Morgunblaðið - 22.09.1998, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Myndbandið með vitnisburði Clintons Bandaríkjaforseta var sýnt opinberlega í gær
MYNDBANDIÐ umtalaða
þar sem Bill Clinton, for-
seti Bandaríkjanna, flutti
vitnisburð fyrir rann-
sóknarkviðdómi um samband sitt við
Monicu Lewinsky var gert opinbert í
gær og sýnt á fjölmörgum sjónvarps-
stöðvum. Clinton sagði við upphaf
vitnisburðar síns að það væri honum
persónulega mjög „sársaukafullt" að
ræða um svo „vandræðalegt" mál.
Bandaríkjamenn voru reyndar ekki
einir um að fá að sjá forseta sinn
spurðan spjörunum úr því víða um
heim biðu menn í ofvæni eftir þvi að
sjá Clinton svara nærgöngulum
spui-ningum Kenneths Starrs, sér-
skipaðs saksóknara, aðstoðarmanna
hans og kviðdóms, sem þjörmuðu að
forsetanum 17. ágúst síðastliðinn.
Sjónvarpsstöðvar í Bandaríkjun-
um hófu sýningu á myndbandinu
stuttu fyrir klukkan hálftvö í gærdag
að íslenskum tíma og sýndu margar
stöðvar það óstytt en alls var um
fjögurra klukkustunda yfirheyrslu
að ræða ef frá eru talin þau hlé sem
menn tóku sér. Var augljóst strax í
upphafi myndbandsins að Clinton
var ekki skemmt og er á leið vitnis-
burðinn kom berlega i ljós að forset-
inn var allt annað en ánægður með
að þurfa svara spurningum Starrs og
fjögurra aðstoðarmanna hans, sem
reyndar sáu að mestu um yfirheyrsl-
una en ekki Starr sjálfur. Sá orðróm-
ur að forsetinn stykki upp á nef sér
og gengi á dyr á meðan á vitnisburð-
inum stæði reyndist hins vegai’ ekki
á rökum reistur.
Auk myndbandsins umtalaða voru i
gær gerð opinber gögn sem tengjast
skýrslu Starrs, sem gerð var opinber
fyrir tíu dögum, og er þar um að ræða
yfir þrjú þúsund blaðsíður af ýmsu ítr
arefoi. Ljóst er hins vegar að sýning
myndbandsins vakti helst áhyggjur
bandamanna Clintons í því gjöminga-
veðri sem nú dynur yfir hann þvi þar
gafst almenningi algerlega einstakt
tækifæri til að sjá forseta sinn sverja
eið fyrir rétti þess efnis að hann
myndi segja sannleikann og ekkert
nema sannleikann, og í kjölfarið
reyna að veijast árásum saksóknara
með því að leita skjóls í lagalegum
skilgreiningum á því hvað teldist kyn-
ferðislegt samband og hvað ekki.
Lagalegar hártoganir
í upphafi myndbandsins mátti
heyra Robert Bittman, einn aðstoð-
armanna Starrs, biðja forsetann af-
sökunar fyrirfram á spumingum sem
yrðu „óþægilegar“ en hvorki Bittman
né aðrir sjást nokkum tíma á mynd-
bandinu enda var myndavélinni allan
tímann beint að Clinton. Spurðu sak-
sóknarar í upphafi forsetann ítrekað
hvort hann gerði sér grein fyrir því
hvers konar eið hann hefði svarið.
Kvaðst forsetinn gera sér grein
fyrir því að hann hefði svarið að
segja sannleikann og ekkert nema
sannleikann. Spurðu saksóknarar þá
hvort hann hefði ekki einnig svarið
slíkan eið í vitnisburði sínum í Paulu
Jones-málinu í janúar. Svaraði hann
þvi einnig játandi. „Merkir slíkur
eiður það sama fyrir þér nú og hann
gerði þá?“ spurðu saksóknarar og ýj-
uðu að því að forsetinn hefði gerst
sekur um meinsæri í Jones-málinu.
Flutti Clinton siðan yfirlýsingu um
samband sitt við Lewinsky, þar sem
hann lýsti því sem „kynferðislegu
glensi" og „óviðeigandi nánu sam-
bandi“. Reyndist Clinton hins vegar
tregur til að lýsa sambandinu ítarleg-
ar þegar Starr og aðstoðarmenn
hans gengu á hann. „Ég held að það
liggi alveg ljóst fyrir hvað „óviðeig-
andi náið samband“ merkir. Ég hef
þegar greint frá því hvað fólst ekki í
þessu sambandi. Kynmök áttu sér
ekki stað og ekkert annað sem ég tel
að hafi fallið undir þá skilgreiningu á
kynferðislegu sambandi sem mér var
sagt að fara eftir í vitnisburði mínum
í Jones-málinu. Ég ætla að halda mig
við þennan vitnisburð,“ sagði Clinton
og sagðist telja næsta víst að allur al-
menningur myndi vera sammála því
að þegar rætt væri um kynferðislegt
samband hefðu kynmök átt sér stað.
Upphófust lagalegar hártoganir
um það hvort raunveruleg kynmök
yrðu að eiga sér stað til að samband
teldist kynferðislegt og spurðu sak-
sóknarar t.d. að því hvort það teldist
Clinton og Starr
þrættu um
skilgreiningar
Myndband með yfírheyrslu Kenneths Starrs yfír Bill Clinton
Bandaríkjaforseta var sýnt í sjónvarpi gær. Hart var gengið að
forsetanum sem hélt ró sinni meðan á vitnisburðinum stóð en
bar oft við minnisleysi.
helst viljað halda sambandi sínu við
Lewinsky leyndu. Þess vegna hefði
hann líka vissulega gjarnan viljað
koma í veg fyrir að hún bæri vitnis-
burð í Jones-málinu. Hann hefði hins
vegar aldrei beðið Lewinsky að ljúga
til um samband þeirra. íti’ekaði hann
þetta nokkrum sinnum í yfirheyrsl-
unni.
Lewinsky „væn stúlka“
Saksóknai-ar sökuðu Clinton á ein-
um stað um að vera langorður í svör-
um sínum til þess eins að stytta þann
tíma sem þeir hefðu til að yfirheyra
hann en samið hafði verið um fyrir-
fram að vitnisburðui’inn myndi ein-
ungis taka fjórar klukkustundir.
Sagðist Clinton þá gjaman gefa þeim
þrjátíu sekúndur auki’eitis ef þeir i
leyfðu honum að svara með sínum
hætti.
Forsetinn sagðist hafa verið með- I
vitaður um þá áhættu sem hann setti
sjálfan sig í með sambandinu við
Lewinsky enda væri skapgerð hennai’
með þeim hætti að líklegt væri að hún
Reuters
SVIPMYNDIR af Bill Clinton er hann bar vitni um sambandið við Monicu Lewinsky en myndbandið með vitnisburði forsetans var sýnt á sjónvarps-
stöðvum um gervalla veröld í gær.
ekki kynferðislegt samband ef við-
komandi kyssti brjóst konu og ef
hann t.d. tæki upp á því að setja að-
skotahlut inn í leggöng konu. Voru
saksóknarar þar greinilega að vísa
til þess vitnisburðar Monicu Lewin-
sky að forsetinn hefði í eitt skipti
sett vindil upp í leggöng hennar.
Hélt Clinton sig við fyrri skilgrein-
ingar og svaraði spumingum sak-
sóknarans ekki beint.
Hártoganir sneru einnig að öðru
og á einum stað var Clinton spurður
að því hvort hann hefði verið einn
með Monicu Lewinsky og sagði for-
setinn þá að þar skipti máli hvað væri
átt við með að vera „einn“. Töldu
fréttaskýrendur CNN að slíkar hár-
toganir yrðu ekki til að afla forsetan-
um vinsælda meðal almennings.
Forsetinn rólegur lengst af
Orðrómur hafði verið á kreild um
það fyrirfram að Clinton hefði stokkið
rækilega upp á nef sér í vitnisburðin-
um en hann reyndist ekki á rökum
reistur. Hins vegar var á stundum
greinilegt að forsetanum mislíkuðu
spumingar saksóknaranna. Þreyttist
Clinton t.d. á itrekuðum spumingum
þeirra um það hvenær hann hefði
fengið vitneskju um að Lewinsky
hefði verið stefnt til að bera vitnis-
burð í máli Paulu Jones. „Ég ætla
ekki að svara þessum gildruspuming-
um ykkar,“ sagði hann. „Ráða mætti
af tóni raddar þinnar, herra minn, og
því hvemig spuminga þú spyrð að
hér væri um að ræða mikilvægasta
mál samtímans í Bandaríkjunum.“
Augljóst var einnig að Clinton var
bitur vegna málareksturs Paulu Jo-
nes og lögmanna hennar en það var
einmitt ákæra hennar á hendur for-
setanum um kynferðislega áreitni, og
það dómsmál sem fylgdi í kjölfarið,
sem fletti ofan af sambandi Clintons
við Monicu Lewinsky í janúar síðast-
liðnum. „Ég fyrirleit málarekstm-
þeirra," sagði Clinton. „Ég hafði fyr-
irlitningu á því að Jones og lögmenn
hennar skyldu þar níðast á og valda
saklausu fólki miklum óþægindum.
Ég fyrirleit að allar upplýsingar sem
þeim áskotnaðist skyldu leka í fjöl-
rniðla."
Clinton staðhæfði að hann hefði
ekki brotið af sér í vitnisburði sínum í
Paulu Jones-málinu í janúar. „Ég var
staðráðinn í að komast í gegnum þá
raun án þess að fremja lögbrot og ég
tel að mér hafi tekist það.“ Clinton
sagði lögmenn Jones hafa reynt að
gera hvaðeina til að koma höggi á sig
af því að „þeir vissu að mál þeirra átti
sér enga stoð í lögunum“. Clinton
sagði að af því að lögmönnum Jones
hefði verið svo umhugað um að koma
höggi á sig hefði hann heldur ekki
reynt að vera þeim neitt „sérstaklega
innan handar“. I ljósi þess að lög-
menn Jones láku upplýsingum ítrek-
að í fjölmiðla hefði það varla verið
hlutverk Clintons að „bjóða að fyrra
bragði“ upplýsingar um raunverulegt
eðli samskipta hans við Monicu
Lewinsky.
Clinton viðurkenndi að hann hefði
segði einhverjum frá sambandi þeirra.
„En hún er að upplagi væn stúlka.
Hún er væn ung kona, hjartagóð og
vel gefin.“ Kvaðst Clinton að vísu telja
að þær aðstæður sem hún ólst upp við
hefðu verið bagalegar en að hún væri
nú samt væn stúlka. „En ég gerði mér
grein fyrir því að um leið og samband
okkar væri á enda myndi hún tala um
það við annað fólk.“
Clinton bar oft fyrir sig minnis-
leysi í vitnisburði sínum og sagði sak-
sóknarana hafa haft betri tækifæri til
að liggja yfir málinu. „Þið eruð allir
vel gefnir menn. Þið eruð búnir að
vinna mikið í þessu máli,“ sagði for-
setinn á einum stað við saksóknar-
ana. „Þið eruð búnir að vinna lengi í
þessu máli. Þið eruð búnir að safna
saman öllum staðreyndum þess. Þið
eruð búnir að sjá mikið magn sönn-
unargagna sem ég hef ekki litið aug-
um. Og það er auðvitað ljóst að sann-
leikurinn um samband mitt við ung-
frú Lewinsky er bæði vandi’æðalegur
og afar sársaukafullur.“
Barátta í bréfaskiptum lögfræðinga
BRÉFASKIPTI lögfræðinga
Bills Clintons, Bandaríkjaforseta,
og skrifstofu Kenneths Starrs, sér-
staks saksóknara, bera þess vitni
að forsetinn hafi reynt mjög á þol-
inmæði saksóknarans með því að
neita ítrekað að bera vitni fyrir
rannsóknarkviðdómi um samband
sitt við Monicu Lewinsky, að því er
kemur fram í fréttaskeyti frá As-
sociated Press.
Dómsmálanefnd fulltrúadeildar
Bandaríkjaþings ákvað að birta
2.800 blaðsíður af efni frá embætti
sérstaks saksóknara í gær, ásamt
myndbandsupptökunni af vitnis-
burði forsetans.
í bréfunum má rekja hvernig
reynt var í átta mánuði að fá for-
setann til þess að bera vitni fyrir
rannsóknarkviðdómnum, þar til
honum var stefnt fyrir hann í júlí
síðastliðinn.
„Þessi málatilbúnaður...ber því
vitni að forsetinn ætlar ekki - og
hefur aldrei ætlað - að vera sam-
vinnuþíður f samskiptum sfnum við
rannsóknarkviðdóminn eða rann-
sakendur," ritaði aðstoðarsaksókn-
arinn, Robert Bittmann, í bréfi í
apríl sl. Fram kemur að David
Kendall, lögfræðingur Clintons,
staðhæfði við embætti sérstaks
saksóknara að vitnisburður forset-
ans vegna Paulu Jones-málsins í
janúar sl„ væri í réttur og það eina
sem saksóknarinn þyrfti að vita
um samband forsetans við Monicu
Lewinsky. Bill Clinton viðurkenndi
f sfðasta mánuði að hann hefði
blekkt þjóðina í vitnisburði sfnum í
janúar.
David Kendall bar einnig við
önnum forsetans er hann var fyrst
beðinn að bera vitni fyrir rann-
sóknarkviðdómnum. „Ástandið í
írak er mjög ótryggt," ritaði
Kendall í einu bréfanna, og bætir
við: „Efnahagskreppan í Suðaustur-
Asíu og ástand mála í Bosníu, valda
því að forsetinn á mjög annríkt.“
Saksóknaraembættið lét slíkar
útskýringar sem vind um eyru
þjóta. „Frá því að mál þetta komst
í hámæli hefur forsetinn, með
fullri virðingu fyrir honum, haft
nægan tíma til þess að leika golf,
sækja körfuboltaleiki, fjáröflunar-
samkomur og fara í skíðaferða-
lag,“ ritaði Bittman í bréfi til
Kendalls í byijun mars. Mánuði
síðar sakaði hann Kendall um að
drepa málinu og dreif. En Kendall
gaf sig ekki og sakaði Starr um
hagsmunaárekstra, lýsti áhyggjum
sfnum af því að vitnisburður fyrir
rannsóknarkviðdómi læki út til
fjölmiðla og efaðist um lögmæti
hljóðsnældnanna með upptökum af
samtölum Lewinsky við Lindu
Tripp. „Okkur er það áhyggjuefni
hvaða aðferðir embætti sérstaks
saksóknara notar við rannsóknina
og við efumst um réttmæti
þeirra,“ ritaði David Kendall í einu
bréfanna til Kenneths Starrs.