Morgunblaðið - 17.10.1998, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Kristinn
HJORLEIFUR Guttormsson afhendir Hallgerði Gísladóttur, fulltrúa þjóðháttadeildar, dagbókarskrif
sín frá deginum 15. október sl.
Þingmenn afhenda dagbókarskrif vegna dags dagbókarinnar
Senmlega best skráði
dagurinn í Islandssögunni
SOFNUN dagbóka og persónu-
legra heimilda til varðveislu í hand-
ritadeild Landsbókasafnsins og
þjóðháttadeild Þjóðminjasafnsins
hefur farið fram úr björtustu vonum
og eru dæmi um að skólar á höfuð-
borgarsvæðinu hafi sent heilu kass-
ana af dagbókarskrifum nemenda.
Alþingismenn hafa heldur ekki látið
sitt eftir liggja og afhenti þriðjung-
ur þeirra fulltrúum framkvæmda-
nefndar átaksins dagbókarskrif sín,
fyrir daginn 15. október.
Markmið söfnunarinnar er að
hvetja þjóðina til umhugsunar um
gildi hinna persónulegu heimilda
með því að leita uppi eldri dagbæk-
ur og halda dagbók og skila þeim til
Landsbókasafnsins. Þannig leggur
þjóðin sinn skerf til sagnfræði fram-
ALÞINGI
tíðarinnar, að sögn talsmanna
átaksins. Hægt er að skila inn dag-
bókum, bréfum eða persónulegum
gögnum alla næstu viku. Það má
m.a. gera með því að fara á næsta
pósthús og senda með sérstökum
umslögum merktum Þjóðminjasafn-
inu eða með því að senda skrifin í
gegnum Fréttavef Morgunblaðsins.
Kári Bjamason, Sigurborg
Hilmarsdóttir og Hallgerður Gísla-
dóttir, sem sæti eiga í fram-
kvæmdanefnd átaksins, segja að
söfnunin hafi mætt gríðarlegum vel-
vilja og að dagbækur og persónuleg
bréf hafi bókstaflega streymt inn
daginn sem átakið hófst, 15. október
sl. Bendir Hallgerður á að sá dagur
sé nú sennilega orðinn best skráði
dagurinn í Islandssögunni til þessa.
Sigurborg bendir á í þessu sam-
bandi að menn geti sett hvaða kvað-
ir sem þeir vilji um varðveislu
bókanna eða bréfanna. Ekki sé með
þessari söfnun verið að hnýsast í
einsök málefni heldur sé markmiðið
að bregða upp mynd af hugrenning-
um þjóðarinnar á ákveðnu tímabili.
Fyrstu umræðu um gagnagrunnsfrumvarp lýkur
Efasemdir hjá
tveimur sjálf-
stæðismönnum
TVEIR þingmenn Sjálfstæðis-
flokks, Einar Oddur Kristjánsson
og Lára Margi-ét Ragnarsdóttir,
kváðust ekki hafa tekið endanlega
afstöðu til frumvarpsins um gagna-
grann á heilbrigðissviði þegar um-
ræður fóru fram um þingmálið á
Alþingi í gær. Fyrstu umræðu lauk
síðdegis og er búist við því að mál-
inu verði vísað til heilbrigðis- og
trygginganefndar Alþingis á mánu-
dag.
I máli Einars Odds og Láru
Margrétar kom fram að þau hefðu
ýmislegt við frumvarpið að at-
huga og sögðu m.a. nauðsynlegt
að skilgreina vel hvað ætti að fara
inn í miðlægan gagnagrunn og
ekki síst hvað ætti ekki að fara
inn í hann. „Góð skilgreining eyk-
ur traust bæði lærðra og leikra á
notkunargildi og úrvinnslu gagna-
grunnsins," sagði Lára Margi'ét
m.a.
Óljóst hvað á að
fara í grunninn
Margir þingmenn stjórnarand-
stöðunnar töluðu einnig á þessum
nótum í umræðunum í gær og í
fyrradag og gagnrýndu m.a. hve
óljóst það væri í frumvarpinu
hvaða upplýsingar ættu að fara inn
gagnagrunninn og hvernig með
þær ætti að fara.
I lok umræðunnar um frumvarp
heilbrigðisráðherra í gær mælti
Hjörleifur Guttormsson, þingflokki
óháðra, fyrir þingsályktunartillögu
um dreifða gagnagrunna á heil-
brigðissviði og persónuvernd. Er
gert ráð fyrir því að þeirri tillögu
verði einnig vísað til heilbrigðis- og
trygginganefndar á mánudag.
Nefnd til að auka hlut
kvenna í stjórnmálum
FELAGSMALARAÐHERRA,
Páll Pétursson, skipaði nýverið
nefnd sem ætlað er að auka hlut
kvenna í stjórnmálum. Nefndin er
skipuð fulltrúum stjómmálaflokka,
Skrifstofu jafnréttismála og Kven-
réttindafélags íslands.
í nefndinni eiga sæti: Siv Frið-
leifsdóttir, formaður, Ambjörg
Sveinsdóttir, Bryndís Hlöðversdótt-
ir, Elsa Þorkelsdóttir, Hólmfríður
Sveinsdóttir, Kristín Halldórsdóttir
og Ragnhildur Guðmundsdóttir.
Verkefnisstjóri neftidarinnar er
Una María Oskarsdóttir og hefur
hún aðsetur á Skrifstofu jafnréttis-
mála, Pósthússtræti 13 í Reykjavík.
Á Norðurlöndum er þátttaka
kvenna í stjórmálum mun meiri en
á Islandi, þar sem konur em 30-
40% þeirra sem sitja í sveitar-
stjómum og á þjóðþingum. I sveit-
arfélögum hér á landi er hlutur
kvenna nú 29% og sveitarstjómir
sem engin kona á sæti í eru 15 eða
13%. Þá em konur aðeins 25% al-
þingismanna á Alþingi íslendinga,
segir í fréttatilkynningu.
Fyrirspurn á Alþingi vegna atviks á geðdeild Borgarspítala
Lögregla flutti sjúk-
ling í fangageymslur
LÖGREGLAN í Reykjavík var í síð-
ustu viku kvödd að geðdeild Sjúkra-
húss Reykjavíkur í Fossvogi, þaðan
sem sjúklingur var fjarlægður og
fluttur í fangageymslur lögreglunn-
ar. Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir,
alþingismaður, hefur lagt fram á Al-
þingi íyrirspum til dómsmálaráð-
herra um útköll lögreglu á geðdeildh-
sjúkrahúsanna. Guðný Anna Am-
þórsdóttir, hjúkrunarframkvæmda-
stjóri geðdeildar Borgarspítalans,
segir að sjúkrahúsið harmi að til
þessa hafi þurft að koma.
„Þetta er algjör undantekning.
Þetta gerist á margra ára fresti. í
þessu tilviki var þetta faglegt mat
læknis og hjúkranarfræðings á
vakt. Ég treysti því mati. Það sem
réð því var öryggi sjúklinga og
starfsfólks, þar með talið öryggi
þessa tiltekna sjúklings,“ sagði hún.
Um það hvort réttlætanlegt sé að
senda sjúklinga frá sjúkrahúsi til
vistunar hjá lögreglu og hvort ekki
séu til úrræði á deildinni til að
takast á við erfið tilfelli sagði Guðný
Anna að á næturvakt á deildinni
væm þrír menn á vakt, auk læknis
og tveggja öryggisvarða í anddyri
sjúkrahússins. Þá sjaldan órói komi
upp á nóttunni séu þessir aðilar
samvinnufúsir.
Algjörar undantekningar
„Við höfum þurft að kalla til lög-
reglu til að hjálpa okkur á ögur-
stundum og þeir hafa verið mjög
góðir til samstarfs. Það geta komið
upp þær aðstæður að það verði ekk-
ert við ráðið innan spítalans með
þeim úrræðum sem við höfum,“
sagði hún.
Guðný Anna sagði að ekki væri
öryggisgler í gluggum á geðdeild. í
umræddu tilviki hefði sjúklingurinn
náð að brjóta rúðu og hættuástand
skapast vegna glerbrota, auk þess
sem opið var út af deildinni. „Við
höfum ekki sérstök herbergi til að
vista órólega sjúklinga í, bara þess-
ar venjulegu sjúkrastofur. Það geta
komið upp þau tilvik að úrræði eru
fá en ég vil ítreka að það eru algjör-
ar undantekningar."
Guðný Anna sagði að þetta hefði
ekki fyrr gerst á sínum starfstíma á
geðdeild Borgarspítalans og þetta
væri eina tilvikið sem hún vissi um
síðastliðin fimm ár. Hún kvaðst vita
af sams konar atviki á Landspítal-
anum 1996.
Fyrr á áram þekktist að lögreglu-
menn væru fengnir til að sitja yfir
sjúklingum inni á geðdeildum. „Það
er löngu liðin tíð,“ sagði Guðný
Anna. „Þegar við höfum yfirsetur
yfir sjúklingum sitja okkar eigin
starfsmenn yfir.“
Látum ekki heilbrigðismál í
hendur lögreglu
Þórunn Pálsdóttir, hjúkrunarfor-
stjóri geðdeilda Ríkisspítalanna
sagðist vita til að lögregla hefði ver-
ið kvödd að geðdeild Landsspítalans
fyrir 2-3 áram en kvaðst ekki
þekkja til þess tilviks og þeirra að-
stæðna sem þá komu upp. Hún
kvaðst hins vegar vera á móti því að
kalla lögreglu að geðdeildum. „Ef
starfslið deilda getur ekki ráðið við
einstakling, sem kemur mjög veikur
inn, þá eigum við að kalla til auka
starfslið. Við látum ekki heilbrigðis-
mál í hendur á lögreglu," sagði Þór-
unn. „Við höfum lyf og við höfum
mannskap, það á að duga.“
Hún sagði að á tímabili, um og
fýrir 1980, hefði talsvert verið um að
lögregla hefði verið kvödd til aðstoð-
ar á geðdeildum, en hún sagði að
hún sjálf og prófessor Tómas Helga-
son hefðu unnið markvisst gegn
þessu og einnig hefði verið hætt að
nota belti til að hefta sjúklinga.
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir,
alþingismaður, hefur beint þeirri
fyrirspurn til dómsmálaráðherra
hversu oft undanfarin fimm ár lög-
regla hafi verið kölluð til aðstoðar á
geðdeildum sjúkrahúsa vegna erf-
iðra tilfella og hversu oft geðsjúkir
hafi verið fluttir af sjúkrahúsi og
settir í fangageymslur.
Atvik á geðdeild rætt á Alþingi
í óundirbúnum fyrirspumartíma
á Alþingi síðastliðinn mánudag
vakti Ásta Ragnheiður máls á þessu
og sagði að í heimsókn heilbrigðis-
nefndar Alþingis á sjúkrahúsin í
Reykjavík fyrir nokkrum áram
hefði það komið mörgum þingmann-
inum á óvart að frétta að þar þyrfti
stundum að kalla til lögreglu til að-
stoðar í erfiðum tilfellum.
„Það kom mér algjörlega í opna
skjöldu þegar það henti í síðustu
viku að sjúklingur, sem hafði leitað
sjálfur á geðdeild vegna þess að
hann fann að hann var að verða
sjúkur, var fluttur í fangageymslu
lögreglunnar af sjúkrahúsinu þegar
hann fékk mjög slæmt kast að næt-
urlagi. Og hann var lokaður inni í
fangageymslunni þangað til næsta
dag,“ sagði þingmaðurinn.
Hún sagðist telja að þetta hlyti að
vera undantekningartilvik en spurði
dómsmálaráðherra hvoi-t honum
væri kunnugt um að þetta hefði
gerst oft áður.
„Einnig vil ég spyrja hvort þetta
sé ný stefna hjá ríkisstjórninni,
hvort þetta sé ný verkaskipting
milli heilbrigðisráðuneytis og dóms-
málaráðuneytis að þeir grípi inn í
erfið tilvik í geðheilbrigðisþjónust-
unni á þennan hátt. Ég spyi- einnig:
Er einhver heilbrigðisþjónusta í
fangageymslum lögreglunnar, t.d.
hér í Reykjavík, þegar fársjúkt fólk
er tekið af sjúkrahúsi þar sem það
er innritað og lokað inni í fanga-
klefa?“ sagði Ásta Ragnheiður.
Þorsteinn Pálsson, dómsmálaráð-
herra sagðist ekki þekkja það tilvik
sem þingmaðurinn vék að og því
gæti hann ekki um það fjallað. „Ég
veit ekki hversu oft lögregla hefur
verið kölluð til aðstoðar á sjúkra-
húsum eða geðdeildum en vitaskuld
er það svo að lögreglunni ber skylda
til þess að sinna verkefnum á
sjúkrahúsum ef nauðsyn krefur. Ég
þekki hins vegar ekki og get ekki
svarað hversu oft það hefur gerst.
Ugglaust eru til dæmi um það og
lögreglan getur ekki undan því vik-
ist,“ sagði Þorsteinn en sagði að
hvorki stefnubreyting né ný viðhorf
til þess hefðu komið fram af hálfu
lögreglu né heilbrigðisyfirvalda.
Ásta Ragnheiður tók öðra sinni
til máls og ítrekaði hvort einhver
heilbrigðisþjónusta væri veitt í
fangageymslum lögreglunnar þegar
fársjúkt fólk væri tekið og flutt af
sjúkrahúsum inn í fangaklefa og
lokað þar inni.
„Ég spyr hæstvirtan ráðherra
hvort honum finnist það vera hlut-
verk lögreglunnar. Ég veit að lög-
reglan þarf auðvitað oft að grípa inn
í og koma til aðstoðar, ég geri ekki
athugasemdir við það. En hún flyt-
ur fársjúkt fólk af sjúkrahúsum inn
í fangageymslur og ég spyr hvort
það sé hlutverk lögreglunnar að
hans mati. Er það siðlegt?"
Óþolandi fyrir sjúkling
og aðstandendur
Hún sagði að maður þyrfti ekki
endilega að þekkja tilvikið til að
hafa skoðun á því. „Auðvitað er það
óþolandi bæði fyrir geðsjúklinginn
og aðstandendur hans sem telja
hann nánast óhultan, fárveikan á
sjúkrahúsi, að uppgötva að hann sé
í fangageymslum vegna þess að
sjúkrahúsið getur ekki sinnt þeirri
þjónustu sem ætti að veita á geð-
deildum.“
Þorsteinn Pálsson ítrekaði að
þær aðstæður gætu verið fyrir
hendi að lögregla þyrfti að hafa af-
skipti af slíkum málum. „Það er úti-
lokað fyrir mig að leggja mat á
þetta einstaka tilvik," sagði ráð-
herra og kvaðst ekki hafa í höndum
upplýsingar um málið.
Ásta lagði síðan fram nýja, skrif-
lega fyrirspurn til ráðherra um mál-
ið og biður um skriflegt svar við
spurningunni hve oft undanfarin
fimm ár lögregla hafi verið kölluð
að geðdeildum vegna erfiðra tilfella
og hve oft geðsjúkir hafi verið settir
í fangageymslur.