fæðutegundum sleppt sem
vitað var að innihéldu ekki
trans-fitusýrur en bætt við fæðu-
tegundum með óþekkta fitusam-
setningu. Einnig voru tekin sýni af
matvælum sem geta verið mikil-
væg í fæðu íslendinga og þannig
komust t.d. svartfugl og svartfugls-
egg í rannsóknina."
Mest af trans-fitusýrum
í smjörlfki
Laufey segir að niðurstöður sýni
að gerð og samsetning fitu sé oft
ólík í annars skyldum matvörum
eftir því frá hvaða landi varan kem-
ur. Þetta segir hún ekki síst eiga
við um smjörlíki og bökunarvörur
en minni munur er á landbúnaðar-
vörum. „Mest var af trans-fitusýr-
um í íslensku og norsku smjörlíki
og þar með kexi og bökunarvörum.
Þessi tvö lönd skáru sig sérstak-
lega úr, bæði hvað varðaði magn
trans-fitu og gerð henanr en við og
Norðmenn höfum notað herta
sjávardýrafitu í okkar smjörlíki en
víða annars staðar er notuð hert
jurtafita. Rannsóknir benda til að
herta sjávardýrafitan sé verri fyrir
blóðfituna en hert jurtafita.“
40% trans-fítusýra
úr landbúnaðarvörum
„Um 40% trans-fitusýranna i
fæði Islendinga komu úr landbúnað-
arvörum, þ.e. mjólkurvörum, smjöri,
ostum, og kjöti en afgangurinn úr
smjörlíki, bökunarvörum, sælgæti,
snakki og fleiru slíku, þ.e. úr hertri
fitu.“
Laufey segir athyglisvert að Is-
lendingar fái mun meira af trans—
fitusýrum úr mjólkurvörum en hinar
þátttökuþjóðimar. „Ástæðan er sú
að við borðum óvenju mikið og lang:
mest þessara þjóða af mjólkurfitu. í
mjólkurfitu er mikið af mettaðri fitu
þannig að feitar mjólkurvörur hafa
mjög núkil áhrif á neyslu allrar
harðrar fitu hér á landi."
Laufey segir að því sé ekki ein-
ungis ástæða til að huga að sam-
setningu smjörlíkis ef ætlunin er að
minnka harða fitu í fæðu heldur
skiptir magn mjólkurfitu ekki síður
máli.
2 stk 2980
DRESS
MANN
Ath Sendum í póstkröfu.
Grænt númer 800-5730. Simi 562-9730
Fax 562-9731
LAUGAVEGI 18 B - REYKJAVIK