Morgunblaðið - 24.10.1998, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Netanyahu og Arafat semja um næsta skref friðarumleitana eftir langvinnt þrátefli
Efasemdir um að staðið
verði við samkomulagið
Leiðtogar ísraela og Palestínumanna
náðu í gær samkomulagi um næsta skrefíð
í friðarumleitunum þeirra eftir nætur-
langan fund í Maryland í Bandaríkjunum.
----------------------------7-----------
Margir fréttaskýrendur í Israel og
stjórnmálamenn úr röðum Palestínu-
manna létu þó í ljósi efasemdir um
að hægt yrði að koma samkomulaginu
í framkvæmd.
VIÐRÆÐUR Benjamins
Netanyahus, forsætis-
ráðherra ísraels, og Yass-
ers Arafats, leiðtoga
Palestínumanna, höfðu staðið í níu
daga þegar greint var frá því í gær
að náðst hefði samkomulag um
frekari brottflutning ísraelskra her-
manna frá Vesturbakka Jórdanar
gegn öryggistryggingum af hálfu
Palestínumanna. Undirritun sam-
komulagsins tafðist jíó síðar um
daginn vegna kröfu Israela um að
Bandaríkjaforseti náðaði Israela,
sem hefui- verið dæmdur fyrir
njósnir.
Palestínumenn sögðu að sam-
komulagið hefði náðst eftir átta
stunda fund Netanyahus og Arafats
í ráðstefnumiðstöð á Wye-plantekr-
unni í Maryland, með aðstoð Bills
Clintons Bandaríkjaforseta, sem sat
fundinn.
Samið var um að palestínskir
fangar í ísraelskum fangelsum yrðu
leystur úr haldi, breytingar yrðu
gerðar á stefnuskrá Þjóðarráðs
Palestínu, þar sem hvatt er til
tortímingar Israelsríkis, og að
palestínsk yfii’völd gerðu ýmsar
ráðstafanir til að koma í veg fyrir
árásir herskárra Palestínumanna á
Israela.
Palestínskir tilræðismenn verði
handteknir
„Náðst hefur árangur, sem á sér
ekki fordæmi, hvað varðar efndir á
skuldbindingum Palestínumanna,"
sagði einn ísraelsku samninga-
mannanna. „Þetta er í fyrsta sinn
sem Palestínumenn hafa fallist á
áætlun um baráttu gegn hermdar-
verkum."
Samningamaðurinn bætti við að
lokaviðræður ísraela og Palestínu-
manna - sem eiga m.a. að snúast
um framtíð Jerúsalemborgar og
stöðu sjálfstjómarsvæðis Palestínu-
manna - ættu að hefjast „bráðlega".
Að sögn samningamannsins
samþykkti Arafat að fangelsa her-
skáa Palestínumenn, sem eru
grunaðir um árásir á Israela, og að
lagt yrði hald á „óleyfíleg vopn“ á
sjálfstjómarsvæðunum. Israelar
höfðu sett slíkar aðgerðir sem skil-
yrði fyrir því að þeir létu 13%
landsvæða Vesturbakkans af hendi.
750 fangar leystir úr haldi
Clinton eyddi meira en 70
klukkustundum í
viðræðurnar frá því þær
hófust á Wye-plantekr-
unni, sem er 110 km
vestan við Washington,
15. þessa mánaðar.
Hermt er að hann hafi ___________
átt ríkan þátt í því að
samkomulagið náðist í gær, einkum
hvað varðar deiluna um palestínsku
fangana.
Palestínskir samningamenn
sögðu að Israelar hefðu samþykkt
að leysa 750 fanga úr haldi í áfóng-
um á næstu níu mánuðum, 250 á
þriggja mánaða fresti. Ennfremur
PALESTÍNUMENN brenna fána Israels og
Bandaríkjanna á mótmælafundi á Gaza-svæðinu.
Reuters
BILL Clinton Bandaríkjaforseti ræðir við Yasser Arafat, leiðtoga Palestínumanna, og
Benjamin Netanyahu, forsætisráðherra ísraels, á fundi þeirra í Maryland í fyrrinótt.
Reuters
„Margt af
þessu er
aðeins ítrekun
á fyrri skuld-
bindingum“
yrði skipuð nefnd til að ræða hvort
fleiri palestínskum fóngum yrði
sleppt, en þeir eru alls um 3.000.
Hussein Jórdaníukonungur, sem
hefur verið i krabbameinsmeðferð í
Minnesota, var fenginn til að líta
inn til leiðtoganna meðan á fundin-
um stóð. Konungurinn tók ekki þátt
í viðræðunum en flutti 10 mínútna
ávarp þar sem hann hvatti til
„öflugs átaks í þágu friðar".
Fyrri skuldbindingar
áréttaðar
Hvorki hafði gengið né rekið í
friðarumleitunum Israela og
Palestínumanna í 19 mánuði þegar
samkomulagið náðist loks í gær og
fréttaskýrendur í ísrael eru efins
um að það nægi til að tryggja var-
anlegan frið í Miðausturlöndum.
„Menn þurfa ekki að vera snillu-
ingar til að skilja að undh-ritun
samnings þarf ekki endilega að
þýða að farið verði eftir honum,“
sagði í forystugrein ísraelska dag-
blaðsins Ha’aretz á dögunum.
Báðir deiluaðilarnir eru efins um
að viðsemjandinn standi við skuld-
bindingar sínar vegna reynslunnar
af skilmálum Óslóar-samkomulags-
ins frá 1993, sem ekki voru uppfyllt-
ir, og tortryggni sem ríkt hefur milli
Netanyahus og Arafats.
„Það er mjög kald-
hæðnislegt að það sem
rætt var á Wye-plantekr-
unni eru mál sem þegar
hafði verið samið um og
sem ísraelar neituðu að
koma í framkvæmd,“
sagði palestínski þingmaðurinn
Hanan Ashrawi. Hún kvaðst „mjög
efins“ um að staðið yrði við sam-
komulagið sem náðist í gær.
Þótt samkomulagið sé nýtt eru öll
atriði þess mál, sem báðir aðilar
höfðu skuldbundið sig til að leysa í
fyrri friðarsamningum en aldrei
staðið við. „Margt af þessu er
aðeins ítrekun á fyrri skuldbinding-
um og ef auðvelt væri að standa við
þær væri engin þörf á að árétta
þær,“ sagði Mark Heller, sér-
fræðingur í málefnum Miðaustur-
landa við Tel Aviv-háskóla.
Ofgamenn gætu hindrað fram-
kvæmd samkomulagsins
Eðli helsta deilumálsins sem
samið var um í gær - brottflutning-
ur ísraelskra hermanna frá 13%
Vesturbakkans í áfóngum og sér-
stakar aðgerðir af hálfu Palestínu-
manna til að koma í veg fyrir árásir
á ísraela - torveldar það einnig að
hægt verði að koma samkomulaginu
í framkvæmd.
Fréttaskýrendur segja að öfga-
menn úr röðum Israela og
Palestínumanna geti auðveldlega
gert samkomulagið að engu;
íslamskir heittrúarmenn með árás-
um á ísraela og heittrúaðir gyðing-
ar á hernumdu svæðunum með því
að tefja fyrir framkvæmdinni.
Netanyahu á erfitt
verk fyrir höndum
Netanyahus bíður nú það erfiða
verkefni að fá harðlínumenn í
stjórnarflokkunum og stuðnings-
menn þeirra í byggðum gyðinga á
hernumdu svæðunum til að snúast
ekki gegn stjórninni. Þessi öfl hafa
hafnað því algjörlega að ísraelar
láti fleiri hemumin svæði af hendi.
Fréttaskýrendur telja að Net-
anyahu geti haldið velli reyni
harðlínumennirnir að koma honum
frá, en takist þeim að fella stjómina
geti hann fengið nægan stuðning
miðjumanna til að fara með sigur af
hólmi í kosningum og mynda nýja
stjóm.
Þeir benda á að samkvæmt
skoðanakönnunum eru 80% Israela
hlynnt friðarsamkomulagi við
Palestínumenn. Fréttaskýrendumir
telja þó að mjög erfitt verði fyrir
Netanyahu að draga herliðið frá
Vesturbakkanum nema honum takist
að sannfæra Israela um að öryggis-
tryggingamar sem hann fékk frá
Arafat dugi til að koma í veg fyrir
árásir palestínskra öfgamanna.
Hamas-hreyfingin, sem hefur
staðið fyrir flestum sprengjutilræð-
um Palestínumanna í Israel frá
1993, sagði um leið og samkomulag-
ið náðist að hún myndi ekki hætta
árásum sínum. „Þeir sem halda að
þeir geti bundið enda á starfsemi
Hamas blekkja sjálfa sig,“ sagði
stofnandi hreyfingarinnar, Ahmed
Yassin.
Arafat setji „skýr skilyrði fyrir
framkværndinni"
Arafat tók einnig nokkra áhættu
með því að fallast á kröfur ísraela.
Hann þarf að sannfæra þjóð sína
um að hann hafi ekki aðeins tryggt
henni meira land heldur einnig
meira frelsi þar sem ísraelar hafi
lofað að draga úr ýmsum hömlum
sem þeir hafa lagt á hana, auk þess
sem hann hafi tryggt að palestínsk-
ir fangar verði leystir úr haldi og að
Israelar geri ráðstafanir til að koma
í veg fyrir árásir gyðinga á
hemumdu svæðunum.
Ashrawi sagði að Ara-
fat yrði að varast að litið
yrði á hann sem „tæki til
að tryggja öryggi ísra-
ela“ með því að fallast á
kröfur þeirra. „Komi _____
hann ekki heim með skýr
skilyrði fyrir framkvæmd sam-
komulagsins ... verður litið svo á að
hann hafi gengið í gildm Israela og
það gæti dregið úr trúverðugleika
hans.“
Flókin mál bíða úrlausnar
Fréttaskýrendur segja að þótt
samkomulagið á leiðtogafundinum í
Bandaríkjunum hafi bundið enda á
þráteflið í friðammleitunum frá
mars 1997 sé ólíklegt að það dragi
úr þeirri tortryggni sem hefur ríkt
milli þjóðanna. Framundan séu
langar og erfiðar viðræður um mjög
flókin úrlausnarefni, svo sem fram-
tíð Jerúsalemborgar, þjóðréttarlega
stöðu sjálfstjórnarsvæðanna,
landamærin, örlög gyðinga-
byggðanna á hemumdu svæðunum
og réttindi palestínskra flótta-
manna.
Fréttaskýrendumir telja nánast
útilokað að hægt verði að ljúka
þessum viðræðum í maí á næsta ári,
eins og kveðið var á um í Óslóar-
samkomulaginu, vegna þeirrar
„andúðar og tortryggni" sem ein-
kenni enn samskipti ísraela og
Palestínumanna.
Netanyahu sakaður
um „svik“
Viðbrögðin við samkomulaginu
voru mjög blendin í ísrael. Ezer
Weizman, forseti landsins, sagði að
samkomulagið væri „gott fyrir Isra-
el og meirihluta þjóðarinnar" en
stjómmálamenn, sem em lengst til
hægri í ísraelskum stjómmálum,
gagnrýndu það harkalega.
Aahron Domb, talsmaður sam-
taka gyðinga á hernumdu svæðun-
um, sakaði Netanyahu um „svik við
hugsjónir gyðinga og þjóðina sem
sendi hann til fundarins til að
vemda land Israels“. Domb baðst
þó síðar afsökunar á að hafa notið
orðið „svik“, sem er mjög varasamt
orð í ísraelskum stjórnmálum því
andstæðingar friðarsamninganna
við Palestínumenn lýstu oft Yitzhak
Rabin, fyrrverandi forsætis-
ráðhema, sem „svikara" áður en
hann var ráðinn af dögum árið 1995.
Líkt við
Chamberlain
Michael Kleiner, hægrisinnaður
þingmaður flokksins Gesher, sem
hætti stuðningi við stjórn Netanya-
hus í janúar, sagði að samkomulagið
myndi „tefja fyrir friði og færa
ísraela nær hemaðarátökum við
Palestínumenn".
Kleiner sagði þetta „mjög dapur-
legan dag“ í sögu Israels og líkti
samkomulaginu við samning Hitlers
við Neville Chamberlain árið 1938,
sem breski forsætisráðherrann
sagði tryggja „frið á vorum dögum“.
Varinn vantrausti
í hálfan mánuð
Kleiner ítrekaði að flokkur sinn
myndi reyna að fella hægristjórn
Netanyahus ef hún samþykkti sam-
komulagið. Stjómin er aðeins með
eins sætis meirihluta á þinginu og
reiðir sig á stuðning flokka
heittrúaðra gyðinga og innflytj-
enda. Nokkrir þingmenn í stjómar-
flokkunum, meðal annars í flokki
Netanyahus, Likud, hafa hótað að
fella stjómina samþykki hún að af-
henda Palestínumönnum fleiri
landsvæði.
Flokkur Kleiners hefur þegar
lagt fram tillögu um að þingið lýsi
yfir vantrausti á stjómina og hún
verður tekin fyrir á þinginu á mánu-
dag. Einn af forystumönnum
stærsta stjórnarandstöðuflokksins,
Verkamannaflokksins, sagði þó í
gær að stjórnin þyrfti ekki að óttast
að tillagan yrði samþykkt því flokk-
urinn myndi verja hana vantrausti í
hálfan mánuð.
„En ég get ekkert sagt um hvort
það verður öryggisnet fyrir stjórn-
ina eftir að þessum tveim vikum
lýkur,“ bætti hann þó við. ísraelskir
fréttaskýrendur telja líklegt að
Netanyahu noti þennan
hálfa mánuð til að leggja
samkomulagið fyrir
þingið til staðfestingar.
Kleiner kvaðst telja að
Verkamannaflokkurinn
______myndi reyna að knýja
fram kosningar eftir að
samkomulagið verður afgreitt á
þinginu.
Lögð hefur verið fram tillaga, sem
er nú til umræðu í þingnefnd, um að
boðað verði til kosninga sem fyrst
og gert er ráð fyrir að hún verði
borin undir atkvæði á þinginu eftir
hálfan mánuð.
Blendin
viðbrögð
við sam-
komulaginu
í ísrael