Morgunblaðið - 17.09.1999, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LANDIÐ
Övissa um framtíð
Hraunsréttar í Aðaldal
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Stjórnstöðvarbíll frá Flugbjörgunarsveitinni í Reykjavík hefur verið
lánaður til Björgunarsveitarinnar Víkveija.
Búnaður björg-
unarmanna í
Vík bættur
Laxamýri - Björgunarsveitin Vík-
verji í Vík í Mýrdal hefur sent frá
sér eftirfarandi vegna hættu á
Kötlugosi:
„Björgunarsveitin Víkverji hefur
unnið að endurskoðun á verkefnum
sínum og búnaði vegna yfirvofandi
hættu á Kötlugosi.
Björgunarsveitina vantaði marg-
víslegan búnað til að geta brugðist
við þeim verkefnum sem fyrirsjáan-
lega koma upp. I ljós kom við undir-
mora
Blöndunartæki
Moracera er ódýrari línan af einshand-
fangs og hitastýrðum blöndunartækjum
sem fullnægja kröfum tlmans um
rekstrar-hagkvæmni, barnaöryggi og
einfalda, fallega hönnun. Þetta eru
blöndunartæki fyrir kröfuharða neytendur.
Mora - Sænsk gæðavara
lehf.
Smiðjuvegi 11 • 200 Kópavogur
Sími: S64 1088 • Fax: 564 1089
Fást i byggingawuverslunum um land allt
SOKKABUXUR
íiBiiifc\ítals§ca
búning að brýnna úrbóta var þörf
hvað varðar fjarskiptamál, við-
bragðsgetu á sjó og öryggisbúnað
fyrir björgunarfólk vegna yfirvof-
andi öskufalls.
I framhaldi af því leitaði björgun-
arsveitin til Slysavamafélagsins
Landsbjargar sem fúslega hefur
haft millgöngu um að útvega ýmsan
af þeim búnaði sem á vantaði.
Nú þegar hefur eftirtöldum bún-
aði verið komið til Björgunarsveit-
arinnar Víkverja til að efla við-
bragðsgetur sveitarinnar:
Slöngubát frá björgunarsveitinni
Dröfn á Stokkseyri, stjómstöðvar-
bíl frá Flugbjörgunarsveitinni í
Reykjavík, færanlegum endur-
varpa, handtalstöðvum, rafstöð,
hjálmum og ennisljósum frá Slysa-
varnafélaginu Landsbjörgu. Auk
þess hefur björgunarsveitin keypt
rykgrímur og hlífðargleraugu fyrir
félaga sína. Þá hafa verið yfirfarin
og endurannin rýmingargögn og
áætlanir.
A næstu dögum og vikum mun
sveitin halda áfram að efla við-
bragðsgetu sína með frekari úrbót-
um á búnaði og tækjum.“
Laxamýri - Réttað var í
Hraunsrétt í Aðaldal á
mánudagsmorguninn eða
degi seinna en áætlað hafði
verið þar sem veður hamlaði
smölun í afréttinni fyrir helg-
ina.
A undanförnum áram hef-
ur fé fækkað mikið í réttinni
en eigi að síður er alltaf beðið
eftir Hraunsréttardeginum
með eftirvæntingu. Nokkrar
deilur hafa verið um réttina,
en fjáreigendur í Aðaldal
hafa samþykkt í atkvæða-
greiðslu að byggja nýja rétt
og leggja þar með Hrauns-
rétt niður.
Kemur margt til, en
Hraunsrétt var byggð úr
hraungrjóti upp úr 1830 og
er því að verða 170 ára og er
það mál manna að henni hafi
ekki verið haldið nægiiega
við. Ekki hafi verið fylgt nú-
tíma kröfum í sambandi við
upprekstraraðstöðu og að-
gengi að réttinni. Fjárbænd-
ur hafa talið of dýrt að gera
þessa stóra gömlu rétt upp
og því talið einfaldari leið að
byggja nýja á öðram stað þar
sem styttra er að reka fé að
henni.
Ekki hafa allir verið sáttir
við þessi málalok og í sumar
var haldinn fundur í Ýdölum
undir yfirskriftinni „Lifi
Hraunsrétt". Þar kom saman
áhugafólk um endurreisn
Hraunsréttar og samþykkt
var ályktun þess efnis að
skora á íbúa Aðaldælahrepps
að halda við réttinni og bent
á mikilvægi þess að viðhalda
þessu merkilega mannvirki.
A fundinum kom fram að
ef byggð yrði ný rétt yrði
engin Hraunsrétt til og hún
myndi hverfa í sinu á
nokkram áram. Þá kom og
fram að enginn færi að hlaða
upp veggi á rétt sem ekki
væri notuð.
Einnig var vitnað í minja-
stjóra Þjóðminjasafnsins,
Hjörleif Stefánsson, sem rit-
að hefur hreppsnefnd Aðal-
dæla bréf þar sem lögð er
áhersla á gildi Hraunsréttar
frá sjónarmiði þjóðminja-
vörslunnar. Fundarfólk lagði
áherslu á gildi þess að við-
halda vegghleðslum eins og
era í Hraunsrétt og þá verk-
menningu sem því fylgir að
halda þeim við.
Safnast hefur töluvert
fjármagn til uppbyggingar
Hraunsréttar sem ánafnað er
henni en ekki nýrri rétt, en á
næstu misserum mun ráðast
hver verður endanleg
ákvörðun í málinu.
Morgunblaðið/Atli Vigfússon
Fjallskilastjóri Aðaldæla, Indriði Ketilsson
á Ytra-Fjalli.
Slysalegur réttardagur
í Kolbeinsstaðahreppi
Eyja- og Miklaholtshreppi - Kald-
árbakkarétt í Kolbeinsstaða-
hreppi var á sunnudaginn í bæra-
legu veðri. Svo slysalega vildi til
að þegar verið var að reka fé til
réttar fór fjárhópur á rafmagns-
girðingu þannig að það strekktist
svo á henni að staur brotnaði og
þegar féð stökk frá skall girðingin
til baka með þeim afleiðingum að
staurinn lenti á fæti eins bóndans
og hann fótbrotnaði illa og var
fluttur á sjúkrahús til Reykjavík-
ur.
Síðar þegar verið var að draga
fé festi mágkona bóndans annan
fótinn í grind með þeim afleiðing-
um að hún ökklabrotnaði. Líðan
þeirra beggja er eftir atvikum góð.
Kaldárbakkarétt er í jaðri
Barnaborgarhrauns í afar fallegu
umhverfi og er réttin hlaðin úr
hraungrýti. Það fé sem rekið er til
réttar er af afrétti sveitarinnar í
Fagraskógarfjalli. Að sögn Gísla
Þórðarsonar réttarstjóra era
lömb í smærra lagi enda var vorið
kalt og votviðrasamt. Um 3500
fjár er rekið til réttar í Kaldár-
bakkarétt.
Fjölmenni á
fræðslukvöldi
um ryðsvepp
SIMI557 7650
Hveragerði - Opinn fræðslufundur
var nýlega haldinn á Garðyrkju-
skóla ríkisins, Reykjum í Olfusi.
Umræðuefni kvöldsins var ryð-
sveppur sem komið hefur upp í gljá-
víði og ösp víða um land að undan-
förnu. Fyrirlesarar á fundinum
voru þeir Halldór Sverrisson hjá
Rannsóknarstofnun landbúnaðarins
og Aðalsteinn Sigurðsson, forstjóri
Rannsóknarstöðvar Skógræktar
ríkisins á Mógilsá. Auk þeirra tók
Þorbergur Hjalti Jónsson skóg-
fræðingur þátt í pallborðsumræðum
að loknum fyrirlestrunum.
I máli Aðalsteins Sigurðssonar
kom fram að búast má við miklum
klónamun hjá öspum, þar sem svo
virðist sem aspir er fluttar vora til
landsins skömmu eftir síðari heims-
styrjöld standi sig betur í barátt-
unni við ryðsvepppinn heldur en
þau afbrigði sem síðar komu til
landsins. Ennfremur kom fram að
hér á landi eram við í góðri aðstöðu
til að afla þekkingar um þol aspa við
ryðsveppnum vegna umfangsmikilla
klónatilrauna er hófust árið 1992.
Um 38 klónar era notaðir við til-
raunirnar. Til dæmis er klónasafn
við Garðyrkjuskóla ríkisins og þar
ætti að vera hægt að finna klóna
með viðnámsþol gegn ryðsveppi.
Halldór Sverrissonar fjallaði um
það sem er til ráða til að hefta út-
breiðslu ryðsveppsins og virðist
vera ljóst að erfitt ef ekki útilokað
er að stemma stigu við sveppnum.
Lerki er hýsill
fyrir ryðsvepp
Ljóst er að lerki er hýsill fyrir
ryðsvepp þann er herjar á aspir og
nægir að lerki sé í tæplega 2 kíló-
metra radíus til að sveppur komi
fram á öspum í nágrenninu. Mögu-
legt er að úða lerkið með sérstöku
sveppalyfi snemma á vorin eða um
leið og lerkið springur út. Ljóst er
að slík úðun leysir ekki vandann þar
sem aldrei er hægt að ná til allra
tijáa og því er eini möguleikinn að
velja asparklóna með mótstöðuafl
gegn ryðsvepp.
Hvað varðar gljávíðinn getur
reynst erfiðara að eiga við ryð-
sveppinn í honum þar sem einungis
er um eitt afbrigði af gljávíði að
Morgunblaðið/Aldís Hafsteinsdóttir
Garðeigendur eru áhyggjufullir vegna ryðsvepps og fylltu húsið á
fræðslukvöldi um þennan vágest er haldið var í Garðyrkjuskóla ríkisins.
ræða í landinu. Eins er gljávíðirinn
viðkvæmari en öspin vegna þess
hversu seint hann fellir laufin á
haustin. Nægir að benda á að gljáv-
íðir getur drepist af því einu að
standa undir ljósastaur. Eina ráðið
virðist vera að klippa gljávíðinn
harkalega niður og úða títt með
sveppalyfi yfir sumarið.
Ryðsveppurinn eins og
flensa i mannfólkinu
Ryðsveppurinn hefur fundist allt
frá Homafirði og út á Suðurnes og
þótt hann sé enn ekki orðinn áber-
andi í Reykjavík hefur hann fundist
þar sem og í Mosfellsbæ. Sérfræð-
ingamir vora sammála um að hér á
landi væram við einfaldlega mjög
góðu vön hvað varðaði hina ýmsu
plöntusjúkdóma, erlendis koma
svipaðir faraldrar upp og þá standa
eftir þeir einstaklingar plantna sem
hafa mest viðnámsþol.
Líkja má þessum faraldri nú við
flensu í mannfólkinu sem blossar
upp þegar utanaðkomandi skilyrði
era hagstæð. Veðráttan í sumar var
afar hagstæð sveppagróðri ýmis-
konar, kalt og rakt vor og síðan
skyndileg hlýindi sem gerði afar
hagstæð skilyrði fyrir sveppagróð-
ur, ekki einungis í gljávíði og ösp
heldur einnig í birki sem sumstaðar
er mjög illa útlítandi eftir birki-
svepp.