Morgunblaðið - 22.09.1998, Blaðsíða 4

4 ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Breska utanríkisráðuneytið varar við þátttöku
í Olympíuskákmótinu í Kalmykíu
Spilling- og mann-
réttindabrot
FIDE-leiðtoginn
sagður hafa byggt
upp „skákborg“
fyrir barna-
bætur og lífeyri
þegnanna
London. The Daily Telegraph.
FREMSTU skákmenn Breta eni að
íhuga að hætta við þátttöku í 33.
Olympíuskákmótinu en það á að
fara fram í Kalmykíu, bláfátæku,
rússnesku sjálfstjórnarlýðveldi,
sem er einkum nefnt í sambandi við
spillingu og mannréttindabrot.
Garrí Kasparov, sem almennt er
litið á sem heimsmeistara í skák,
ætlar ekki að taka þátt í mótinu í
Elísta, höfuðborg Kalmykíu, sem
liggur að Tsjetsjníu. Leiðtogi sjálf-
stjórnarlýðveldisins er Kírsan
Íljúmzhínov og er hann jafnframt
formaður FIDE, Alþjóðaskáksam-
bandsins. Talið er, að hann hafí far-
ið með meira en einn milljarð ísl. kr.
á nokkrum árum til að gera Kal-
mykíu að eins konar miðstöð skák-
íþróttarinnar.
Hirti opinber framlög?
Vegna Oljmipíumótsins, sem
hefst á föstudag, hefur Iljúmzhínov
byggt upp sérstaka „skákborg" í
þessu örsnauða landi og í meira en
heilt ár hafa verið í smíðum lúxus-
íbúðir fyrir þekktustu skákmenn-
ina. Kasparov, sem viðurkennir ekki
FIDE og ætlar ekki að vera í rúss-
nesku skáksveitinni í fyrsta sinn í
18 ár, heldur því hins vegar fram, að
Íljúmzhíov noti framlög frá Moskvu
í framkvæmdimar. Undir það taka
Glasnost-varnarsamtökin, mann-
réttindasamtök, sem hafa skorað á
skákmenn um allan heim að hunsa
mótið í Elísta vegna morðsins á rit-
stjóranum Laríssu Júdína.
Júdína, sem stýrði eina blaðinu í
Kalmykíu, sem gagnrýndi ríkis-
stjómina, fannst látin i tjöm
skammt frá skákborginni. Segjast
vitni hafa séð er henni var kastað út
úr glæsibifreið í eigu hins opinbera.
Vora þrír menn handteknir og einn
KÍRSAN Íljúmzhínov, forseti FIDE, (t.h.) þiggur orðu úr hendi
Borisar Jeltsín, forseta Rússlands.
þeirra, Sergei Vaskín, hefur tengsl
við Iljúmzhínov.
Glasnost-varnarsamtökin segja,
að Íljúmzhínov hafi stolið fénu af
sínu eigin fólki eftir að það „sam-
þykkti" að afsala sér barnabótum
og lífeyri. Vegna þessara ásakana
leitaði John Glendenning, forseti
skoska skáksambandsins, ráða hjá
breska utanríkisráðuneytinu og það
upplýsti hann um, að Glasnost væra
ein fremstu mannréttindasamtök í
Rússlandi og sérhæfðu sig í tjáning-
arfrelsi og réttindum blaðamanna.
Notaðir í auglýsingaskyni
Varaði utanríkisráðuneytið skák-
sambandið við að taka þátt í mótinu
í Elísta og sagði, að hugsanlegt
væri, að yfirvöld í Kalmykíu myndu
fá skákmennina til að taka þátt í
einhverjum uppákomum, sem þau
gætu notað sjálfum sér til fram-
dráttar.
Raunar er allt á huldu um móts-
haldið því að sagt er, að enn hafi
ekki verið byrjað á sjálfri skákhöll-
inni og aðalveitingastaðnum. Þá er
„alþjóðaflugvöllurinn" ekki sagður
vera annað en einhver grjóthrúga.
David Sedgwiek, einn af frammá-
mönnum breska skáksambandsins,
segist samt ekki sjá neina ástæðu til
að sleppa mótinu í Kalmykíu en ætl-
ar þó að ráðfæra sig áður við utan-
ríkisráðuneytið.
Ovissa fram á síðustu stundu um þátttöku
Islands í 33. Olympíuskákmótinu
Farið til Kalmyk-
íu á föstudag
ÍSLENSKA skáklandsliðið held-
ur að öllu óbreyttu til Kalmykíu,
sem er sjálfstjórnarlýðveldi í
Rússlandi við Kaspíahafið, á
föstudaginn kemur, en þar
stendur til að halda 33. Ólympíu-
mótið í skák að þessu sinni. For-
seti landsins, sem á landamæri
að Tsjetsjníu, Kírsan
Ujúmzhínov, er jafnframt forseti
Alþjóðaskáksambandsins FIDE.
Töluvert mikil óvissa hefur
ríkt um hvort landsliðið myndi
fara á leikana og var það ekki
fyrr en á föstudaginn var, að
staðfesting barst frá mótshöldur-
um um hvernig tekið yrði á móti
liðinu í Moskvu og fleiri atriði
sem tengjast ferðalaginu. Auk
þess hafa mannréttindasamtök
hvatt til þess að þjóðir létu hjá
líða að senda lið á mótið, eins og
nánar er frá sagt hér annars
staðar á síðunni.
Askell Orn Kárason, liðsstjóri
skáklandsliðsins, sagði að tölu-
verð mikil óvissa hafi ríkt um
ferðalagið, en engu að síður
væru menn ákveðnir í að fara.
Margt hefði gengið erfiðlega
varðandi undirbúninginn, fjár-
öflun og fleira, og að auki hefði
ástandið í Rússlandi bæst við
aðra óvissu sem ríkt hefði í sam-
bandi við þetta mót. Ýmsar sög-
ur færu af landinu, aðbúnaði og
fleiru. Fregnir væru um að ýms-
ar þjóðir hefðu hætt við að fara,
en erfitt væri að fá það staðfest.
Þó væri vitað að bæði Norðmenn
og Danir hefðu ákveðið að senda
ekki lið og eins hefðu verið uppi
sögusagnir um að Englendingar,
sem væri eins sterkasta skákþjóð
heims, ætluðu ekki að fara. A
föstudaginn var hefðu hins veg-
ar fengist þær upplýsingar í
Englandi að þeir ætluðu að fara.
Menn hafa verið
tvístígandi
„Það hefur verið alveg sam-
bærilegt ástand annars staðar og
hér að menn hafa verið tvístíg-
andi og hikandi og beðið eftir
viðbrögðum annars staðar frá,
en ég myndi giska á að það yrðu
ekki mikil forföll," sagði Áskell
Örn.
Hann sagði að mannréttinda-
hópar hefðu verið að reka áróð-
ur fyrir því að ekki yrði farið á
mótið, en þetta væri það stór við-
burður í skákheiminum að það
stæði dálítið í mönnum að vera
ekki með.
Áskell Örn sagði að uppgefnar
ástæður Norðmanna og Dana
fyrir því að fara ekki væru að
bestu skákmenn þjóðanna vildu
ekki fara. Hann vissi til þess að
sumir dönsku skákmannanna
hefðu tekið mjög ákveðna af-
stöðu í þessum efnum eftir að
komið hefði dreifibréf frá mann-
réttindasamtökum í Rússlandi
þar að lútandi.
Áskell Örn sagði að íslending-
ar hefðu ekki tekið ákveðna hug-
myndafræðilega afstöðu í þess-
um efnum. „Það er svona spurn-
ing um liverju maður trúir. Þetta
eni í rauninni allt sögusagnir.
Það sem hefur staðið í okkur er
miklu frekar þessi óvissa í
„praktfskum" málum. Það var
fyrst á föstudaginn að við í raun-
inni heyrðum eitthvað frá þeim
og fengum eitthvað svar við okk-
ar erindum," sagði Áskell Örn.
Hann sagði aðspurður að þeir
virtust mjög metnaðarfullir
þarna fyrir hönd mótsins og
hefðu ætlað sér að byggja sér-
stakt Ólympíuþorp. Hér á landi
hefðu menn hins vegar ekki
fengið að sjá annað en myndir af
líkönum af þorpinu. fslenska lið-
ið væri viðbúið öllu, en ef að-
stæður á mótinu yrðu eitthvað
óburðugar myndi það væntan-
lega ganga jafnt yfir alla.
Technopromexport fær
frest fram á fimmtudag
FORSYARSMENN Technoprom-
export, rússneska fyrirtækisins sem
sér um að leggja Búrfellsh'nu 3A,
fóru þess á leit við Vinnumálastofn-
un félagsmálaráðuneytisins í gær að
þeir fengju írest fram á fimmtudag
til þess að skila afritum af launa-
seðlum rússneskra starfsmanna
fyrirtækisins, en upphaflega var
gert ráð fyrir því að þeir skiluðu af-
ritunum í gær.
Afritin til Vinnumálastofnunar-
innar eru liður í því að rannsaka
hvort rússneskir starfsmenn
Technopromexport fái laun og kjör í
samræmi við gildandi lög og kjara-
samninga, en formenn Rafiðnaðar-
sambands íslands og Félags jám-
iðnaðarmanna hafa haldið því fram
að starfsmennimir fengju ekki laun
samkvæmt kjarasamningum. I bréfi
Rafiðnaðarsambands Islands til
rússneskra rafiðnaðarmanna fyrir-
tækisins frá því á föstudag segir
m.a. að Rafiðnaðarsambandið hafi
ekkert á móti því að þeir starfi hér á
landi en að þeir verði að fara að ís-
lenskum lögum og virða þá samn-
inga sem hér hafi verið gerðir.
Að sögn Gissurar Péturssonar,
forstjóra Vinnumálastofnunar, varð
stofnunin við beiðni forsvarsmanna
rússneska fyrirtækisins um frest
fram á fímmtudag og segir hann að
Rússarnir hafi borið það fyrir sig að
þeir þyrftu að vinna að lausn máls-
ins í samráði við skrifstofu fyrir-
tækisins í Moskvu. Hann segir enn-
fremur að Vinnumálastofnun muni
bíða eftir afritunum og vera í sam-
bandi við aðila málsins í þessari
viku.
Fulltrúar Landsvirkjunar hittu
forsvarsmenn rússneska fyrirtækis-
ins á fundi um helgina og segir Þor-
steinn Hilmarsson, upplýsingafull-
trúi Landsvirkjunar, að þar hafi
verið ræddar leiðir sem miði að því
að eyða öllum vafa um að Techno-
promexport sé að greiða rússnesk-
um starfsmönnum sínum þau laun
sem þeim beri að fá samkvæmt
kjarasamningum. Hann bendir hins
vegar á að jafnramt sé beðið eftir
úrskurði Vinnumálastofnunar um
það hvort Technopromexport sé yf-
irhöfuð að brjóta af sér eða ekki í
þessum málum. Þorsteinn vildi að
öðra leyti ekki tjá sig um málefni
fundarins.
Félag járniðnaðarmanna gagn-
rýndi fyrir helgi viðbrögð Gissurar
Péturssonar, forstjóra Vinnumála-
stofnunar, við athugasemdum fé-
lagsins um leið og því var fagnað að
Vinnumálastofnun skyldi hafa fallist
á að rannsókn stofnunarinnar á
málefnum rússneska fyrirtækisins
Technopromexport, sem nú vinnur
við lagningu Búrfellslínu 3A, væri
ekki fullnægjandi.
Vinnumálastofnun skilaði frá sér
skýrslu, sem gerð var vegna fullyrð-
inga um að rússneska fyrirtækið
greiddi rússneskum starfsmönnum
sínum hér á landi ekki laun í sam-
ræmi við kjarasamninga, 15. sept-
ember.
í niðurlagi skýrslu Vinnumála-
stofnunar segir að hún hafi fengið
fullnægjandi gögn frá Techno-
promexport og eftir lestur þeirra sé
það skoðun stofnunarinnar að fyrir-
tækið greiði laun í samræmi við ís-
lensk lög og kjarasamninga. Ekki
sé því ástæða til frekari aðgerða að
svo stöddu.
Rafiðnaðarsamband íslands gaf
16. september út fréttatilkynningu
þar sem því var mótmælt að Rúss-
arnir fengju greidd laun í samræmi
við kjarasamninga og í fyrradag
sendi Félag jámiðnaðarmanna fé-
lagsmálaráðuneytinu bréf þar sem
segir að það sé „með öllu óviðunandi
að málinu sé lokið án þess að íslensk
stjómvöld hafi gripið til viðeigandi
aðgerða til að stöðva tafarlaust brot
rússneska fyrirtækisins Techno-
promexport á gildandi lögum og
kjarasamningi.“
Gagnrýndi skrif Félags
járniðnaðarmanna
Gissur Pétursson, forstjóri
Vinnumálastofnunar, sagði á
fimmtudag að málinu væri ekki
lokið, en gagnrýndi um leið skrif
Félags járniðnaðarmanna: „Við
höfum ekki tíma til að eltast við
vanstillt skrif af þessu tagi, sem
eru uppfull af dylgjum og aðdrótt-
unum.“
í bréfinu, sem Félag járniðnað-
armanna sendi félagsmálaráðuneyti
í gær, segir að því þyki miður „að
ítarlegar og rökstuddar athuga-
semdir félagsins við skýrslu Vinnu-
málastofnunar skuli vera kallaðar
„vanstillt skrif‘, „dylgjur" og „að-
dróttanir". Þegar skýrsla stofnun-
arinnar og athugasemdir Félags
járniðnaðarmanna séu lesnar sam-
an sé vandséð hvar forstjóri Vinnu-
málastofnunar finni þessum um-
mælum sínum stað.
Standa við
athugasemdirnar
„Félag jámiðnaðarmanna stendur
við allar þær athugasemdir sem
gerðar era í bréfi félagsins enda er
nú ljóst að Vinnumálastofnun hefur
fallist á meginathugasemdina sem
gerð var og snýr að sjálfri niður-
stöðunni í skýrslu stofnunarinnar,11
segir í bréfinu, sem Örn Friðriks-
son, formaður félagsins, undirritar.
„Þótt forstjóri stofnunarinnar kjósi
að víkja ekki að öðrum efnislegum
athugasemdum með öðram hætti en
þeim sem að framan greinir vill Fé-
lag járniðnaðarmanna ítreka að það
fagnar skjótum viðbrögðum við at-
hugasemdum sínum og bindur vonir
við að endurapptaka málsins af
hálfu Vinnumálastofnunar leiði allan
sannleikann í ljós.“