Morgunblaðið - 27.09.1998, Qupperneq 33

32 SUNNUDAGUR 27. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 27. SEPTEMBER 1998 33

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
LUTAFJÁRÚTBOÐ
Landsbanka Islands hf.
tókst sérstaklega vel og með eft-
irminnilegum hætti. Alls skráðu
12.200 manns sig fyrir hlut í
bankanum, þar af 1.200 núver-
andi og fyrrverandi starfsmenn
hans. Þessi mikla þátttaka í út-
boðinu þýðir, að Landsbankinn
er orðinn annað fjölmennasta
hlutafélag landsins, næst á eftir
Eimskip.
Nafnvirði hlutabréfanna nam
einum milljarði ki’óna og svarar
það til 15% hlutar í bankanum.
Eignarhlutur ríkissjóðs er 85%
að sölunni lokinni.
Óhætt er að lýsa þessari niður-
stöðu í fyrsta hlutafjárútboði
Landsbankans sem traustsyflr-
lýsingu og hlýtur það að vera
mikils virði fyrir stjórnendur
hans eftir þá orrahríð sem stóð
um málefni bankans fyrrihluta
ársins. Jafnframt sýnir niður-
staðan, að landsmenn hafa marg-
ir hverjir sterkar taugar til bank-
ans, enda lengstum verið litið á
hann sem þjóðbanka. Vafalaust
hafa slíkar tilfinningar verið
hvati að kaupum almennings á
hlutabréfunum, þótt flestir líti
sjálfsagt á kaupin sem góða fjár-
festingu.
Halldór Kristjánsson, aðal-
bankastjóri, sagði um niður-
stöðuna, að hún kæmi þægilega á
óvart og væri dýrmæt traustsyf-
irlýsing. Hann benti á, að eigin-
fjárhlutfall Landsbankans væri
nú komið í 10%, eða 2% hærra en
lög áskildu. Miðað við eftirspurn-
ina hefði verið unnt að selja allt
hlutaféð í einu og tryggja þannig
svo dreifða eignaraðild, að eng-
inn einn aðili ætti meira en 1%.
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Engin ákvörðun hefur verið
tekin enn um frekari sölu hluta í
Landsbankanum, en eðlilegt er
að tryggja sem dreifðasta eign-
araðild í samræmi við áhuga al-
mennings á því að eignast hluta-
bréfin.
UMMÆLI
FORMANNS
ALÞÝÐU-
FLOKKSINS
I* SETNINGARRÆÐU sinni á
flokksþingi Alþýðuflokksins í
fyrradag hafði Sighvatur Björg-
vinsson, formaður Alþýðuflokks-
ins, uppi mjög persónulega gagn-
rýni á Davíð Óddsson, forsætis-
ráðherra og sakaði hann m.a. um
„hroka, útúrsnúninga og
dramblæti" og að „gefa vísvit-
andi rangt til baka“. Þessi um-
mæli eru formanni Alþýðuflokks-
ins ekki sæmandi.
Þótt stjórnmálaátök séu oft
hörð geta þau verið málefnaleg.
Sú var tíðin að stjórnmálaátök á
Islandi voru mjög persónuleg.
Það átti ekki sízt við um fjórða
áratuginn. Það er engum til
hagsbóta að hverfa aftur til
þeirra tíma og ekki eftirsóknar-
vert fyrir nokkurn mann. Stjórn-
málabarátta af því tagi mundi
eitra allt andrúm í þjóðfélaginu.
Stjórnmálamenn eiga að
takast á við andstæðinga sína
með efnislegum rökum um þau
málefni, sem eru til umræðu.
Annað á ekki við í því upplýsta
samfélagi, sem við búum í.
JARÐHITI
NESJAVALLA
TAKMÖRKUÐ
AUÐLIND
JARÐHITASVÆÐUM má
líkja við námur að því leyti að
varmaorka þeirra eyðist eftir því
sem af er tekið. Aðgengilegur
jarðhiti í nágrenni höfuðborgar-
svæðisins er með öðrum orðum
takmarkaður. Af þeim sökum er
mikilvægt að gæta hagsýni við
virkjun hans og forðast bruðl.
Þetta er kjarninn í varnaðarorð-
um Jóhannesar Zoéga, fyrrver-
andi hitaveitastjóra í Reykjavík, í
grein hér í blaðinu, þar sem hann
varar borgaryfirvöld við að fara
offari í nýtingu jarðhitasvæðis að
Nesjavöllum til raforkufram-
leiðslu - og stytta þannig
„líftíma“ þess til húshitunar.
Jóhannes Zoéga segir að
Nesjavellir séu tvímælalaust
hagkvæmasta jarðhitasvæðið til
þess að fullnægja vaxandi
varmaþörf höfuðborgarsvæðisins
næstu áratugi. Hann gagnrýnir
hins vegar áform um aukningu
raforkuvinnslu á Nesjavöllum
upp í 90 MW, sem stytt geti end-
ingarlíkur svæðisins niður í þrjá
til fjóra áratugi í stað mun lengri
tíma, jafnvel nokkurra alda ef
nýting byggist á hagsýni og hóf-
semd. „Borgarstjórn Reykjavík-
ur virðist hafa talið það mikil-
vægara“, segir Jóhannes, „að
styðja Landsvirkjun í stóriðju-
viðskiptum sínum en tryggja
borgarbúum ódýra húsahitun til
frambúðar.“
Þessi varnaðarorð manns, sem
gjörþekkir málin, eru íhugunar-
verð. Borgaryfirvöld þurfa að
láta fara fram ítarlega rannsókn
á mögulegum endingartíma
Nesjavallasvæðisins og taka
ákvarðanir um virkjun þar í sam-
ræmi við álit færustu sér-
fræðinga. Ekki er verjandi að
tefla framtíðarhagsmunum íbúa
á höfuðborgsvæðinu í tvísýnu í
þessum efnum, leiði slík
rannsókn í Ijós líkur á því að
stóraukin raforkuframleiðsla,
sem áform virðast uppi um,
gangi um of á varmaforða svæð-
isins og stytti nýtingartíma þess.
Allar ákvarðanir verður að taka
með langtímahagsmuni íbúa
Reykjavíkur og nágrannabyggð-
arlaga að leiðarljósi.
VELHEPPNAÐ
HLUT AF J ÁRÚTBOÐ
L ANDSB ANKAN S
MARGT í vísindalegri
afstöðu efnishyggj-
unnar var fremur í
anda ófrelsis en frelsis
og þrengdi að þeim
rúmgóðu hugmyndum
sem vísindamenn síð-
ari tíma hafa lagt áherzlu á og eru í
nánari tengslum við Jónas Hall-
grímsson og vísindamenn af hans
skóla en efnishyggjuna. Þessar
rannsóknir síðari tíma vísinda-
manna fjalla um þá mikilvægu nið-
urstöðu að innan lögmála í
náttúrunni megi ævinlega gera ráð
fyrir óvæntum atburðum eða
skáldaleyfum í þeim mikla náttúru-
bálki sem þróunin yi'kir úr efnivið
sínum. Rómantískir vísindamenn og
skáld töldu að vísu að forsjónin sjálf
sæi um að yrkja þennan mikla óð og
því væri ekki úr vegi að leita hennar
í eigin verki. Þessi hugarveröld bar
skaparanum sjálfum það vitni sem
úrslitum réð um afstöðu Jónasar og
annarra rómantískra vísindamanna.
Jónas hafði ekki einungis úr að
moða þeirri barnatrú sem einkenndi
andrúm æskunnar norður í Öxnadal
og á mótunarárunum í Bessastaða-
skóla heldur styrktist þessi trú hans
af rómantískum viðhorfum í
háskólaumhverfi (1775-1854) Kaup-
mannahafnar og
tízkustraumum sem
spruttu af kenningum
Schellings um
náttúruáhrif á and-
lega viðleitni manns-
ins. En frelsi innan
guðlegra lögmála náttúrunnar vísar
veginn bæði í skáldskap og vísind-
um. Og áreiðanlega hafa kenningar
Henrik Steffens (1773-1845) sem
lærði af Schelling ekki farið framhjá
skáldinu þegar hann kom til Kaup-
mannahafnar með andlegan sjóð
sem ávaxta þurfti. Þá var að vísu
alllangt um liðið frá því Steffens
hafði borið fram kenningar sínar og
þá rómantísku heimspeki sem
höfuðskáld eins og Oehlenschlager
og H.C. Andersen tileinkuðu sér
eins og sjá má í verkum eins og
Alladín og Klokken; það var 1802-
’03 og höfðu þessar kenningar
Steffens því gerjast vel þegar Jónas
kynntist þeim. Bjarni Thorarensen
mun hafa hlustað á einhverja af fyr-
irlestrum Steffens á námsárum sín-
um í Höfn og fleiri Islendingar.
Steingrímur Jónsson, síðar byskup,
nefnir þá í dagbókum sínum.
Skilja má náttúrulögmál sem
uppgötvast í vísindalegum rann-
sóknum sem guðdómlegan anda í
náttúrunni, segir H.C. Örsted þeg-
ar hann kynnir kjarnann í kenning-
um sínum og voru slíkar hugmynd-
ir Jónasi að skapi, að minnsta kosti
í aðra röndina, þótt hann væri eng-
inn panteisti sem trúði á náttúruna
eins og hvern annan guðdóm enda
birtist forsjónin honum fremur sem
höfundur og skapari en náttúruandi
eins og ég hef vikið að og sér þessa
víða stað i skáldskap hans og öðr-
um verkum. Höfuðrit Örsteds,
Andinn í náttúrunni, kom að vísu
ekki út á prenti fyrren að Jónasi
látnum, eða 1850, en auðvitað heíúr
hann haft kynni af þessum hug-
myndum, ekki síður en kenningum
Steffens, sem voru eins konar for-
senda þeirra.
Öll viðhorf Jónasar Hallgríms-
sonar hneigðust að grunnhugmynd-
um rómantísku stefnunnar um
náttúi’una og upplifun hennar og
hefði hann vel getað hugsað sér að
guð og náttúran væru eitt þótt hon-
um kæmi aldrei til hugar að leita
guðdómsins í mystískri og guðstrú-
arlegri innlifun í umhverfið eins og
títt var um rómantíska panteista.
Náttúran bar höfundi sínum ein-
ungis fagurt vitni. Og hann
stjórnaði henni.
M.
HELGI
spjall
UPPBYGGING
nokkuiTa háskóla til
viðbótar við Háskóla
íslands á undanförn-
um árum hefur orðið
mörgum umhugsun-
arefni. Þær efasemd-
ir, sem uppi hafa ver-
ið hafa ekki sízt snúizt um það, að svo fá-
menn þjóð ætti fullt í fangi með að byggja
upp einn háskóla, sem stæði undir nafni.
Spurt hefur verið, hvort ekki hefði verið
meira vit í að beina þeim fjármunum, sem
til ráðstöfunar hafa verið í einn faryeg og
gera tilraun til að tryggja Háskóla íslands
sess í fremstu röð háskóla á Vesturlöndum.
Um þetta má lengi deila, en staðreyndin
er sú, að þróun háskóla hér hefur farið inn
á aðra braut og ekki verður betur séð en
hér séu að verða til myndarlegar skóla-
stofnanir á háskólastigi, sem hafa þegar
getið sér gott orð og haft mikil og jákvæð
áhrif á næsta umhverfi sitt. Þannig fer ekki
á milli mála, að Samvinnuháskólinn í Bif-
röst, sem byggist á gömlum grunni hefur
unnið sér álit og starfsemi hans mun smátt
og smátt setja meiri svip á Borgarfjörð.
Eftir að Hvalfjarðargöngin komu til sög-
unnar er ekki ólíklegt, að aðsókn aukist að
skólanum, sem starfar í skemmtilegu um-
hverfi en er nú svo stutt frá höfuðborgar-
svæðinu, að það hlýtur að auðvelda alla
starfsemi hans. Jafnframt má spyrja, hvort
ekki sé með einhverjum hætti hægt að
tengja starf Samvinnuháskólans hinu
aldagamla menningarsetri í Reykholti, sem
ekki hefur tekizt að finna hlutverk við hæfi.
Viðskiptaháskólinn nýi, sem byggist
einnig á rótgróinni hefð, hefm- farið afar vel
af stað, sem Morgunblaðsfólki þykir vænt
um, en við opnun skólans var frá því skýit,
að fyrsti maðurinn, sem sett hefði fram hug-
mynd um stofnun Viðskiptaháskólans, hefði
verið Haraldur Sveinsson, stjómarfoi-mað-
ur Árvakurs hf„ útgáfufélags Morgunblaðs-
ins, sem jafnframt var fi-amkvæmdastjóri
blaðsins um áratugaskeið. Það vekur óneit-
anlega athygli, að meiri aðsókn var að Við-
skiptaháskólanum, en skólinn gat annað,
þrátt fyrir umtalsverð skólagjöld.
Þegar Sverrh- Hermannsson, þáverandi
menntamálaráðherra, tilkynnti fyrir rúm-
um áratug, að háskóli yrði settur upp á Ak-
ureyri, fannst mörgum nóg um og drógu í
efa, að það væri skynsamleg ákvörðun.
Raunar var því haldið fram, að góðar minn-
ingar frá menntaskólaárunum á Akureyri
hefðu villt í’áðherranum þáverandi sýn og
þá ekki síður þingmanni Sjálfstæðisflokks-
ins í kjördæminu, Halldóri Blöndal, sem
hefði stutt menntamálaráðherrann í þess-
ari ákvörðun.
Háskólinn á Akureyri er hins vegar í dag
stofnun með ótrúlega mikil umsvif og hefði
enginn trúað því, þegar skólinn varð til með
óvæntum hætti á síðasta áratug, að svo yrði
í lok þessarar aldar. Við skólann stunda nú
nám um 530 nemendur og starfsmenn eru
70-80 þar'af um 40 kennarar.
Sumir hinna nýju háskóla hafa áreiðan-
lega í upphafi átt við að stríða ákveðna van-
trú á, að þeir gætu staðið undir nafni sem
háskólar og þar með að mai’k væri takandi
á prófgráðum frá þeim. Þetta á þó ekki við
um Viðskiptaháskólann, sem hefur strax
tekizt að skapa sér þá ímynd, að þar sé á
ferð háskóli, sem geri miklar kröfur og að
ekki sé auðvelt að fá þar inngöngu. Háskól-
inn á Akureyri hefur hins vegar áreiðan-
lega þurft að takast á við þennan ímyndar-
vanda og þá ekki sízt hér heima fyrir.
Þeim sem kynna sér starfsemi Háskól-
ans á Akureyri verður hins vegar strax
ljóst, að hér er á ferðinni alvöru háskóla-
stofnun, sem hefur tekizt á skömmum tíma
að festa sig í sessi. Áhrifa skólans á Akur-
eyri og raunar Eyjafjarðasvæðinu öllu
gætir með ýmsum hætti. Sumir Akureyr-
ingar telja, að háskólinn sé sá vaxtarbrodd-
ur, sem máli skiptir í höfuðstað Norður-
lands. Nærveru skólans má finna hér og
þar. Það vekur t.d. athygli, þegar komið er
í bókabúð á Akureyri hvað bókaúrval er
þar mikið og þá ekki sízt framboð á ýmsum
vísindaritum og kennslubókum. Slíkar
bækur mundu tæpast sjást í bókabúðum
þar ef ekki væri vegna starfsemi háskól-
ans, auk þess sem nú þegar hefur verið
byggt upp viðamikið bókasafn við skólann
með um 28 þúsund bindum, sem kemur til
viðbótar þeirri merki stofnun, Amtbóka-
safninu á Akureyri.
Það er mikil grózka í menningarlífi Ak-
ureyrar og Eyjafjarðar. Leikfélag Akur-
eyrar er eitt af elztu menningarfélögum
landsins og hefur síðustu áratugi verið
rekið sem atvinnuleikhús. Þótt Leikfélagið
eigi eins og öll slík félög við rekstrarvanda
að etja skapar starfsemi þess öðrum fyrir-
tækjum tekjur. Leikfélagið hefur hvað eft-
ir annað efnt til leiksýninga, sem draga
fólk til Akureyrar og skapa þar með tekjur
fyrir flugfélög, bflaleigur, hótel, veitinga-
hús o.s.fi’v. Frá þessu sjonarmiði séð er
það bæjarfélaginu beinlínis til hagsbóta að
standa fast við bakið á Leikfélaginu.
Háskólasamfélag ýtir undir menningar-
starfsemi. Bæði nemendur og kennarar
eru reglulegir viðskiptavinir menningar-
stofnana. Þess vegna á starfsemi Háskól-
ans á Akureyri áreiðanlega óbeinan þátt í
að efla menningarlífið norðanlands. Mikil
grózka hefur verið í myndlistarstarfsemi á
Akureyi’i og þar er nú kominn vísir að
nýrri Sinfóníuhljómsveit Norðurlands, sem
nauðsynlegt er að hlúa að. Til viðbótar er
ljóst, að á vegum háskólastofnunar sem
þessarar er efnt til fyrirlestra og ráð-
stefnuhalds, sem opið er almenningi, opnar
fólki sýn til nýrra átta og stuðlar að frjóum
og líflegum umræðum.
Þegar til þessa alls er litið fer ekki á
milli mála, að stofnun Háskólans á Akur-
eyri hefur smátt og smátt leitt til þess að
Ákureyri og Eyjafjarðarsvæðið allt hefur
fengið á sig nýja mynd. Höfuðstaður Norð-
urlands hefur stækkað vegna tilkomu
Háskólans. Þetta þarf kannski ekki að
koma á óvart, þegar haft er í huga, hvað
áhrif Menntaskólans á Akureyri, þeirrar
sögufrægu stofnunar, hafa alltaf verið mik-
il á bæjarlífið þar.
En ef till vill vekur þó mesta athygli sá
lukkupottur, sem Háskólinn á Akureyri hef-
ur dottið í, þegar skólinn fékk til umráða
Sólborgarsvæðið svonefnda en á Sólborg
var áður rekið vistheimili fyrir vangefna.
Með breyttri stefnu í málefnum vangefinna
varð niðurstaðan sú, að skólinn fékk það
húsnæði til ráðstöfunar og svæðið í ki’ing.
Þar hafa nú verið gerðar nauðsynlegar
breytingar á því húsnæði, sem fyrir var, en
jafnframt er unnið að undii’búningi nýrra
framkvæmda. I stuttu máli er óhætt að full-
yrða, að Háskólinn á Akureyri hefði ekki
getað fengið betra svæði til uppbyggingar.
Þegar fram liða stundir mun þetta háskóla-
svæði setja sérstakan svip á Akureyri.
Fyrir nokkrum vikum var Stofnun Vil-
hjálms Stefánssonar opnuð formlega en
hún er starfrækt í tengslum við Háskólann
á Akureyri. Stofnun Vilhjálms Stefánsson-
ar á eftir að skapa háskólanum nafn, sem
alþjóðlegt fræðasetur um málefni norð-
urslóða, sem athygli manna beinist nú æ
meira að. En jafnframt þeirri vísinda- og
rannsóknarstarfsemi, sem þar verður
stunduð á starfsemi stofnunarinnar að
verða okkur Islendingum hvatning til _að
leggja rækt við minningu þessa merka Is-
lendings. Hér skal enn ítrekuð sú skoðun,
sem Morgunblaðið hefur áður lýst að
leggja eigi fé í að þýða þær bækur Vil-
hjálms, sem ekki hafa verið gefnar út á ís-
lenzku og tryggja síðan útgáfu á hefldar-
safni ritverka hans. En jafnframt er nú
komið á samstarf á milli Stofnunar Vil-
hjálms Stefánssonar og Dartmouth Col-
lege í Hanover í New Hampshire, þar sem
bókasafn hans hefur verið varðveitt, sem
væntanlega á eftir að leiða af sér nýjar
rannsóknir á ferli hans og rannsóknum á
norðurslóðum.
VIÐ STOFNUN
Háskólans á Akur-
eyri var í upphafi
sleginn sá tónn, ef
svo má að orði kom-
ast, að lögð yrði sérstök áherzla á náin
Tengslin við
atvinnulífíð
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 26. september

HERÐUBREIÐ
Morgunblaðið/RAX
tengsl við atvinnulífið. Og þá ekki sízt
sjávarútveginn. Nálægðin við sjávarútveg-
inn er mikil á Akureyri enda eru þar rekin
tvö af öflugustu sjávarútvegsfyTÍrtækjum
landsins, Samherji hf. og Útgerðarfélag
Akureyringa hf.
í samræmi við þessa upphaflegu stefnu-
mörkun, þáverandi menntamálaráðherra,
og Haraldar Bessasonar, sem var fyrsti
rektor háskólans og núverandi rektor, Þor-
steinn Gunnarsson, hefur fylgt eftir, var
tekið upp nám í sjávarútvegsfræðum, sem
nú er fjögurra ára nám, sem lýkur með
B.Sc. gráðu. Markmið námsins er að búa
nemendur undh’ stjórnunarstörf í sjávarút-
vegi og matvælaiðnaði. Nú hefur námi í
sjávarútvegsdeild verið skipt í tvær braut-
ir, sjávarútvegsbraut og matvælaft-am-
leiðslubraut.
Reynslan af þessu námi er sú, að þeir
sem hafa lokið því eiga bæði auðvelt með
að fá vinnu í sjávarútvegsfyrirtækjum og
ná þar góðum árangri. Hins vegar má gera
ráð fyrir, að starfsheitið sjávarútvegs-
fræðingur eigi töluvert í land með að ná
sömu viðurkenningu og t.d. starfsheitið
viðskiptafræðingur eða lögfræðingur. Það
kann jafnframt að vera skýring á því, að
mun færri nemendur eru í sjávarútvegs-
deild Háskólans á Akureyri en í öðrum
deildum skólans. Oneitanlega vekur það
eftirtekt m.a. vegna þess, að eins og nú
horfu’ eru miklir framtíðarmöguleikar í
starfi í sjávarútvegi.
Það er umhugsunarefni fyrir sjávarút-
vegsfyrirtækin og LIÚ, hin öflugu hags-
munasamtök útgerðarmanna, hvort þessir
aðilar geti með einum eða öðrum hætti lagt
hönd á plóginn til þess að stórefla nám,
sem tengist sjávarútvegi, hvort sem er við
Háskólann á Akureyi’i eða aðra háskóla og
menntastofnanir í landinu. I öðrum löndum
og þá ekki sízt í Bandaríkjunum tíðkast
það mjög, að sterk einkafyrirtæki leggja
fram fjármagn til uppbyggingar háskóla-
starfs og njóta þess bæði í því að nöfn
þeirra tengjast viðkomandi háskóla um
aldur og ævi og að þau eiga möguleika á
hæfari starfsmönnum í framtíðinni.
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna, sem er
með mikil umsvif á Ákureyri, hefur stutt
myndarlega við bakið á háskólanum og af
því er vegsauki fyrir önnur fyrirtæki að
fylgja því fordæmi.
Athyglisvert dæmi um þau áhrif, sem
Háskólinn á Akureyri hefur haft á um-
hverfi sitt er Fjórðungssjúkrahúsið á Ak-
ureyri. Fyrr á árum átti sjúkrahúsið í
mestu vandræðum með að fá nægilega
marga hjúkrunarfræðinga til starfa og
þurfti jafnvel að leita efth’ þeim til annarra
landa. Eftir að Háskólinn á Akureyri kom
til sögunnar og hóf að útskrifa hjúkrunar-
fræðinga hefur sjúki’ahúsið ekki átt í nein-
um slíkum erfiðleikum.
Þegar á heildina er litið má þó telja víst,
að mestu áhrif Háskólans á Ákureyri séu
þau að halda háskólamenntuðu fólki í
byggðarlaginu. Það eru margfalt meiri lík-
ur á því, að þeir sem geta stundað
háskólanám í sinni heimabyggð búi þar
áfram en hinh’, sem fara annaðhvort til
Reykjavíkur eða annarra landa til þess að
sækja þangað nám. Þess vegna er ekki
ólíklegt að starfsemi háskólans á Akureyri
sé einhver árangursríkasta byggðastefha,
sem hægt er að reka og eigi drjúgan þátt í
að viðhalda og efla byggð á Norður- og
Austurlandi.
■■■■■■■■■■I ÞEIR, SEM STÓÐU
Framsýni að stofnun og upp-
byggingu Háskólans
á Akureyri á sínum
tíma sýndu mikla framsýni, sem var mis-
jafnlega metin á þeim tíma. Reynslan, sem
fengizt hefur af þessari starfsemi og áhrif-
um hennar á nærliggjandi byggðarlög er
slík, að hún hvetur til þess að áfram verði
haldið á þeirri braut að byggja upp
háskólastarf víða um land. Það þarf ekki
endilega að gera með stofnun sjálfstæðra
háskóla. Það er líka hægt að gera með
aðild Háskóla Islands, Háskólans á Akur-
eyri og annarra háskóla að skólastarfi víða
um land m.a. með fjarkennslu.
Páll Skúlason, rektor Háskóla íslands,
hefur lagt áherzlu á aukið samstarf háskól-
ans við landsbyggðina og fjallaði m.a. um
það í ræðu sinni á háskólahátíð fyrir
skömmu. Þetta samstarf felst m.a. í samn-
ingi um fjarkennslu á Austurlandi, sí-
menntun á Suðurnesjum og samvinnu við
sveitarfélög á Vestijörðum. Þá er af hálfu
Háskóla íslands lögð aukin áherzla á
rannsóknarmiðstöðvar á landsbyggðinni og
má þar nefna Vestmannaeyjar, Sandgerði,
Selfoss og Höfn í Hornafirði. Og nú í haust
er að hefjast fjarkennsla á vegum HÍ á
nokkrum stöðum á landsbyggðinni.
Sá tæknibúnaður, sem nú er til staðar til
fjarkennslu veldur því, að þessi kennslu-
máti er raunhæfur möguleiki. Nú stunda 9
nemendur á ísafirði nám í hjúknmarfræði
við Háskólann á Akureyri með aðstoð íjar-
kennslubúnaðar. Sumir halda því fram, að
ef þessi aðstaða hefði ekki verið fyrir hendi
hefðu samtals um fjörutíu manns flutt frá
Isafirði vegna þess, að fjölskyldur hefðu
fylgt námsmönnum til náms annars staðar
á landinu, hvort sem var í Reykjavík eða á
Akureyri.
Það er augljóst, að þótt umtalsverður
kostnaður fylgi fjarkennslu er sá kostnað-
ur margfalt minni en sá sem fylgja mundi
brottflutningi svo fjölmenns hóps úr einu
byggðarlagi í annað. Byggðastofnun hefur
eins og kunnugt er komið upp búnaði til -
fjarkennslu og fjarfunda víða um land og
er það áreiðanlega eitt af því bezta, sem sú
stofnun hefur gert.
Starfsemi sem þessi á vegum Háskóla
íslands og Háskólans á Akureyri víða um
land hefur augljóslega áþekk áhrif eins og
starfsemi Háskólans á Ákureyri hefur haft
á Eyjafjarðarsvæðinu. Mannlífið verður
innihaldsríkara og blomlegi-a, menningar-
lífið dafnar og fólk verður ánægðara með
búsetu í dreifbýlinu, sem hefur að öðru
leyti marga kosti fram yfii’ þéttbýlið. Það
er hægt að færa sterk rök fyrir því, að
skynsamlegra sé að leggja verulega
fjármuni í háskólakennslu og annað
háskólastarf á landsbyggðinni en að nota
það fé til þess að halda uppi atvinnugrein-
um og fyrirtækjum, sem ekki eiga sér
neina framtíð með framlögum úr opinber-
um sjóðum. Atvinnufyrirtæki, sem fá að
starfa við eðlileg skilyi’ði sjá um sig.
Hafi efasemdir verið í upphafí um rökin
fyrir því að dreifa kröftunum í uppbygg-
ingu háskóla með þeim hætti, sem gert
hefur verið er augljóst, að teningunum
hefur verið kastað. Og fengin reynsla sýn-
ir, að þjóðin á að sýna þessum nýja þætti í
menntakerfínu stóraukna ræktarsemi.
„Þegar til þessa
alls er litið fer
ekki á milli mála,
að stofnun
Háskólans á Ak-
ureyri hefur
smátt og smátt
leitt til þess að
Akureyri og
Eyjafjarðar-
svæðið allt hefur
fengið á sig nýja
mynd.
Höfuðstaður
Norðurlands hef-
ur stækkað
vegna tilkomu
Háskólans.“