Morgunblaðið - 20.05.1999, Blaðsíða 10

10 FIMMTUDAGUR 20. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Ómar
Geispi á Austurvelli
Kannski var hann að vakna af geispaði svo hraustlega þegar
vetrardvala, líkt og trén á auga Uósmyndarans beindist að
Austurvelli, þessi maður sem honum.
Safnað fyrir
börn á Indlandi
ÚTVARPSSTÖÐIN Lindin, sem
sendir út á bylgjulengdinni 102,9,
stendur fyrir söfnun til styrktar
munaðarlausum bömum á Indlandi í
dag, fimmtudag. Söfnunin er í sam-
vinnu við ABC hjálparstarf, en sl.
laugardag hljóp Eiður Aðalgeirsson
102,9 km og safnaði áheitum fyrir
samtökin.
Eiður hóf ferð sína á Reykjanestá,
hljóp vítt og breitt um Reykjanesið
og lauk fórinni nálægt Rauðavatni.
Peim fjármunum sem safnast
verður varið til byggingar heimilis
fyrir munaðarlaus og yfirgefin böm
á Indlandi. Söfnunin er með reikn-
ing í íslandsbanka nr. 515-14-280
000.
FRÉTTIR
Yerðstríð stórverslana á höfuðborgarsvæðinu
Samkeppmn
ræður verðinu
ÁSTÆÐUR þess að stórmarkaðir
á höfuðborgarsvæðinu bjóða mis-
munandi verð á ávöxtum eins og
verið hefur undanfarna daga er
hörð samkeppni þeima. Verslanir
Bónuss og Hagkaups hafa síðustu
daga boðið epli og appelsínur á
75-86 krónur en t.d. verslanir Nóa-
túns og Nýkaups á 198 krónur.
Miðað við 130 kr. heildsöluverð,
sem dæmi em um, er ljóst að ekki
era allar verslanir að hafa mikið út
úr sölu á þessum vöram meðan slík
tilboð era í gangi.
Jón Bjömsson, framkvæmda-
stjóri Hagkaups, tjáði Morgunblað-
inu í gær að mótuð hefði verið sú
stefna fyrirtækisins að bjóða mikið
vöraúrval á lágu verði. „Við getum
boðið ódýrari lausnir en margir
aðrir á framsetningu á vöranni, við
eram með stórar verslanir og inn-
kaup okkar era hagkvæm vegna
þess,“ segir Jón meðal annars.
Hann segir samkeppni alltaf vera
fyrir hendi en þar fyrir utan hafi
hver verslun og verslunarkeðja
markað sér ákveðinn sess í verðlag-
inu almennt. Jón vildi ekki fara ná-
kvæmlega út í útskýringar á ein-
stökum tilboðum en sagði ljóst að
verslanir bæra mismikið úr býtum í
slíkum tilboðum en þau væra nauð-
synlegur þáttur í samkeppninni.
Svigrúmið væri hins vegar oft ekki
mikið, það réðist þó mikið af hag-
kvæmni þeirra innkaupa sem gerð
væra hverju sinni. „Markmið okkar
er að bjóða mikið úrval á lágu verði,
það er það sem viðskiptavinir okkar
sækjast eftir,“ sagði Jón Björnsson.
„Mismunandi verðlag í stórmörk-
uðum skýrist meðal annars af því
að við leggjum áherslu á gæði, til
dæmis í innkaupum á ávöxtum og
við eram með kjöt- og fiskborð í
verslunum okkar og veitum því
meiri þjónustu en lágverðsverslanir
sem ekki veita slíka þjónustu," seg-
ir Jón Þorsteinn Jónsson, markaðs-
stjóri Nóatúns-verslananna, meðal
annars er hann er spurður út í mun
á verðlagi Nóatúns og t.d. verslana
Hagkaups og Bónuss.
Jón Þorsteinn segir að í verslun-
um Nóatúns séu keyptir ávextir í
fyrsta flokki og þeir gjarnan og í
vaxandi mæli fluttir til landsins
með flugi. „Viðskiptavinir okkar
vilja góða vöra og það er sérstak-
lega horft til þess varðandi ávexti.
Þeir vilja fyrsta flokk en ekki ann-
an og era tilbúnir til að greiða
hærra verð fyrir það,“ segir Jón og
nefnir að iðulega sé ekki litið til
þessara atriða í verðsamanburði
verslananna. Sem dæmi um það
megi nefna samanburð sem gerður
var á kartöfluverði og bornar sam-
an tveggja kílóa pakkningar af
þvegnum og flokkuðum kartöflum
hjá Nóatúni við 25 kg sekk af
óflokkuðum og óþvegnum kartöfl-
um hjá Bónusi.
Jón Þorsteinn segir að verðlag í
verslunum Nóatúns sé líkast því
sem gerist hjá Nýkaupi enda sé í
báðum tilvikum rekið kjöt- og fisk-
borð með tilheyrandi þjónustu og
mun fleira starfsfólki en t.d. sé í
Hagkaupi og Bónus.
Hærra verð á for-
pökkuðum ávöxtum
Varðandi verðmun á innpökkuð-
um ávöxtum og þeim sem seldir eru
í lausu segja forráðamenn stór-
markaða að meiri vinna felist í
pökkun ávaxtanna en að selja þá í
lausu. Velur viðskiptavinurinn
sjálfur skammt sinn í poka sem
vigtaður er um leið og greitt er við
kassann. Fram kom í Morgunblað-
inu í gær að verð á pökkuðum
ávöxtum getur verið allt að tvöfalt á
við þá lausu.
Heildsölurnar annast iðulega
pökkun og frágang og er innkaups-
verð þeirra þá nokkra hærra. Þá er
stundum pakkað saman þremur
tegundum sem þeir segja að við-
skiptavinum þyki oft þægilegt að
grípa með sér. Nokkuð sé um að
neytendur kjósi heldur forpakkaða
ávexti, kannski af hreinlætisástæð-
um, ljóst að margar hendur hafi þá
ekki farið höndum um þá eins og
eigi við um ávexti í lausu.
Skotarnir fundust á göngu niður af Vatnajökli
Gistu nótt í snjóhúsi
SKOTARNIR þrír, sem skiluðu
sér ekki niður af Vatnajökli á til-
skildum tíma á mánudag, fundust
um klukkan 11 í gærmorgun er
þeir vora á leið niður jökulinn hjá
Sandfelli, en þar höfðu þeir tjaldað
í fyrrinótt og vora nýlagðir af stað
er þeir mættu björgunarsveitar-
mönnum.
Skotarnir lögðu af stað upp á
Vatnajökul hinn 11. maí og létu
þeir Landsbjörg fá leiðaráætlun,
en samkvæmt henni ætluðu þeir að
vera komnir tU byggða mánudag-
inn 17. maí og vildu að sín yrði leit-
að ef þeir yrðu ekki komnir þriðju-
daginn 18. maí. Þeir skiluðu sér
ekki á mánudaginn og vora enn
ekki komnir á þriðjudaginn, þannig
að farið var að leita að þeim.
Samkvæmt upplýsingum frá
Landsbjörg höfðu mennirnir ætlað
að ganga niður af jöklinum hjá Þor-
steinshöfða, en vegna snjóflóða-
hættu og slæmra skilyrða hættu
þeir við það. Þeir reyndu þá að fara
niður Skaftafellsjökulinn, en urðu
einnig að hætta við það vegna að-
stæðna. Þeir ákváðu því að halda
aftur upp í Hermannaskarð, sem
var um dagleið, en þegar Skotarnir
komu þangað skall á brjálað veður
og þeh grófu sig í fönn og gistu þar
í um 30 klukkustundir.
Eftir næturdvöl í snjóhúsi héldu
þeir ferð sinni áfram niður Sand-
fellsleiðina en vora orðnir öimagna
af þreytu og ákváðu því að gista í
tjaldi um nóttina og halda áfram
morguninn eftir. Eins og áður
sagði vora þeir nýlagðir af stað í
gærmorgun þegar björgunarsveit-
armenn gengu fram á þá.
Skotarnir halda heim á leið í
dag.
Hafa varað við verð-
bólgu í á annað ár
ÞJOÐHAGSSTOFNUN og Seðla-
bankinn hafa í á annað ár varað ein-
dregið við þenslu í hagkerfinu og
hættu á verðbólgu. Stofnanirnar
hafa eindregið hvatt til að aðhalds
sé gætt í ríkisútgjöldum og Seðla-
bankinn hefur tvívegis hækkað
vexti til þess að slá á eftirspum.
í skýrslu Þjóðhagsstofnunar um
þjóðarbúskapinn 1997, sem út kom í
mars 1998, er vakin athygli á því að
beita þurfi ólíkum áherslum í hag-
stjóm í takt við hagsveifluna.
Framan af hagsveiflunni þurfi að
halda uppi eftirspuminni, en eftir
það að tryggja fulla nýtingu fram-
leiðsluþáttanna án þess að þensla
myndist. „Enginn vafi er á því að
hagsveiflan hér á landi er komin á
það stig að aðhalds er þörf til að
halda aftur af öram vexti þjóðarút-
gjalda," segir í skýrslunni.
I þjóðhagsspá sem kom út 1. júlí í
fyrra var bent á að þjóðarútgjöld
ykjust tvöfalt hraðar en tekjumar.
Þetta endurspeglaði að spamaður í
landinu væri of lítill. Haft er eftir
Friðriki Má Baldurssyni, forstjóra
Þjóðhagsstofnunar, að mikill við-
skiptahalli geti valdið minni hag-
vexti þegar til lengri tíma sé litið. „í
staðinn fyrir að greiða niður skuldir
erum við að bæta við þær. Og ef eft-
irspumin heldur áfram að aukast
með sama hætti og verið hefur und-
anfama mánuði era verulegar líkur
á að við sjáum meiri þenslumerki og
aukna verðbólgu."
Varað við miklum
viðskiptahalla
í september í fyrra birti Seðla-
bankinn tölur um viðskiptahalla á
fyrstu sex mánuðum ársins. Hallinn
var þá þegar orðinn 24 milljarðar
sem var það sama og Þjóðhags-
stofnun spáði fyrir árið í heild.
Seðlabankinn gerði viðskiptahall-
ann að umfjöllunarefni í haust-
skýrslu sinni sem kynnt var um
miðjan nóvember, en því var þá
spáð að viðskiptahallinn á árinu yrði
um 40 milljarðar. í inngangskafla
hennar segir: „Ekki er hægt að bú-
ast við að jafnöflugur hagvöxtur og
verið hefur síðustu þrjú ár geti til
lengdar farið saman við lága verð-
bólgu.“
Bankinn hvatti til aukins aðhalds
í ríkisfjármálum og lánsfjármálum.
Einnig væri nauðsynlegt að koma
fram með aðgerðir sem væru falln-
ar til að örva spamað einkaaðila
samhliða þess að dregið yrði úr út-
lánum lánastofnana. Viðskiptahall-
inn er þó sagður vera alvarlegasti
veikleikinn í stöðu þjóðarbúsins.
Sérstakt áhyggjuefni væri útlána-
aukning innlánsstofnana, sem hefði
verið 18,5% á síðustu 12 mánuðum.
Bent er á að einkaneysla hefði auk-
ist tvöfalt meira en reiknað var með
og útlit væri fyrir að skuldir heimil-
anna ykjust um 43 milljarða á árinu.
Spáð aukinni verðbólgu
í skýrslu Seðlabankans var því
spáð að verðbólga á árinu 1999 yrði
1,9%. í endurskoðaðri efnahagsspá
Þjóðhagsstofnunar, sem lögð var
fram í desember í fyrra, hækkaði
stofnunin verðbólguspá sína fyrir
árið úr 2% í 2,5%. Jafnframt var
hvatt til aðhalds við afgreiðslu fjár-
laga.
Seðlabankinn hækkaði verð-
bólguspá sína fyrir árið um miðjan
janúar og spáði þá 2,2% verðbólgu.
Már Guðmundsson, aðalhagfræð-
ingur bankans, sagði í samtali við
Morgunblaðið að þörf væri á auknu
aðhaldi í ríkisfjármálum og pen-
ingamálum ef koma ætti í veg fyrir
ofhitun og brotlendingu hagkerfis-
ins. Aðrir hagfræðingar sem blaðið
ræddi við vöraðu við því að hættu-
merki væra í efnahagslífinu og þörf
væri á meira aðhaldi.
I febrúar hækkaði Seðlabankinn
vexti um 0,4% í þeim tilgangi að
reyna að draga úr eftirspurn eftir
lánsfé. Jafnframt tilkynnti bankinn
að hann hygðist setja hertar reglur
um lausafjárkvöð bankanna. Birgir
ísleifur Gunnarsson seðlabanka-
stjóri sagði af þessu tilefni: „Við
þau skilyrði sem nú ríkja í þjóðar-
búskapnum, sem einkennast af
hárri nýtingu framleiðslugetu og
litlu atvinnuleysi, gæti áframhald-
andi mikill eftirspurnai’vöxtur
raskað þeim verðstöðugleika sem
hér hefur ríkt að undanförnu. Vöxt-
ur peningastærða og útlána gefur
vísbendingu um undirliggjandi vöxt
eftirspurnar en kyndir um leið und-
ir honum.“
Um miðjan mars gaf Þjóðhags-
stofnun út skýrslu um efnahagsmál
og hækkaði þá verðbólguspá sína
upp í 2,5%. Bent var á að farið væri
að síga á seinni hluta hagvaxtar-
skeiðsins og ítrekaðar vora fyrri
viðvaranir um hættu á verðbólgu ef
ekki tækist að draga úr eftirspurn.
í lok apríl birti Seðlabankinn
nýja verðbólguspá sem gerði ráð
fyrir 2,8% verðbólgu á árinu. í byrj-
un þessa mánaðar birti Islands-
banki spá þar sem reiknað var með
3% verðbólgu á árinu.
Að mati Efnahags- og framfara-
stofnunar Evrópu, OECD, sem sagt
var frá í blaðinu í gær, er einnig
hætta á verðbólgu á íslandi með
stigmagnaðri hækkun launa og
verðlags. Við slíkar aðstæður geti
orðið erfitt að hafa stjóm á gengi
krónunnar, segir í greinargerð
OECD.