Morgunblaðið - 17.09.1999, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1999 31
UMRÆÐAN
Að vernda
náttúruna...
eða þannig
„LÍFFRÆÐING-
AR gerðu sér það
stundum til gamans að
velta því fyrir sér hvað
mundi gerast, ef allar
hömlur náttúrunnar
brystu og öll afkvæmi
einnar lífveru fengju
að lifa. Þannig reiknaði
Thomas Huxley út iyr-
ir einni öld, að ein blað-
lús gæti á einu ári alið
af sér afkvæmi sem að
þyngd jöfnuðust á við
alla þegna hins kín-
verska keisaradæmis á
hans dögum (Rachel
Carson; Raddir vors-
ins þagna, 1965).
Heimspekilegar vangaveltur um
þvílík ragnarök hafa löngum íylgt
innleggi vísinda um umhverfismál
en siðfræði slíkra vísinda hefur lítt
verið hampað á spjallrásum nefndra
vísinda. Umhvefisumræðan hér á
landi markast mjög af fordómum og
forsjárhyggju sem sveipuð er vís-
indalegri dulúð sem á ekkert skylt
við eðli og tilgang vísinda, hvað þá
þekkingarleit eða þróun. Er það
miður.
Sérstakt eðalfínt samfélag?
Hér á landi hafa mörg viðfangs-
efni verið sett upp sem einkamál lít-
ils hluta vísindamanna í samfélag-
inu, hóps sem kallar sig
„vísindasamfélagið". Þar hefur hin
nýja stétt forsjárhyggjunnar látið
gamminn geysa og fengið útrás fyr-
ir neikvæðni og skort á umburðar-
lyndi. Hið eðalfína en einangraða
„vísindasamfélag" hefur þannig haf-
ið baráttu gegn nýtingu náttúra-
auðlinda, þ. á m. gegn gagna-
granni á heilbrigðissviði, gegn
virkjunum og gegn iðnaði.
Það er fagurt og gott hlutskipti að
ætla sér að leggja náttúrunni lið. En
við lifum á auðlindum jarðar. Líf
okkar markast einmitt nokkuð af
því að við beijumst við náttúruna,
andæfum náttúraöflunum. En nátt-
úran mun sigra að lokum, það vitum
við öll. Hennar lögmál, hennar afl er
þvílíkt að önnur öfl era hjóm eitt í
samanburði.
Grundvöllur umræðu um náttúr-
una hlýtur að vera að allir þættir
hennar njóti þar sanngirni. Maður-
inn, með öllum sínum kostum og
göllum, er hluti af náttúranni, því
verður ekkert mál afgreitt án þess
að hinn mannlegi þáttur komi þar
að. „Vísindasamfélagið" breytir þar
engu um.
Um mat á
umhverfisáhrifum
Nú nýverið birti Kísiliðjan við
Mývatn skýrslu um mat á áhrifum
þess á umhverfið að halda áfram
námavinnslu kísilgúrs úr botni
vatnsins. Skýrslan er nokkur
hundruð síður, var tvö ár í smíðum
og kostaði í það minnsta þrettán
milijónir króna. Skýrslan er hlut-
laus úttekt sérfræðinga og kunn-
áttumanna á ósk Kísil-
iðjunnar um
áframhaldandi rekst-
ur. Vart var kynning-
arfundi vegna útkomu
skýrslunnar lokið er
„vísindamenn við
Náttúrufræðistöðina
við Mývatn“ lýstu því
yfir að það væri ekkert
að gera með þessa
skýrslu og að hún
breytti engu um skoð-
anir „vísindasamfé-
lagsins" á rekstri Kísil-
iðjunnar.
Án þess að lesa
skýrslu um mat á um-
hverfisáhrifum gátu
valdastofnanir „vísindasamfélags-
ins“ hafnað efni hennar.
Burtséð frá því hvort Kísiliðjan
við Mývatn á að fá námaleyfi
byggðu á skýrslunni eða ekki verður
það ekki séð að hlutverk vísinda- og
þekkingamustera „vísindasamfé-
lagsins" sé að taka afstöðu með því-
líkum hætti. Er það traustsins vert?
Mývatn
Enginn kemst af án
þess að nýta sér gjafír
jarðar á einn eða annan
hátt, segir Sigurjón
Benediktsson. Tal um
annað er blekking.
Enn undarlegri era viðbrögð
þessa fína samfélags í ljósi þess að
„vísindasamfélagið“ er á sama tíma
að krefjast „lögformlegs“ umhverf-
ismats á framkvæmdum sem þegar
hafa verið leyfðar. Þá er skýrslu-
haugurinn allt í einu orðinn mjög
mikilvægur. Um að gera að hækka
skýrsluhauginn, krefjast þess að
„vísindasamfélagið“ fái að rannsaka
meira og meira, en ákveða svo nið-
urstöðumar fyrirfram og hafna rök-
ræðum um málið.
Hvað viljum við?
Hver vill skaða náttúruna og
skerða lífsskilyrði afkomenda okk-
ar? Hver vill Mývatn dautt? Hver
vill eyðileggja mikilvægustu hlekki
lífríkisins? Ekki nokkur maður með
öllum mjalla.
En enginn kemst af án þess að
nýta sér gjafir jarðar á einn eða
annan hátt. Tal um annað er blekk-
ing. Komi í ljós að námavinnsla Kís-
iliðjunnar sé dýru verði keypt verð-
ur henni lokað. Flóknara er það
ekki. Þeir sem sækjast eftir áfram-
haldandi námaleyfi munu að sjálf-
sögðu beygja sig fyrir staðreyndum.
Er til of mikils mælst að „vísinda-
samfélagið" gjöri slíkt hið sama?
Höfundur er tiínnht'kiur og
sijórnarmaður l Kísiliðjunni.
Sigurjón
Benediktsson
Virkjum fleiri til
umhverfisverndar
VÍÐTÆK samstaða
og aðgerðir allra þess-
ara aðila er forsenda
þess að finna megi
hagkvæma og viðvar-
andi lausn á þeim við-
fangsefnum sem við
okkur blasa í umhverf-
ismálum. Landvemd í
samvinnu við fjölmörg
félagsamtök, fyrirtæki
og umhverfisráðun-
eytið eru um þessar
mundir að ýta úr vör
verkefni sem vonandi
mun hafa víðtæk og
jákvæð áhrif á þróun
umhverfismála hér á
landi. Þetta verkefni Landverndar
beinist að almenningi og heimilis-
haldi.
Eðlilega spyrja margir hvað þeir
geti gert til að stuðla að umhverfis-
vænni lífsmáta og betra umhverfi.
Svarið liggur ekki alltaf í augum
uppi. En það er ýmislegt hægt að
gera. Með ýmsum einfóldum breyt-
ingum á daglegu lífi má gera lífsstíl
vistvænni án þess að draga úr lífs-
gæðum. Og margt smátt gerir eitt
stórt. Með víðtækri þátttöku í slík-
um aðgerðum má ná miklum fjár-
hagslegum og umhverfislegum áv-
inningi fyrir samfélagið. Þetta
verkefni Landvemdar er verkfæri
til að koma þessu til leiðar.
Verkefni Landvemd á rætur að
rekja til alþjóðlegs samstarfs sem
gengur undir heitinu Global Action
Plan (GAP). Vinnuheiti íyrir verk-
efnið á íslensku er umhverfisvænt
líf. GAP er upprunnið í Bandaríkj-
unum en mesta reynslan er komin á
það í Hollandi þar sem það hefur
starfað frá árinu 1991. Af reynslu
Hollendinga má ráða að með því að
virkja almenning með þessum
hætti megi ná víðtækum umbótum í
umhverfismálum.
Fyrsti áfangi í því að innleiða
GAP hér á landi er að aðlaga hand-
bók og leiðbeiningar að íslenskum
aðstæðum. Til þess þarf liðsinni al-
Jón Helgason
mennings og nú þegar
hafa margar fjölskyld-
ur lýst yfir áhuga og
skráð sig til þátttöku í
þessu verkefni. A
næstu 7 mánuðum er
ætlunin að skrifa
handbók sem hentar
íslenskum heimilum.
Markmiðið er að búa
tO verkfæri tfl að
hjálpa almenningi til
að breyta lífsstíl sín-
um á umhverfisvænan
hátt. Verkefnið snýst
hvorki um að færa
stórar fórnir né útbúa
uppskrift að umhverf-
isvænum lífsstíl. Það snýst um
frjálst val - um það hvernig má
leggja grunn að nýjum venjum sem
henta einstaklingum og fjölskyld-
um sem jafnframt stuðla að betra
umhverfi.
Þegar handbókin liggur fyrir er
ekkert því til fyrirstöðu að koma á
fót víðtæku fræðslustarfi um hvað
er hægt að gera í heimilisrekstrin-
um tfl hagsbóta fyrir umhverfið og
hvernig má gera það á sem einfald-
asta hátt. Þá þurfa stjórnvöld, ekki
síst sveitarstjórnir, félagasamtök
og almenningur að taka höndum
saman. Við eigum verk að vinna -
gott verk fyrir umhverfið.
Umhverfismál
Hver er það, spyr Jón
Helgason, sem ber
raunverulega ábyrgð á
að leysa umhverfís-
vandamál líðandi stund-
ar og framtíðarinnar?
Benda má á stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar þar sem segir
m.a.: Hvetja þarf einstaklinga til
aukinnar ábyrgðar gagnvart um-
hverfi sínu. Fyrirtæki marki sér
umhverfisstefnu þróunar til að
draga úr sóun og auka verðmæta-
sköpun. Hrint verði af stað um-
hverfisátaki þar sem einstaklingar,
fyrirtæki og sveitarfélög verði
hvött til að endurnýta efni og
flokka úrgang. Verkefni Land-
verndar miðar að því að koma þess-
um markmiðum til framkvæmda og
því er eðlilegt að ríkisvald og sveit-
arfélög leggi þessu þjóðþrifamáli
lið.
Höfundur er formaður
Landverndar.
Altröppur
Tilboð
Verðdæmi:
3ja þrepa 2.490,- ,3t424.
4ja þrepa 3.490,- ,4-r333.
5 þrepa 3.990.- J±FTfö.
6 þrepa 4.990,- Jk*Í95.
7 þrepa 6.490.- J7r999.
HÚSASMIÐJAN
Sími 525 3000 • www.husa.is
ALFA ROMEO 156
“Nýr konungur f milliklassa” iam i.aaj Þessi margverðlaunaði og frábæri bfll hefur fengið
frábærar viðtökur í Evrópu og á íslandl. Eigum nú nokkra bfla tll afgreiðslu strax.
1.6 Iftra 16 ventla vélin skilar heilum 120 hestöflum og kostar aðelns 1.790.000.
Alfa 156 2.0 T.S BMW 320i Audi A4 Turbo M-Benz C200
Loftpúðar 4 6 4 4
ABS hemlar Já Já Já Já
Vél / hestöfl 2.0 16v/155 hö 2.0 12v /150 hö 1.8 20v /150 hö 2.0 16v/136 hö
4 diskahemlar Já Já Já Já
Stærð LxB 4.43 x 1.75 4.47 x 1.73 4.48 x 1.73 4.52 x 1.72
0-100 km/kist 8.3 sek. 9.9 sek. 8.5 sek. 11.0 sek.
Geislaspilari Já Nei Nei Nei
Verð í Bretlandi 2.384.000 2.596.000 2.572.000 2.624.000
Verð á fslandi 2.180.000 3.150.000 2.620.000 3.165.000
Opíð á laugardögum kl 13-17
Istraktor 20
BlLAR FYRIR ALLA
SUIOSBÖÐ! OAROABt slUI 5400900