Morgunblaðið - 08.01.1999, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 8. JANÚAR 1999 39 ’
+ Guðrún Korts-
dóttir var fædd
á Tjörn á Vatns-
leysuströnd 8. febr-
úar 1900. Hún lést á
Landspítalanum að
kvöldi nýársdags.
Foreldrar hennar
voru hjónin Margrét
Þorvarðardóttir, f.
7. október 1859, d.
23. maí 1916, og
Kort Gíslason, f. 16.
ágúst 1869, d. 18.
janúar 1942. Systk-
ini Guðrúnar voru
Guðmundur og Ingi-
björg og hálfsysturnar, Stefanía
og Pálína Guðmundsdætur, af
fyrra hjónabandi móður Guð-
rúnar. Hjá foreldrum Guðrúnar
ólst einnig upp Ingimundur Guð-
mundsson, sonur Stefaníu.
Hinn 30. júní 1923 giftist Guð-
rún Matthíasi Stefánsyni, f. 13.
okóber 1897, d. 31. desember
1988. Matthías var bifreiðar-
stjóri hjá Rafmagnsveitu
Reykjvíkur. Guðrún og Matthías
bjuggu alla sína hjúskapartíð í
Reykjavík. Þeim varð fjögura
barna auðið. Þau eru: 1) Guðrún,
f. 13. júní 1923, d. 16. ágúst
1994; maki Gísli Þ. Stefánsson, f.
Hún fylgdi öldinni dyggilega hún
Guðrún Kortsdóttir, fædd 8. febrúar
1900, dáin á nýársdag 1999. Hún bar
aldurinn vel, bjó ein í íbúðinni sinni í
Bólstaðarhlíðinni eftir að eiginmaður
hennar Matthías lést á gamlársdag
1988, og naut hún aðstoðar bama og
bamabama. Þá voru 65 ár frá því að
þau mgluðu reytum saman. Ég
kynntist þeim Guðrúnu og Matthíasi
sumarið 1955 og árið eftir var ég orð-
inn tengdasonur þeirra, kvæntur
yngstu dótturinni, Huldu Pálínu. Þau
studdu okkur með ráðum og dáð, sem
kom sér vel, en þá voru aðrir tímar og
miklu lengi-a milli Reykjavíkur og
Óslóar en í dag.
Bæði vom þau miklar fjölskyldu-
manneskjur og létu sér annt um böm
og barnabörn. Guðrún var skemmti-
leg kona og afar fróð og þá sérstak-
lega um landið sitt. Hún kannaðist við
fólk, fjöll og dah landsvæða sem hún
aldrei fyrr hafði augum litið, hvað þá
heldur Suðurnesin, Suðurlandið og
ekki síst Austfirðina hvar hún dvaldi
þrjú sumur sem ung stúlka. Island
var hennar land. Fyrir mig, sem hef
áhuga á mállýskum, var hún sjór af
fróðleik. Alin upp á Vatnsleysu-
ströndinni, verið kaupakona í Borgar-
firði og Flóa, síðan þrjú sumur fyrir
austan og svo í Reykjavík alla tíð.
Enga manneskju hef ég hitt sem
kunni að fara með jafnmikið af máls-
háttum og hún.
Það gefur að skilja að þeir sem lifa
hátt í öld þurfi að sjá á eftir mörgum
frændum og vinum, enda vissi Guð-
rún Kortsdóttir „hvaðan hann blés“.
Sextán ára gömul sér hún á eftir móð-
ur sinni í gröfína og tveimur eldri
systrum í blóma lífsins. Ingibjörg
systir hennar missir tvö börn tíu og
ellefu ára í hörmulegu slysi og
tengdasonur og sex ára dóttursonur
farast í bruna. Lengi skal manninn
reyna en Guðrún var öllum sínum
stoð og stytta. Allt til hins síðasta hélt
hún reisn sinni, tveimur tímum fyrir
andlátið innti hún dótturson (vel
fímmtugan karl), sem heimsótti hana
á sjúkrahúsið, eftir því hvort hann
hefði fengið skilaboð um að koma í
nýárskaffi til móðursystur sinnar.
Það varð að vera regla á hlutunum og
Guðrún sá um það fram til hins síð-
asta. Ég kveð tengdamóður mína með
söknuði og þakklæti, hún var einstök
kona og góð tengdamóðir.
Jón Pétursson.
Aldan kom langt af hafi og hneigði
sig íyrir ömmu. Hún stóð sparibúin
niðri í fjöi'u undan æskuheimilinu og
horfði til hafs eins og hún væri að
skyggnast um eftir bátunum heim úr
róðri. Hún sneri jafnharðan við og
benti í flýti á ýmis kennileiti sem flest
voru mér ekki sýnileg og ég mátti
hafa mig allan við að hafa við henni
upp á þjóðveginn og aftur í bflinn. Ég
18. febrúar 1920, d.
19. mars 1958. Börn:
Matthías, Stella
Greta, Stefán Frið-
rik, d. 19. mars
1958, og Gunnar St-
urla. Barnabörnin
urðu fjögur, einn
drengur, Sigurður
Steinar Matthíasson,
lést sjö mánaða
gamall. Eitt barna-
barnabarn. 2)
Matthías, f. 16.
ágúst 1924, maki
Líney Sigurjónsdótt-
ir, f. 7. maí 1928.
Börn: Þórunn Kolbeins, Guðrún
og Þórey Anna. Barnabörnin
eru átta. Áður átti Matthías
Gylfa. 3) Margrét Stefanía, f. 10.
júní 1927; maki Ásbjörn Engil-
bert. Magnússon, f. 10. janúar
1921, d. 23. mars 1990. Barn:
Haraldur Örn. Barnabörnin eru
fjögur og barnabarnabörnin eru
tvö. 4) Hulda Pálína, f. 4. nóvem-
ber 1930; maki Jón Pétursson, f.
23. júní 1930. Börn: Ólafur, Guð-
rún og Elín Hrund. Barnabörnin
eru íjögur.
Guðrún verður jarðsungin frá
Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
var með ömmu Guðrúnu á sunnu-
dagsbfltúr um Vatnsleysuströndina,
hennar æskuslóðir. Hún var komin á
tíræðisaldurinn og spræk næstum
eins og unglingsstelpa. Hreysti og
kjarkur var henni í blóð borið. Kjark-
ur sem bauð henni að búa lengi ein í
hárri elli eftir að afi lést. Hún naut
aðstoðar skyldmenna, en fóst fyrir í
skapi sá hún að mestu um sig sjálf og
tók ekki í mál að flytja sig um set. En
hún var líka glaðlynd og sá oft skop-
legu hliðarnar á tilveru keriingarinn-
ar eins og hún orðaði það.
Nú er langri ævi lokið. Hún giftist
ung en hafði reynslu af þungu heimil-
ishaldi sem hún stóð fyrir unglingur
að aldri er hún missti móður sína.
Bömin urðu fjögur og oft var mann-
margt í eldhúsinu hjá ömmu. Skyld-
menni í heimsókn eða sem kostgang-
arar og vinir í molasopa. Það þurfti
allt í senn, kjark, elju og ráðdeild tii
að reka verkamannaheimili á þessum
tíma með reisn og sóma og þau unnu
langan vinnudag amma og afi í Trað-
arkotssundi. En samt sem áður gafst
tóm til tómstunda. Amma hafði yndi
af hannyrðum og næmt auga fyrir lit-
um, en afi las. Fram á síðustu ár
sinnti hún þessu áhugamáli sínu. Ég
naut þess í þéttprjónuðum ullarsokk-
um sem ég hef fengið svo tugum eða
hundruðum skiptir, síðast tvenna nú
fyrir nokkrum vikum.
Það var gott að koma tfl ömmu.
Okkar skoðanir fóru ekki alltaf sam-
an og hún var hörð í horn að taka ef
til umræðu voru mál sem henni voru
hugleikin. Oft vildi ég komast undan
hörðum pólitískum deilum við ömmu,
en það var ekki gott að bakka, því
kunni hún illa. Hún hafði ákveðnar
skoðanir, en hún efaðist líka. Hún
þekkti það að missa og syrgja, en það
hafði hún ekki í hámælum. Við rædd-
um stundum eilífðamálin þar sem
trú mín var sterkari en hennar. Ég
kveð ömmu mína á leið til eilífðarlífs-
ins og hneigi mig.
Ólafur Jónsson.
Ég var fyrirburi. Ekkert tiltökumál
í dag. En fyrir meira en hálfri öld var
alvarleikinn annar. Þar kom að vís-
indin þraut og króinn sagður eiga litla
möguleika í lífsbaráttunni. Þá tók
amma til sinna ráða. Hún svaf lítið
það árið, sagði að úr því mætti bæta
síðar. Vísast gleymdist það í amstri
lífsins. Hún amma sá til þess að
lífsandinn yfirgæfi mig ekki. Læknar
nefndu það kraftaverk, en þefr
þekktu ekki hana ömmu í sundi, enda
danskir.
Aldrei féll henni verk úr hendi, var
einlægt fyrst á fætur og síðust til
svefns.
Hún Guðrún amma var væn kona,
björt yffrlitum, stolt með ákveðnar
skoðanir og mikill skörungur. Heiðar-
leg var amma fram í fingurgóma og
þoldi engin óheilindi. Blótsyrði til-
einkaði hún sér aldrei.
Ung missti hún móður sína úr veik-
indum og varð því snemma að taka á
ýmsu því andstreymi sem guð leggur
á hvert og eitt okkar.
Það var mikil gæfa er hún ung
gafst manni sínum Matthíasi Stefáns-
syni frá Fossá í Kjós. Þeirra sam-
skipti voru farsæl í u.þ.b. 65 ár. Þau
voru ólík að eðli og upplagi, áttu þó
vel saman. Það var henni mikið áfall
er hann féll fi'á á gamlárskveldi 1988.
Einlægt vakti Guðrún amma yfir
velferð afkomenda sinna og vissi
gjörla hvar hver og einn hélt sig þótt
hópurinn væri orðinn allstór. Hálf-
partinn var henni órótt ef nákomnir
íentu í utanferðum. Útlönd heilluðu
ekki. Hver og einn átti að vera á sín-
um stað svo hún hefði góða yfirsýn
yfir alla sína. Ég á Ijúfar minningar
úr fortíðinni frá ömmu og afa í Trað-
arkotssundinu hvar þau bjuggu í
u.þ.b. 50 ár. Þar stjórnaði hún á
röggsaman hátt mjög gestkvæmu
heimili í miðbæ Reykjavíkur. Þau
amma og afi voru ósínk á tíma sinn
þegar barnabörnin áttu í hlut og
naut ég góðs af. Þær voru ófáar sög-
urnar sem ég lærði í æsku hjá þeim
sæmdarhjónum og oftlega var spilað
á spil, jafnvel hafðar pönnukökur
með. Þetta voru dýrðartímar sem ég
er þakklátur að ylja mér við í minn-
ingunni.
Þau voru samhent amma og afi og
gerðu sér fulla grein fyiir því að
mestu máli skipti fjölskylduumhverfi
einstaklingsins gagnvart framtíð
bai'nanna. Þar var hlýja, aðhald og
hóflegur agi í fyrirrúmi. Alltaf var
hún amma til staðar hvað sem á gekk
og engar ýkjur að Traðarkotssund 6
var hinn eini fasti útgangspunktur til-
verunnar í æsku minni. Allt líf ömmu
snerist um heimilið og fjölskylduna.
Hún var fyrst og fremst húsmóðir,
mamma, amma og langamma, alltaf á
vaktinni.
Vatnsleysuströndinni, æskustöðv-
unum, unni hún alla tíð og fór aldrei í
grafgötur með að Keilir væri ekki að-
eins hennar fjall heldur og fallegasta
fjall á íslandi. Þessu andmælti eng-
inn, enda ástæðulaust þar sem amma
sagði það.
Nú hefir hún skilað lífsstarfi sínu
með miklum sóma og vel það. Spor
hennai' má sjá á afkomendum hennar,
sem hún var afar stolt af og bar ein-
lægt mikla umhyggju fyrir.
Amma var ákaflega hög og vand-
virk til handanna, enda Iiggur ótrú-
legt magn handavinnu eftir hana,
meira en tugur útsaumaðra stóla,
púðar, fjöldi borðdúka, útsaumaðra
sem heklaðra, saumaðar myndir,
veggteppi o.fl. o.fl.
Ef litið er til baka yfir ævi ömmu
má ljóst vera hversu ótrúlegar þjóðfé-
lagsbreytingar hún hefur lifað, þegar
hvorki var vatn né rafmagn, sími eða
útvarp í hverju húsi sem nú er og öll-
um þykir sjálfsagt. Þjóðfélagið óx úr
hreinu bændasamfélagi nægu sjálfu
sér í það sem við þekkjum í dag.
Oft var gaman þegar við fórum
með bita í þvottalaugarnar í Laugar-
dal til að þvo þvottinn. Ég er þakklát-
ur fyrir að hafa rétt náð að kynnast
þessum gamla tíma og fyrir allar þær
ljúfu stundir sem við amma áttum
saman, svo og að hafa fengið að
bergja á reynslu hennar og visku-
bi-unni í meira en hálfa öld. Alla tíð
var amma ótrúlega heilsuhraust og
hafði ágæta sjón og heyrn, las blöðin,
horfði á sjónvarp, hlustaði alltaf á út-
varpsfréttimar og fylgdist vel með.
Hún hugsaði um sig sjálf og eldaði,
enda er maður ekkert eldri en manni
finnst sjálfum. Stuttu fyrir jól var hún
þó með „lumpu“ og eyddi jólunum á
Landspítalanum. Þar var hún mjög
ánægð, fannst maturinn góður og
starfsfólkið einstaklega gott við sig á
allan hátt og undi hún því hag sínum
vek
Á nýárskveldi fékk hún sér heilsu-
bótargöngu sem varð sú hinsta. Það
var stíll yfir öllu hjá henni ömmu.
Halldór Laxness segir í Heimsljósi:
„Dauðinn á að vera manninum jafn
kærkominn og hver sá hlutur annar
sem kemur á réttum tíma.“
Örn Ásbjarnarson.
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinirnir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Briem.)
Oðum fækkar þeim íslendingum,
sem litu dagsins ljós fyrir og um síð-
ustu aldamót. Ef til vill munu þó ein-
hverjir landar okkar eiga þess kost í
fyrsta sinn í sögunni að líta augum
þrjár aldir. Átti ég jafnvel von á því
að hún amma næði því að lifa tvenn
aldamót eins hress og hún var. Ekki
kom þó til þess, því hún amma mín
lést á nýársdag á Landspítalanum
tæplega 99 ára gömnul eftir tiltölu-
lega skamma sjúkrahúslegu. Hún var
fædd á Tjöm á Vatnsleysuströnd
hinn 8. febrúar árið 1900. Þessi mæta
kona var með afbrigðum hraust alla
sína tíð og ég held hún hafi aðeins
einu sinni farið á sjúkrahús og það
fyrir u.þ.b. 11 árum, þá 88 ára. Það
má segja að á seinni hluta ársins 1998
hafi heilsu hennar verulega hrakað.
Fór svo fyrir þremur vikum heilsan
að gefa sig vemlega og hún hringdi
sjálf í heimilislækni sinn og kvartaði
yfir óþægindum fyrfr brjósti. Var hún
lögð inn á Landspítalann þaðan sem
hún átti ekki afturkvæmt. Sýnir það
best kjark hennar og dug, því ein hef-
ur hún búið og séð um sig að mestu
leyti, síðan afi Matthías dó fyrir tiu
árum. Við máttum vita að hverju
stefndi, en þrátt fyrir það kom kallið
svo skyndilega. Við Érlen vomm í
heimsókn hjá henni síðdegis á nýárs-
dag og þar var hún sér vel meðvitandi
um allt sem við spjölluðum og bað
fyrir kveðjur til allra er við kvöddum
hana. Þremur stundum síðar var hún
öll. Það var líkt ömmu að falla frá
með reisn.
Mig langar í örfáum orðum að
minnast ömmu, sem ég hefi haft svo
mikil samskipti við í yfir fimmtíu ár.
Amma var um margt merkflegur per-
sónuleiki, fost fyrir og hreinskiptin.
Hún var glæsileg og fáguð kona, sem
bar mikla persónu með sér, en um leið
hlédræg og tranaði sér ekki fram.
Hún var komin af dugmiklum útvegs-
bændum, sem unnu hörðum höndum
fyrir daglegu lífi sínu. Uppvaxtarárin
á Vatnsleysuströndinni mótuðu lífs-
viðhorf hennai', þar sem hún þurfti
snemma að axla ábyrgð og taka til
hendi, þegar móðir hennar lést langt
um aldur fi'am frá eiginmanni og
bömum. En hún minntist of góðu
bemskudaganna og hvað allt hefði
verið hreint og fágað heima á Tjöm.
Snyrtimennska var henni í lóð borin
og ég minnist þess að fyrir mörgum
ámm sagðist hún kvíða ellinni af
þeim ástæðu einni, að hún yrði svo
kölkuð að hún myndi ekki annast
heimili sitt og sig eins og hún best
mundi vilja. Ævistarf ömmu var eins
og svo margra kvenna af hennar kyn-
slóð að halda heimili og ala upp bömin
sín. Heimili afa og ömmu, sem lengst
af stóð í Traðarkotssundi 6 (síðar Ból-
staðarhlíð 50) var með afbrigðum hlý-
legt þrátt fyrir þröngan húsakost.
Heimilið stóð í hjai'ta höfuðbrgarinn-
ar, vel staðsett, þegar vinir og ætt-
ingjar áttu leið um. Það má því með
sanni segja að í áratugi hafi heimili
þeima verið opið gestum og gangandi.
Var gestrisni þeirra hjóna viðbmgðið.
Flesta daga stóð amma í bakstri, mat-
artilbúningi og saumaskap og gæti ég
haldið að vart hafi sá dagur liðið á
þessum áram að einhver liti ekki inn
til að þiggja góðgerðir. Jafnframt
annaðist hún um árabil aldraða
tengdamóður sína, sem bjó í húsinu.
Amma var listhneigð og til er
margt útsaumað listaverkið eftir
hana, en fram á síðasta ár sat hún
gleraugnalaus við útsaum og taldi út.
Tók hún þátt í sýningum aldraðra í
Bólstaðai'hlíðinni. Við systkinin eig-
um ömmu og afa ótal margt að þakka
frá liðnum ámm. Við deildum með
þeim gleði og sorg og sérstaklega ber
að þakka allan þann stuðning, sem
þau veittu okkur systkinunum og
mömmu á erfiðri stundu... fyrir margt
löngu á Siglufirði. Við þökkum öll
heimboðin og kræsingarnar í mat og
drykk sem við fengum að njóta á
heimili þeirra. Einnig viljum við Er-
len þakka öll elskulegheitin við okkur,
syni okkai', tengdadætur og bama-
barn, sem þú fylgdist svo vel með,
þótt þú værir orðin langalangamma.
Sérstakar kveðjur eru þér færðar frá
Beötu og Gísla Jóni í Beriín.
Amma mín, við voram að rifja það
GUÐRUN
KORTSDÓTTIR
upp nú um hátíðarnar hvað við hefð-
um átt gott samband alla tíð, aldrei
orðið sundurorða, þrátt fyrir skoð-
anamun. Gátum trúað hvort öðra fyr-
ir ýmsu, sem lá á hjarta í það sinnið. .
Að lokum vil ég óska þér góðrar ferð-
ar yfir „móðuna miklu“, elsku amma,
og berðu afa okkar bestu kveðjur. Þú
hefur þolað margt mótlætið á langri
vegferð þinni og veit ég að margir
vinir og vandamenn bíða þín með
opna arma. Við sem þekktum þig svo
vel munum ávallt minnast þín með
virðingu og þökk fyrir allt og allt.
Guð blessi minningu ömmu, Guð-
rúnar Kortsdóttur frá Tjörn.
Matthías Gíslason.
Guðrún Kortsdóttir, amma í **
Reykjavík, kvaddi þennan heim að
kvöldi nýársdags. Það gerði hún með
þeirri reisn sem einkenndi allt henn-
ar lif. Aldamótabarnið sem kunni því
betur að horfa fram á við en líta um
öxl. í myndasafni foreldra okkai- er
mynd sem við systurnar höfum mikið
dálæti á. Myndin af stóru og litlu
systur. Búlduleita stelpan að koma
frá Reykjavík í köflóttri kápu með
silfurlitum hnöppum, stráhatt og
regnhlíf. Hún leiðir lítið ljóshært
stelpuskott. Stelpuskottið horfir að-
dáunaraugum á uppspennta regnhlíf
stóru systur sinnar í sumarblíðunni.
Myndin minnir okkur á hana móður-
ömmu okkar: Að vera vel upp færður
og bera höfuðið hátt var hennar stíll.
Stóra systir fékk að fara ein með
flugvél til Reykjavíkur til ömmu Guð-
rúnar og afa Matta. Enn þann dag í
dag réttir hún úr sér og reynir að
vera létt í spori þegar hún gengur
niður Bankastrætið og minnist leið-
beininga ömmu sinnar og nöfnu.
Hún minnist menntaskólaái'anna i
Reykjavík. Líka þá var bæði gaman
og gott að koma til ömmu og afa.
Spila manna og borða góðan smekk-
lega framborinn mat. Fara í bfltúr
með þeim upp á Kjalames í leit að
nýjum eggjum og góðum rauðunr: -
kartöflum eða á æskuslóðir ömmu á
Vatnsleysuströnd, sem henni þótti
svo undur vænt um. Það varð lengra
á milli bæja og í mörg ár skildi hafið
nöfnur og frænkur. Amma Guðrún
fékk ekki skilið hvað fólk væri að
flengjast tfl útlanda. Fyrir henni var
ísland landið, náttúra þess og tunga.
Þegar hér er komið sögu var litla
stelpuskottið orðin fulltíða kona og
þriggja barna móðir. Þá nutu þær
þess báðar, amman og yngsta dóttur-
dóttirin, að vera nágrannar í Bólstað-
arhlíðinni.
Á liðnu sumri sátum við systur enn
í stofunni hjá henni ömmu. Amma
Gunna, eins og litlu langömmubörnin
kölluðu hana, situr með Sigurð Öm,
minnsta mann, í fanginu og kennir- -
honum barnagælu. Barnagæluna
„Fagur fiskur í sjó“. Þetta er ein af
mörgum barnagælum sem amma
kenndi sínum bömum, barnabömum
og barnabamabömum.
Að ömmu genginni njótum við listi-
legra hannyrða hennar og við lítum
um öxl og minnumst alls þess sem
amma kenndi okkur. Við minnumst
orðheppni hennar og allra málshátt-
anna sem henni voru svo tamir. En í
anda ömmu Guðrúnar litum við til
framtíðar í upphafi nýs árs. Um há-
degisbil á nýársdag sat búlduleita
stelpan austur á landi og talaði við
hana nöfnu sína í síma. Samtalið var
stutt, amma vildi hlusta á nýárs-
kveðju forsetans. Við sjúkrabeðinn
þetta sama kvöld sat stelpuskottið og
horfði með ömmu á veðurfregnirnar í
sjónvarpinu.
Tímarnir breytast og mennirnir
með, en líkt og Keilir stendur stoltur
á Ströndinni hennar ömmu standa
minningar okkar um vináttu og
frændsemi ömmu Guðrúnar. Þær eru
gott veganesti.
Guðrún og Elín Hrund Jónsdætur
Þegar við heyrðum að amma væri
dáin brá okkur mikið. Við vorum því
vön að þegar amma var ekki á
sjúkrahúsinu og við komum í-
heimsókn til hennar þá átti amma
Gunna eitthvað gott að borða handa
okkur. Svo veiktist hún, en samt var
hún alltaf amma Gunna, og á
sjúkrahúsinu átti hún líka alltaf
eitthvað gott að borða.
Við biðjum Guð um að gæta ömmu
Gunnu að eilífu.
Jón Steinarr, Hulda ^
og Sigurður Orn.