Morgunblaðið - 22.09.1998, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1998 29 »
Reuters
ffi kristilegra demókrata hafði ástseðu til að kætast en flokkur hans stórjók fylgi sitt. Virðist ÞAÐ var þungt yfir Cari Bildt formanni Hægriflokksins á sunnudag. Hann sést hér með
hersla Svenssons á mikilvægi gilda hafi fallið í góðan jarðveg meðal kjósenda. ítalskri vinkonu sinni. Flokkur hans stóð nær í stað frá síðustu kosningum.
>-
»aki en
undan
fallna krónprinsessa jafnaðarmanna,
myndi nú taka sæti í stjórninni til að
hressa upp á ímynd stjórnarinnar og
flokksins.
Göran Persson ætlaði sér ekki að
verða formaður, eftir því sem best
verður séð, þegar hann var talinn á
að taka við af Ingvar Carlsson 1996,
er Sahlin hafði hrakist frá sökum
fjármálaóreiðu í einkalífinu. Þegar
reynsla fór að koma á leiðtogahæfi-
leika Perssons var of stutt í kosning-
ar til að gagnrýnin gæti streymt fram
óhindrað. Nú gæti svo farið að gagn-
rýnin losnaði úr læðingi.
Það þarf ekki að tala við marga
jafnaðarmenn og stjórnmálaskýi'end-
ur til að heyra að það er af nógu að
taka. „Hann er hugsjónalaus og hug-
myndalaus," segir einn, „og alveg
laus við að hafa nokkra grundvallar-
stefnu. Hann er eins og forstjóri í fyr-
irtæki, ekki eins og stjórnmálaleið-
togi.“ Strax eftir sigur Tonys Blairs
og breska Verkamannaflokksins hafði
Persson þann áfanga nokkrum sinn-
um á orði, en síðan ekki söguna meir.
I kosningabaráttunni hefur breska
jafnaðarmannaundrið ekki heyrst
nefnt og engin endurnýjun átt sér
stað. Öll umræða i flokknum í þá átt
hefur verið kæfð.
------- „Göran Persson hefur
on nær verið svo hranalegur leið-
i tj| togi innan flokksins að þeir
;nda“ eru ófáir samstarfsmenn
' hans þar, sem hugsa honum
þegjandi þörfina," er önnur
athugasemd, sem heyrðist á kosn-
ingakvöldið í samræðum í þinghús-
inu. Hann hefur átt það til að ávíta
samráðherra sína opinberlega og
mjög hranalega. Stjórnunarstíll hans
er mótaður frá bæjarstjórnarái-unum
í Katrineholm í Suður-Svíþjóð, þar
sem hann var kallaður kóngurinn í
Katrineholm. Það sem gagnast í smá-
bæjarstjórn á kannski ekki eins vel
heima í landsstjórninni.
Hugmyndafræðileg stöðnun og
óvinsældir Perssons innanbúðar
gætu gert honum lífið leitt næstu
mánuðina ofan á hremmingarnar við
að stjórna. Eins og er á hann engan
augljósan keppinaut í flokknum, en ef
viðvarandi óánægja er fyrh' hendi
innan flokksins gæti hún fært honum
keppinaut. Hvort ófarirnar ýta undir
fortíðarþrána eða styrkja endurnýj-
URSLIT ÞINGKOSNINGANNA I SVIÞJOÐ
Göran Persson, forsætisráðherra Svíþjóðar og formaður Jafnaðarmannaflokksins,
lýsti flokk sinn sigurvegara þingkosninganna í Svíþjóð á sunnudag og lofaði að
ríkisstjórn sín myndi nú halda áfram þar sem frá var horfið við að stýra landinu
þrátt fyrir að jafnaðarmenn hafi hlotið sína verstu kosningu í 80 ár.
Jafnaðarmenn munu þurfa á stuðningi annarra flokka til halda um stjómartaumana og eru
fyrn/erandi kommúnistar í Vinstriflokknum, auk Græningja, líklegir samstarfsflokkar.
Hlutfall atkvæða
36.6% Samanlagt hlutfall
atkvæða jafnaðarmanna,
Vinstriflokksins og
Græningja var um 53,1%.
Fjöldi þingsæta
Þingsæti alls
349
22.7%
i Jafn.menn
«5*131
12.0% 11.8%
Hærgi- Aðrir
flokkur flokkar
82 136
lllip

5.1% 4.7%
4.5%
Jafnaðar- Hægri- Vinstri- Kristilegir Mið- Þjóðar- Græningjar
menn flokkurinn flokkurinn demókratar flokkurinn flokkurinn
+5,8%
+7,7%
-8,8% -0,4%
-2,6% -2,5% -0,5%
Breytingar frá því íkosningunum 1994

unaröflin í flokknum á einnig eftir
að koma í ljós.
Fylgishrun jafnaðarmanna
á sér margar skýringar
Olof Ruin, prófessor í stjórn-
málafræði og höfundar margra
bóka um sænsk stjómmál, undir-
strikaði í gær á fundi með erlend-
um blaðamönnum að þó fylgis-
aukning Vinstriflokksins væri at-
hyglisverð, þá væru kosningaúr-
slitin ekki vinstrisveifla. Saman-
lagt hefði vinstrivængurinn misst
þingsæti miðað við kosningarnar
1994. Astæður fylgishrans jafnað-
armanna væru af ýmsum toga.
Með hörðum efnahagsaðgerðum
undanfarin ár hefðu jafnaðarmenn
neyðst til að skera harkalega niður
í velferðarkerfinu, svo sem í heil-
brigðiskerfinu, skólum og þjónustu
við börn og gamalmenni. Margh’
fyndu fyrir niðurskurðinum og það
bitnaði á stjórn jafnaðarmanna að
mati Ruins. Stjórnin lýsti því yfir
að hún ætlaði að vinna bug á at-
vinnuleysinu, en það hefði ekki
tekist. I bæjarstjórnum hafa víða
komið upp hneykslismál og fjár-
málasukk tengt jafnaðarmönnum
og það hefði nuddast á fiokkinn al-
mennt.
Ennfremur bendir Ruin á að
Persson hafi átt erfitt með að ná til
kjósenda, einkum kvenna, og kosn-
ingaþátttaka var minni en nokkra
sinni á síðari tímum og er litlu að-
dráttarafli Perssons einnig kennt
um það. Hann gat á engan hátt
keppt við Gudrun Schyman, hinn
frakka og heillandi formann
Vinstriflokksins. Jafnaðarmenn
hafa einnig mátt þola að
gildisorðum eins og rétt-
læti og jafnrétti var
rænt af öðrum flokkum
eins og kristilegum og
vinstrimönnum og í
munni þeirra urðu þessi fyrrum
einkaorð jafnaðarmanna trúverð;
ugri en hjá Persson og félögum. I
viðbót við þessa upptalningu er
svo áðurnefndur skortur á hug-
myndalegri endurnýjun sænskra
jafnaðarmanna.
Tími óvissu fer í hönd
í sænskum stjórnmálum má nú
búast við að tími óvissu fari í hönd
og getgáturnar um hugsanlega at-
burðaröð hafa verið margar. Pers-
son sver og sárt við leggur að fjár-
lögin hvorki megi né geti stefnt í
tvísýnu þeirri röð og reglu, sem
komið hafi verið á. Gudrun Schym-
an trúir á lögskipaða vinnuviku
upp á 35 klukkustundir eins og
franskir sósíalistar hafa komið á,
en það hefur Persson þvertekið
fyrir. Sömuleiðis mun hann vart
fallast á hærri skatta eða að Svíar
hægi á að greiða niður skuldir rík-
isins. Hins vegar gæti hann fallist
á að veita meira fé til bæjarfélaga
og að ráða íleiri til vinnu hjá hinu
opinbera, þó um leið veitist honum
erfiðara að halda fym aðhalds-
stefnu.
Það þykir sennilegt að Persson
muni fljótlega koma fram með ráð-
stafanir, sem sýna að hann geti
starfað með vinstrivængnum án
þess að þurfa að sveigja um of til
vinstri. Til að halda við góðum
orðstír erlendis fyi'ir efnahags-
stjórnina undanfarið er honum í
mun að fá ekki dumbrauða slikju á
stjórnina. Til lengdar er hins veg-
ar erfitt að sjá hvernig honum á að
takast að sigla milli skers og bára í
þessum efnum. Kapallinn virðist
ekki ganga upp.
I Evrópumálum er staðan jafn-
vel enn erfiðari, þar sem bæði
Vinstriflokkurinn og Umhverfis-
flokkurinn eru yfirlýstir andstæð-
ingar Evrópusambandsins, ESB,
og að sjálfsögðu Efnahags- og
myntbandalags Evrópu, EMU. A
komandi kjörtímabili verða jafnað- *
armenn að taka ákvörðun um af-
stöðu til EMU. I stórri skoðana-
könnunum á kosningadaginn kom í
ljós að 39 prósent kjósenda styðja
EMU, 41 prósent er á móti og 20
prósent era óvissir. Sænsk ákvörð-
un um EMU mun ekki ganga
átakalaust fyrir sig, sérstaklega
ekki fyrir jafnaðarmenn, þar sem
49 prósent flokksmanna eru and-
víg EMU. Nálgunin að NATO er
einnig stöðugt umræðuefni og vart
þarf að taka fram að báðir áður-
nefndir flokkar era and-
stæðir stefnubreytingu í
átt að NATO-aðild.
Hvort jafnaðarmönnum-*-
gefst eitthvert færi til
hægrasamstarfs er óvíst
eins og er.
Ef svo fer að Persson kemst
hvorki lönd né strönd mun hann
hugsanlega neyðast til að boða til
kosninga. Samkvæmt sænsku
stjórnarskránni er kosið reglu-
lega á fjögurra ára fresti, en hægt
er að grípa til aukakosninga, sem
þó hagga ekki fjögurra ára regl-
unni. Kosningar væra heldur ekki
fýsilegur kostur, hvorki fyrir jafn-
aðarmenn, sem myndu þar með , •-
virðast standa ráðalausir, né fyrir
aðra flokka, sem ekki hefði tekist
að koma með neitt nýtt. Sigurveg-
ararnir nú gætu átt á hættu að
þurfa að standa frammi fyrir því
að fylgisaukningin nú hafi byggst
á lausu flóttafylgi. Kosningarnar
eru afstaðnar, en óvissa gengin í
garð. T
„Líklegt að
Bildt hætti í
stjórnmálum“